Брахмапутра битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Река
 |Название                = Брахмапутра
  |Национальное название  = zh/雅鲁藏布江/bo/ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ།/hi/ब्रम्हपुत्र/as/ব্ৰহ্মপুত্ৰ/en/Brahmaputra/bn/ব্রহ্মপুত্র
 |Изображение             = Brahmaputra-verlaufsgebiet.jpg
  |Подпись изображения    =  
 |Длина                   = 2896
 |Площадь бассейна        = 651334
 |Бассейн                 = 
 |Расход воды             = 19500
  |Место измерения        = 
 |Исток                   = Джангци/Чема-Юндунг
  |Местоположение истока  = 
  |Высота истока          = 4872
  |Координаты истока      = 30/21/26/N/82/47/30/E
 |Устье                   = Джамуна/Мегхна
  |Местоположение устья   = Бхайраббазар эргәһендә
  |Высота устья           = 
  |Координаты устья       = 24/2/13/N/90/58/47/E
 |Уклон реки              = 
 |Страна                  = Ҡытай/Һиндостан/Бангладеш
  |Регион                 = 
   |Район                 = 
 |Позиционная карта       = 
}}
'''Брахмапу́тра''' ({{langs|zh/雅鲁藏布江/bo/ཡར་ཀླུང་གཙང་པོ།/hi/ब्रम्हपुत्र/as/ব্ৰহ্মপুত্ৰ/en/Brahmaputra/bn/ব্রহ্মপুত্র}}) — [[Ҡытай]]ҙағы, [[Һиндостан]]дағы һәм [[Бангладеш]]тағы йылға, [[Ганг]]тың һул ҡушылдығы, Көньяҡ Азияның иң ҙур һыу артерияларының береһе.

== Гидроним ==
Айырым өлөштәрҙә төрлөсә атала: [[Тибет]]та — Мацанг һәм Ярлунг-Цангпо, [[Гималайҙар]] аша үткән урында — Сианг һәм Диханг, [[Һиндостан]]да — Брахмапутра, [[Бангладеш]]та — Джамуна. Йылғаның һинд атамаһы [[санскрит]]тан тәржемә иткәндә «[[Брахма]] улы» тип аңлатыла<ref name=ybse>[http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Брахмапутра Брахмапутра]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''Яндекс. Словари › БСЭ, 1969—1978, А. П. Муранов.''</ref>

== География ==
Оҙонлоғо — 2896 км, төрлө сығанаҡтарҙа бассейн майҙанына төрлө баһаламалар бирелә — 530 меңдән алып 935 мең км² тиклем, иң йыш ҡулланылған дәүмәл — 651 мең км²<ref name=ybse/><ref name=gain>{{ref en}} {{статья
 |автор    = A. K. Gain, W. W. Immerzeel, F. C. Sperna-Weiland, and M. F. P. Bierkens
 |заглавие = Impact of climate change on the stream flow of lower Brahmaputra: trends in highand low flows based on dischargeweighted ensemble modelling
 |оригинал = 
 |ссылка   = http://www.hydrol-earth-syst-sci-discuss.net/8/365/2011/hessd-8-365-2011-print.pdf
 |издание  = Hydrology and Earth System Sciences Discussions
 |тип      =
 |место    =
 |год      = 2011
 |том      = 
 |номер    = 8 
 |страницы = 365–390
 }}</ref><ref name=Br1>{{ref en}} {{статья
 |автор    = Bahadurabad, Bangladesh
 |заглавие = River discharge of Brahmaputra
 |оригинал = 
 |ссылка   = http://www.sage.wisc.edu/riverdata/scripts/station_table.php?qual=32&filenum=291
 |издание  = Center for Sustainability and The Global Environment, Gaylord Nelson Center for Environmental Studies, University of Wisconsin-Madison
 |тип      =
 |место    =
 |год      = 
 |том      = 
 |номер    = 
 |страницы =  
 }}</ref>. Йылға бассейны дүрт ил территорияһында урынлашҡан — [[Ҡытай]] (50,5 %), [[Һиндостан]] (33,6 %), [[Бангладеш]] (8,1 %) һәм [[Бутан]] (7,8 %).<ref name=gain/><ref name=bngl1>{{ref en}} [http://www.loiczsouthasia.org/bangladesh.php Bangladesh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130404001151/http://www.loiczsouthasia.org/bangladesh.php |date=2013-04-04 }}, ''Institute for Ocean Management, Anna University Chennai › LOICS South Asia Node''</ref>

Гималайҙарҙың төньяҡ битләүендә һәм Кайлас һыртының көньяҡ битләүендә башланған Джангци һәм Чема-Юндунг йылғалары Брахмапутра инештәре булып тора<ref name="H-44-XVII">{{Карта|H-44-XVII}}</ref>.

