Атмосфера циркуляцияһы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Image:Coriolis_effect16.gif|thumb|400px|Һауа массаларының Ер шарын ҡуҙғалтыу анимацияһы]]

'''Атмосфера циркуляцияһы''' — ер өҫтөндә һауа әйләнеше.

Дөйөм (атмосферала ҙур масштаблы һауа ағымдары йыйылмаһы) һәм урындағы (бриздар, тау-үҙән елдәре һ.б.) Атмосфера циркуляцияһына айыралар. Атмосфера циркуляцияһы ер өҫтөндә географик киңлеккә бәйле, [[ҡояш]] радиацияһы ағымының тигеҙһеҙ бүленеше арҡаһында барлыҡҡа килә<ref name="mpos">География почв: руководство для проведения практических занятий: Учебное пособие / Отв. ред. И. С. Урусевская — М.: МАКС Пресс, 2009. — 156 с. (стр. 13—14)</ref><ref name="atm" />. Иң тотороҡло зона һауа ағымдары булып пассаттар һанала<ref name="atm" />. Уртаса һәм юғары киңлектәрҙә һауаның зона күсеүе боҙолоуы күсмә циклондар һәм антициклондар барлыҡҡа килеү менән аңлатыла. Ҡышын материктар өҫтөндә көслө антициклондар (Азия һәм Канада антициклондары) була, океандар өҫтөндә йыл әйләнәһенә киң тәрән циклондар (Төньяҡ Атлантик һәм Төньяҡ Тымыҡ океан циклондары) һаҡлана<ref name="atm" />.

[[Башҡортостан]] иң юғары антициклонлыҡ ([[Азия]] һәм Азор максимумы) һәм юғары циклонлыҡ (Төньяҡ Атлантик минимумы) райондары араһында аралаш урынды биләй, шуға күрә циркуляция процесы режимы ҙур үҙгәреүсәнлек менән характерлана, ул һауа шарттарының киҫкен һәм ҙур үҙгәрештәренә килтерә.

{{БЭ}}

* [[Қазақ энциклопедиясы]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Климат]]

== Әҙәбиәт ==
* {{книга
 |автор        = Хромов С.П., Петросянц М.А.
 |часть        =
 |заглавие     = Метеорология и климатология: Учебник
 |оригинал     =
 |ссылка       =
 |издание      =
 |место        = Москва
 |издательство = MГУ
 |год          = 2006
 |том          =
 |страницы     =
 |страниц      = 583
 |isbn         =
}}
* {{книга
 |автор        = Добровольский Г.В., Урусевская И.С.
 |часть        =
 |заглавие     = География почв
 |оригинал     =
 |ссылка       =
 |издание      =
 |место        = Москва
 |издательство = MГУ
 |год          = 2006
 |том          =
 |страницы     =
 |страниц      = 460
 |isbn         =
}}

[[Категория:Климат]]
[[Категория:Климатология]]
[[Категория:Метеорология]]
[[Категория:Экология]]
[[Категория:Ер атмосфераһы]]