Брун Эрик битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{ФИО}}
{{Театральный деятель
| Имя = Эрик Брун
| Оригинал имени = 
| Изображение = Erik Bruhn.jpg
| Ширина = 250px
| Имя при рождении = Эрик Белтон Эверс Брун<br>''Erik Belton Evers Bruhn''
| Дата рождения = 3.10.1928
| Место рождения = {{МестоРождения|Копенгаген}}, [[Дания]]
| Дата смерти = 1.04.1986
| Место смерти = {{МестоСмерти|Торонто}}, [[Онтарио]], [[Канада]]
| Профессия = {{артист балета|Дании|Канады|XX века}}, {{балетмейстер|Швеции|Канады|XX века}}
| Гражданство = {{Флагификация|Дания}}
| Годы активности = 1947—1986
| Награды = [[Медаль Литературы и искусств (Швеция)|Медаль Литературы и искусств]] (1980)
}}

'''Эрик Белтон Эверс Брун''' ({{Lang-da|Erik Belton Evers Bruhn}}; [[3 октябрь]] [[1928 йыл]], [[Копенгаген]] — [[1 апрель]] [[1986 йыл]], [[Торонто]]) — [[Дания]] бейеүсеһе һәм хореографы.

== Биографияһы ==
Бөҙрәхана хужаһы Эллендың (ҡыҙ фамилияһы Эверс) дүртенсе балаһы һәм беренсе улы, Эрнст Брундың өсөнсө балаһы. Эриктың ата-әсәһе ул тыуыр алдынан ғына өйләнгәндәр.

[[1937 йыл]]дан [[Дания]] Король балеты ҡарамағындағы балет мәктәбендә уҡый, тулыһынса Бурнонвиль техникаһында тәрбиәләнә. Брундың бейеүсе булып формалашыуына Вера Волкованың дәрестәре ҙур йоғонто яһай.

Тәү башлап 1946 йылда [[Ландер, Харальд|Харальд Ландер]]ҙың «Торвальдсен» балетында Адонис ролендә сығыш яһай. [[1947 йыл]]да Дания король балеты менән даими контрактҡа ҡул ҡуя. Шул уҡ йылда ижади отпускыға сыға һәм алты ай дауамында Болгария балеринаһы [[Арова, Соня|Соня Арова]] менән бергә инглиз [[Metropolitan Ballet]]ында сығыш яһай.

[[1948 йыл]]дың яҙында Дания Король балетына ҡайта, ә [[1949 йыл]]да солист — Дания балетында бейеүсе иң юғары кимәлгә өлгәшә алған дәрәжәгә — тәғәйенләнә.

[[1949 йыл]]да йәнә [[Нью-Йорк]]тағы [[Америка балет театры]] труппаһына ҡушыла, һәм унда ул, үҙенең туған труппаһы элеккесә Дания Король балеты булһа ла, киләһе туғыҙ йыл дауамында даими бейей.

1955 йылда Алисия Маркова менән «Жизель» балетында Альбрехт ролен башҡара (партнёры унан егерме йәш самаһы өлкәнерәк була). Сығыш алдынан өс көнлөк кенә репетиция ойошторолған була. Спектакль шау-шыулы уңышҡа өлгәшә. Театр тәнҡитсеһе Джон Мартин «The New York Times» гәзитендә быны «Тарих дәреслектәренә яҙып ҡуйырға кәрәкле дата тип атаны, сөнки бөгөнгө көндәге бөйөк Жизель, күрәһең, киләсәктең бөйөк Альбрехтына изге ышанысты тапшырған кеүек тойолдо» тип яҙа.

1961 йылда Брун Дания балетынан рәсми рәүештә китә, был ваҡытта ул бөтә донъяла танылыу яулаған була, ләкин ваҡыты-ваҡыты менән саҡырылған артист сифатында труппа менән сығыш яһауын дауам итә. 1961 йылдың майында Нью-Йорк Балет театрына әйләнеп ҡайта.

Кеше һәм артист Брун шөһрәткә ынтылыусанлыҡтың тамсы ла булмауы менән айырылып торҙо; ул тамашасыларҙың «минең һикереүемде күреү өсөн генә» түләүҙәрен теләмәүен, үҙенең «насар балетта бөйөк булыуға ҡарағанда, яҡшы балетта насар булыу»ын теләгәнен белдерә ине. Үҙ ижадын бик ентекле тикшерә, борсола, иләк аша үткәрә ине, һәйбәт балетта бөйөк булыу өсөн, «кисә генә ролде уйнаған хәлдәә лә: "Был беренсе тапҡыр буласаҡ", - тип уйлау мөһим» тигән.

