Гаприндашвили Нона Терентьевна битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Шахматист
 |Имя                  = Нона Терентьевна Гаприндашвили
 |Изображение          = Nona Gaprindaschwili 1982 Kissingen.jpg
 |Ширина               = 220px
 |Описание изображения = Но́на Гаприндашви́ли 1982 йылда
 |Страны               = {{URS}}<br />{{GEO}}
 |Имя при рождении     = 
 |Дата рождения        = 3.5.1941
 |Место рождения       = [[Грузин ССР-ы]], {{МестоРождения|Зугдиди}}
 |Дата смерти          = 
 |Место смерти         = 
 |Место проживания     = 
 |Звание               = {{Шахматные звания | гроссмейстерҙар = 1978 | ҡатын-ҡыҙ гроссмейстерҙар = 1976}}
 |Максимальный рейтинг = 2495 <small>(июль 1987)</small> 
 |Актуальный рейтинг   = 
 |Номер ФИДЕ           = 13600125
 |Награды и премии     = {{орден Ленина}} {{Орден «Знак Почёта»}} {{медаль За трудовое отличие}}
}}
'''Гаприндашвили Нона Терентьевна''' ({{Lang-ka|ნონა გაფრინდაშვილი}}; [[3 май]] [[1941 йыл]], Зугдиди, Грузин ССР-ы) — [[СССР]] һәм [[Грузия]] [[шахмат]]сыһы, атҡаҙанған спорт мастеры ([[1964]]); шахмат тарихында бишенсе донъя чемпионы ([[1962]]—[[1978]]), ҡатын-ҡыҙҙар араһында беренсе халыҡ-ара гроссмейстер ([[1976 йыл|1976]]) һәм ир-егеттәр араһында халыҡ-ара гроссмейстер исемен алған беренсе ҡатын-ҡыҙ([[1978 йыл|1978]]). Биш тапҡыр СССР чемпионы. FIDE-ның (Халыҡ-ара шахмат федерацияһы, [[1980]]—[[1986]]) Ҡатын-ҡыҙҙар комиссияһы рәйесе. "Шахмат Оскар"ы призының беренсе эйәһе ([[1982]]). Грузия Милли олимпия комитеты президенты ([[1989]]-[[1996]]).

Эло рейтингы тарихы:
{| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;"
! дата
! рейтинг
|-
| март [[2011]]
| 2362
|-
| март [[2014]]
| 2299
|}

== Биографияһы ==
Нонаға 5 йәш булғанда, ағалары уны шахмат уйнарға өйрәтә. 12 йәшенән шахмат менән шөғөлләнә. [[Тбилиси]] Пионерҙар һарайында тәжрибәле тренер, грузин ҡатын-ҡыҙы шахмат мәктәбенә нигеҙ һалыусы Вахтанг Карселадзе ([[1919]]—[[1966]]) етәкселегендә 12 йыл шахмат менән шөғөлләнә. 15 йәшендә [[Тбилиси]] һәм [[Грузия]] чемпионы була.

19 йәшендә Врнячок-Банела дәғүәселәр турнирында ҡатнашыу хоҡуғын ала ([[1961 йыл|1961]], [[Югославия]]), унда ышаныслы рәүештә 16 мөмкинлектән 13 мәрәй йыйып һәм икенсе призерҙы ике мәрәйгә уҙып, беренсе урынды ала.

16 йыл шахмат тәхетендә ултыра. [[1962 йыл]]да донъя беренселегендә Елизавета Быкованы 9:2 иҫәбе менән еңеп, шахмат тарихында бишенсе донъя чемпионы була. Артабанғы йылдарҙа чемпион исемен яҡлап, юғары кимәлдә 5 матч үткәреп уйын үткәрә: өс уйында — Алла Кушнирҙы ([[1965]], [[Рига]] — 8,5:4,5; [[1969]], [[Тбилиси]] — 8,5:4,5; [[1972]], [[Рига]] — 8,5:7,5), берҙе Нана Александрияны ([[1975]], Пицунда — [[Тбилиси]] — 8,5:3,5) еңә һәм бер уйында Майя Чибурданидзенан еңелә ([[1978]], Пицунда — 6,5:8,5). Ҡатын-ҡыҙҙар араһында 5 тапҡыр СССР чемпионаттарында еңеү яулай ([[1964]], [[1973]] , [[1974]], [[1981]], [[1983]], [[1985]]), СССР йыйылма командаһы составында 10 тапҡыр Бөтә донъя шахмат олимпиадаһында еңә ([[1963]]—[[1986]]).