Пасигхат тирәһендә Брахмапутра тауҙар аша сыға Бенгал тигеҙлеге буйлап аға башлай. Тигеҙлектә ул бер нисә тармаҡтарға һәм ҡылымыҡтарға бүленә. Ассам тауҙарын уратып, Брахмапутра ҙур бөгөл барлыҡҡа килтерә һәм көньяҡҡа табан боролоп [[Ганг]] йылғаһы менән ҡушыла.

Брахмапутра һәм Ганг йылғаларының уртаҡ йырҙаһы ҙур дельта һәм эстуарий барлыҡҡа килтереп [[Бенгал ҡултығы]]на ҡоя.

Иң ҙур ҡушылдыҡтары: һулдан — Hay, Чорта-Цангпо, Рага-Цангпо, Джичу, Джамда, Лухит, Капили; уңдан — Ньянгчу, Субансири, Бхарели (Каменг), Манас, Тиста.

Тамағында уртаса һыу сығымы яҡынса 19 мең<ref name=Br1/><ref name=britannica>{{ref en}} [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/77154/Brahmaputra-River/48053/Physical-features Brahmaputra River], Encyclopædia Britannica</ref> м³/сек.
<center>
'''1969—1975 йй. йылға тамағындағы «Бахадурабад» станцияһында ([[Бангладеш]]) алынған<br /> мәғлүмәттәргә ярашлы уртаса айлыҡ һыу сығымдары (м³/сек).<ref name=Br1/>'''
<timeline>
Colors=
  id:a value:gray(0.9)
  id:b value:gray(0.7)
  id:c value:rgb(1,1,1)
  id:d value:rgb(0.7,0.8,0.9)

ImageSize = width:600 height:300
PlotArea = left:60 bottom:40 top:30 right:30
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:40000
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:b increment:5000 start:0
BackgroundColors = canvas:c

BarData=
  bar:1 text:Ғин
  bar:2 text:Фев
  bar:3 text:Мар
  bar:4 text:Апр
  bar:5 text:Май
  bar:6 text:Июн
  bar:7 text:Июл
  bar:8 text:Авг
  bar:9 text:Сен
  bar:10 text:Окт
  bar:11 text:Ноя
  bar:12 text:Дек

PlotData=
  color:d width:20 align:left

  bar:1 from:0 till:  2949
  bar:2 from:0 till:  2676
  bar:3 from:0 till:  3019
  bar:4 from:0 till:  5260
  bar:5 from:0 till:  10744
  bar:6 from:0 till:  22098
  bar:7 from:0 till:  32645
  bar:8 from:0 till:  31062
  bar:9 from:0 till:  28908
  bar:10 from:0 till:  17370
  bar:11 from:0 till:  7539
  bar:12 from:0 till:  4360

PlotData=
  bar:1 at: 2949 fontsize:S text: 2949 shift:(-10,5)
  bar:2 at: 2676 fontsize:S text: 2676 shift:(-10,5)
  bar:3 at: 3019 fontsize:S text: 3019 shift:(-10,5)
  bar:4 at: 5260 fontsize:S text: 5260 shift:(-10,5)
  bar:5 at: 10744 fontsize:S text: 10744 shift:(-10,5)
  bar:6 at: 22098 fontsize:S text: 22098 shift:(-10,5)
  bar:7 at: 32645 fontsize:S text: 32645 shift:(-10,5)
  bar:8 at: 31062 fontsize:S text: 31062 shift:(-10,5)
  bar:9 at: 28908 fontsize:S text: 28908 shift:(-10,5)
  bar:10 at: 17370 fontsize:S text: 17370 shift:(-10,5)
  bar:11 at: 7539 fontsize:S text: 7539 shift:(-10,5)
  bar:12 at: 4360 fontsize:S text: 4360 shift:(-10,5)
</timeline></center>

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Брамапутра}}

[[Категория:Ганг ҡушылдыҡтары]]
[[Категория:Ҡытай йылғалары]]
[[Категория:Һиндостан йылғалары]]
[[Категория:Бангладеш йылғалары]]