Саҡырылған артист сифатында, Брун Европа һәм Төньяҡ Американың иң эре балет труппалары, шул иҫәптән New York City Ballet, Joffrey Ballet, Канаданың Милли балеты, Париж операһы һәм Лондон Король балеты менән оҙайлы мөнәсәбәттәр булдырҙы. Уның «Сильфида», «Жизель», «Аҡҡош күле» спектаклдәрендәге ролдәре киң билдәле.

Брун спектаклдәрҙә бик күп балериналар: американдар Синтия Грегори, Нора Кай, Аллегра Кент һәм Мария Талчиф; рәсәйле Наталья Макарова; дат ҡыҙы Кирстин Симона; британ ҡыҙы Надя Нерина; һәм, иң билдәлеһе, йыш ҡына итальян прима-балеринаһы Карла Фраччи менән сығыш яһаған. 1969 йылда «Жизель» фильм-балеты төшөрөлә. Үҙенең Beyond Technique китабында (1968) Брун партнерлыҡ тураһында фекерҙәре менән уртаҡлашты: «''Күп кенә балериналар менән эшләй алғанымды һиҙеп алдым, күпселек осраҡта беҙ, берәй миҙгелгә йә ике миҙгелгә булһа ла, команда булып эшләй алдыҡ. Сөнки мин һәр ваҡыт улар менән аралашырға теләй инем. Мин элекке кеүек ҡала алмайым. Һәр балерина үҙенсәлекле; ул үҙенсәлекле колоритҡа эйә, юғиһә ул балерина була ла алмаҫ ине. Был минең стилемде байыта һәм алымымды билдәләй. Мин үҙ-үҙемә тоғро ҡалам, әммә минең төҫтәрем уны буяуҙы рөхсәт иткән кеүек, уның хуш еҫтәренең мине байытыуына рөхсәт бирәм … Яҡшы партнёрлыҡ һеҙ башҡарған эштәр нигеҙендә - яңы мөнәсәбәттәр барлыҡҡа килтерә. Дөрөҫ кешеләр бергә йыйылып, бер-береһенән дөрөҫлөк йоҡтора … Уйындан бигерәк, дөрөҫ кеше менән уйнау йәшәйеш хәленә тиҙерәк әүерелә бара … Роль һеҙҙең зиһенегеҙҙе биләй, һәм һеҙ шул рәүешсә йәшәйһегеҙ. Һеҙ был йән эйәһе менән тулыһынса мауығаһығыҙ, һәм, шул сәбәпле, бер ниндәй ҙә насарлыҡ ҡыла алмаҫһығыҙ кеүек тойола''».

1963 йылда Брун Данияның юғары наградаларының береһе - Даннеброг ордены кавалеры була, шул уҡ йылда ул Парижда Нижинский премияһы менән бүләкләнә.

1972 йылдан - пенсияла.

1967-1973 йылдарҙа Швецияның Король балетын һәм 1983-1986 йылдарҙа Канаданың Милли балетын етәкләй. Ике тапҡыр уға Дания Король балеты директоры вазифаһын тәҡдим итәләр, ул был вазифанан ике тапҡыр баш тарта.

Көнбайышта XX быуат балетының иң әһәмиәтле бейеүселәрҙең береһе һанала. 1988 йылдан алып Торонто ҡалаһында артист иҫтәлегенә «Эрик Брун призы»на халыҡ-ара конкурс уҙғарыла - приз фондына аҡса уның васыятына ярашлы бүленә.

2014 йылда «Торонто мираҫы» ойошмаһы Торонтола Изге Лаврентий баҙары районында (Брун Эрик унда оҙаҡ йәшәгән) Джордж-стрит урамы, 135 адресы буйынса Эрик Брунға мемориаль таҡтаташ ҡуйҙы.

=== Шәхси тормошо ===
1961 йылда Брун СССР-ҙан килгән бейеүсе Рудольф Нуриев менән таныша. Быға тиклем Нуриевтың Америка балет театры менән СССР буйлап турҙа яҙып алынған сығыштарын күреп, ул Брунды ныҡ ярата. Брун менән Нуриев 25 йыл дауамында,<ref>[http://mamm-mdf.ru/upload/iblock/5c3/5c33b7106b44237b8583c0b2a7be0b56.jpg Серж Лидо. Рудольф Нуреев и Эрик Брун в Греции на Афинском фестивале. 1963 © Serge Lido/Sipa Press]</ref> Брун үлгәнгә тиклем, мөнәсәбәттәрен  һаҡлаған<ref>Kavanagh, Julie. ''Nureyev: The Life'' (2007) ISBN 978-0-375-40513-6</ref><ref>{{cite web|url=http://www.literaryreview.co.uk/sennett_10_07.html|title=Literary Review|accessdate=13 March 2009|archiveurl=https://www.webcitation.org/6FdNgu9MN?url=http://www.literaryreview.co.uk/sennett_10_07.html|archivedate=2013-04-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131005003002/http://www.literaryreview.co.uk/sennett_10_07.html |date=2013-10-05 }}</ref>.