Универсаль уйын стиле арҡаһында халыҡ-ара турнирҙарҙа ир-егеттәр менән тиң уйнай, Гастингста ([[1963]]—[[1964]]) өҫтәм турнирҙа, Лон-Пайнела АҠШ-тың асыҡ чемпионатында ([[1977]]), Реджо-нель-Эмилияла ([[1983]], [[Италия]]), Вейк-ан-Зела ([[1987]], Голландия) еңеү яулай. [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]-та еңгәндән һуң ҡатын-ҡыҙҙарҙан беренсе булып ир-егеттәр араһында халыҡ-ара гроссмейстер исеменә лайыҡ була. Донъя беренселегендәге матчта Майя Чибурданидзенан еңелгәндән һуң, донъяның иң көслө шахматсыларының береһе булып ҡала. [[1979]]—[[1990]] йылдарҙа донъя чемпионаттарында уңышлы ҡатнаша, атап әйткәндә, Бад-Киссингенда ([[1982]], [[Германия]]), Куала-Лумпурҙа ([[1990]], Малайзия) зона-ара турнирҙарҙа еңә, Смедеревск-Паланкала ([[1987]], [[Югославия]]) зона-ара турнирҙа икенсе урын яулай.

Шахмат өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн [[Ленин ордены]] ([[1966]]) һәм [[«Почёт Билдәһе» ордены]] ([[1985]]), «Өлгөлө хеҙмәте өсөн» миҙалы менән бүләкләнә ([[1965]]).

[[1989]]—[[1996 йыл]]дарҙа Нона Гаприндашвили Грузия Милли Олимпия комитеты президенты була. [[1996 йыл]]дан — комитеттың Почётлы президенты. [[2002 йыл]]да Тбилиси Сакребулоһы (ҡала советы) депутаты итеп һайлана.

Нона Гаприндашвили хөрмәтенә Тбилисиҙың «Иверия» фабрикаһында эшләнгән, керамик флаконға шахмат фигураһы рәүешендә урынлаштырылған хушбуй атала [https://fifi.ru/iveriya-nona.html].

== См. шулай уҡ ==
* Чибурданидзе, Майя Григорьевна

== Китаптары ==
* Предпочитаю риск / Нона Гаприндашвили ; Лит. запись В. Васильева. — Москва : Мол. гвардия, 1977. — 191 с., 8 л. ил. ; 16 см. — (Спорт и личность ; Кн. 32).
== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Шахматный словарь|страницы=220}}
* {{Книга:Шахматы. Энциклопедический словарь|страницы=77}}
== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
{{Шахматные ссылки | имя = Ноны Гаприндашвили
| fideId = 13600125
| chessgamesId = 16111
| 365chess = Nona_Gaprindashvili
| showOlympiadW = 1}}
* [http://www.peoples.ru/sport/chees_player/nona_gaprindashvili/ Биография]
* [https://fifi.ru/iveriya-nona.html Фотографии духов «Нона»]



{{Навигационный блок2
|стиль_заголовка=background:white; border: 1px solid red
|state=collapsed
|заголовок=[[Женская сборная СССР по шахматам|Выступления за сборную СССР]]
|СССР на ЖШО 1963
|СССР на ЖШО 1966
|СССР на ЖШО 1969
|СССР на ЖШО 1972
|СССР на ЖШО 1974
|СССР на ЖШО 1978
|СССР на ЖШО 1980
|СССР на ЖШО 1982
|СССР на ЖШО 1984
|СССР на ЖШО 1986
}}
{{Шахмат буйынса донъя чемпиондары (ҡатын-ҡыҙҙар)}}
{{Тышҡы һытанмалар}}

[[Категория:СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастерҙары]]
[[Категория:«Почёт Билдәһе» ордены кавалерҙары]]
[[Категория:Ленин ордены кавалерҙары]]
[[Категория:«Өлгөлө хеҙмәт өсөн» миҙалы менән наградланыусылар]]
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:3 майҙа тыуғандар]]
[[Категория:1941 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Алфавит буйынса спортсылар]]
[[Категория:Шахмат гроссмейстерҙары]]