=== Вафаты ===
Брун 1986 йылдың 1 апрелендә Торонтоның төп госпиталендә 57 йәшендә вафат була. Үлемгә үпкә яман шеше сәбәпсе тип аталды<ref name="NY Times obit">{{cite news|title=Erik Bruhn Dies in Toronto|author=|first=John|last=Rockwell|url=https://www.nytimes.com/1986/04/02/obituaries/erik-bruhn-dies-in-toronto-top-dancer-of-his-generation.html|work=[[The New York Times]]|date=2 апреля 1986|accessdate=}}</ref>. Әммә, яҙыусы Пьер-Анри Верлхак һүҙҙәренсә, Брун да СПИД-тан вафат булыуы ихтимал<ref>Verlhac, Pierre-Henri ''Nurejew: Bilder eines Lebens (Nureyev: Images of a Life)''(2008) {{ISBN|978-3-89487-606-7}}</ref>. Ул бала сағы үткән Гентофттағы «Мариеберг» зыяратында - Копенгаген янындағы исемһеҙ ҡәберҙә ерләнгән.

== Ижады ==

=== Репертуары ===
* {{год в театре|1975}} — «Эпилог»<ref>Первый исполнитель партии.</ref> на музыку IV части Пятой симфонии Густава Малера, хореограф [[Джон Ноймайер]] (партнёрша — [[Макарова, Наталия Романовна|Наталия Макарова]]).

=== Фильмографияһы ===
* В 1952 снялся в ленте [[Видор, Чарльз|Чарльза Видора]] «{{нп5|Ханс Кристиан Андерсен (фильм)|Ханс Кристиан Андерсен|en|Hans Christian Andersen (film)}}», где танцевал вместе с [[Жанмер, Зизи|Зизи Жанмер]].
* В 1969 снялся в [[Фильм-балет|фильме-балете]] режиссёров Хьюго Нибелинга и Девида Блэра «[[Жизель (фильм-балет, 1969)|Жизель]]» в дуэте с [[Фраччи, Карла|Карлой Фраччи]] и труппой [[Американский театр балета|Американского театра балета]].

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==

== Әҙәбиәт ==
* {{книга |автор= Gruen J.|часть= |ссылка часть= |заглавие= Erik Bruhn, danseur noble|оригинал= |язык= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= New York|издательство= Viking Press|год= 1979|том= |страницы= |столбцы= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= |ref= }}

== Һылтанмалар ==
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/82068/Erik-Bruhn  Erik Bruhn] // Encyclopædia Britannica
* [http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/erik-bruhn Erik Belton Evers Bruhn, dancer]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120510190247/http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/erik-bruhn |date=2012-05-10 }}
* [http://www.imdb.com/name/nm0115822/ Erik Bruhn — IMDb]
* [http://www.spletnik.ru/blogs/pro_zvezd/19125_pozhar_v_krovi_rudolf_nuriev_erik_brun_i_margo_fontejn Пожар в крови: Рудольф Нуриев, Эрик Брун и Марго Фонтейн…] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220204100443/https://www.spletnik.ru/blogs/pro_zvezd/19125_pozhar_v_krovi_rudolf_nuriev_erik_brun_i_margo_fontejn |date=2022-02-04 }}

{{библиоинформация}}

[[Категория:Швед король балеты етәкселәре]]
[[Категория:Даниянан Канадаға иммиграциялағандар]]
[[Категория:Үпкә яман шешенән вафат булыусылар]]
[[Категория:Гентофта ерләнгәндәр]]
[[Категория:XX быуат балетмейстерҙары]]
[[Категория:Алфавит буйынса балетмейстерҙар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:XX быуат балет артистары]]
[[Категория:Алфавит буйынса балет артистары]]
[[Категория:Торонтола вафат булғандар]]
[[Категория:1986 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:1 апрелдә вафат булғандар]]
[[Категория:Копенгагенда тыуғандар]]
[[Категория:1928 йылда тыуғандар]]
[[Категория:3 октябрҙә тыуғандар]]