Киев битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{бутамаҫҡа|Чехия|Чехияла урынлашҡан| [[:cs:Kyjov|Киёв]] ҡалаһы}}
{{НП
|статус=Ҡала
|русское название=Киев
|оригинальное название={{lang-uk|Київ}} [[Файл:Collage of Kiev.png|300px|Киев]]
|страна=Украина
|герб=COA of Kyiv Kurovskyi.svg
|ширина герба=100px
|флаг=Flag of Kyiv Kurovskyi.svg{{!}}border
|ширина флага=
|описание герба=
|описание флага=
|lat_deg= 50|lat_min= 27
|lon_deg= 30|lon_min= 31
|CoordAddon=
|CoordScale=
|размер карты страны=0
|размер карты региона=250
|размер карты района=
|вид региона=
|регион=
|регион в таблице=
|вид района=
|район=
|район в таблице=
|вид общины=
|община=
|община в таблице=
|внутреннее деление=
|вид главы= мэр
|глава=[[Кличко Виталий Владимирович]]
|дата основания=
|первое упоминание=482
|прежние имена= 
|статус с=
|площадь=835,58
|вид высоты=
|высота центра НП=
|климат=
|официальный язык=Украин теле
|официальный язык-ref=
|население={{рост}} 2 888 710
|год переписи=2015
|плотность=3436
|агломерация=
|национальный состав= 
|конфессиональный состав=
|этнохороним=
|часовой пояс=+2
|DST=есть
|телефонный код=+380
|почтовый индекс=
|почтовые индексы=
|автомобильный код=
|вид идентификатора=
|цифровой идентификатор=
|категория в Commons=
|сайт=https://kievcity.gov.ua/
|язык сайта=
}}

'''Киев''' ({{lang-uk|Київ}} — {{IPA|[ˈkɪjiw]}}) — [[Украина]]ның баш ҡалаһы һәм иң боронғо ҡала, Киев агломерацияһың үҙәге, герой-ҡала. [[Днепр]] йылғаһында урынлашҡан. Украинаның махсус административ-территориаль берәмеге, мәҙәниәт, сәйәсәт, иҡтисад, транспорт, фән һәм дини үҙәге. Шулай уҡ Киев өлкәһенең үҙәге.

== Билдәле шәхестәре ==
* [[Аринин Александр Николаевич]] (29.11.1955), ғалим-[[Политология|политолог]], сәйәсмән һәм юғары мәктәп эшмәкәре. 2000 йылдан Федерализм һәм граждандар йәмғиәте институты (Мәскәү) директоры. 1993 йылдан [[Рәсәй Федерацияһы]]ның Дәүләт Думаһы депутаты. Тарих фәндәре кандидаты (1983), сәйәси фәндәр докторы (1999). [[«Почёт Билдәһе» ордены]] кавалеры (1986).
* [[Мархасин Илья Львович]] (27.04.1919—21.04.1988), ғалим-физик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. Техник фәндәр докторы (1966), профессор (1968). [[Башҡорт АССР‑ы]]ның атҡаҙанған нефтсеһе (1967), СССР‑ҙың юғары мәктәп (1979) һәм нефть сәнәғәте (1980) отличнигы. И. М. Губкин исемендәге премия лауреаты (1971)<ref>[http://баш.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/component/content/article/8-statya/9288-markhasin-ilya-lvovich Башҡорт энциклопедияһы — Мархасин Илья Львович] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160421141537/http://xn--80ab4e.xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/component/content/article/8-statya/9288-markhasin-ilya-lvovich |date=2016-04-21 }}{{V|23|04|2019}}</ref>.
* [[Эренбург Илья Григорьевич|Илья Эренбург]] (14.01.1891—31.08.1967), [[СССР]] яҙыусыһы, шағир. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы, «Красная звезда» гәзитенең хәрби хәбәрсеһе. [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]] яугирҙары хаҡында ошо баҫмала 1942 йылда донъя күргән «Башҡорттар» очергы авторы. Башҡорт яугирҙарының батырлығын уларҙың ата-бабаларының хәрби традицияларына бәйләй: [[Крәҫтиәндәр һуғышы (1773—1775)|1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышы]] ваҡытында рус казактары һәм башҡорттар бойондороҡһоҙлоҡ өсөн көрәшә, [[Ватан һуғышы (1812)|1812 йылғы Ватан һуғышы]]  осоронда һәм Бөйөк Ватан һуғышында рус халҡы менән берлектә Тыуған ил азатлығын һаҡлай тип яҙа. Халыҡтар араһындағы дуҫлыҡты нығытҡан өсөн (1952) халыҡ-ара һәм ике тапҡыр Сталин (1942, 1948) премияһы лауреаты<ref>[http://bash.bashenc.ru/index.php/component/content/article/8-statya/17720-erenburg-ilya-grigorevich Башҡорт энциклопедияһы — ЭРЕНБУРГ Илья Григорьевич] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210112101235/http://bash.bashenc.ru/index.php/component/content/article/8-statya/17720-erenburg-ilya-grigorevich |date=2021-01-12 }}{{V|11|01|2021}}</ref>.

== Физик-географик ҡылыҡһырлама ==
=== Климат ===
* Уртаса йыллыҡ [[температура]] — {{s|+8,4 °C}}.
* Уртаса йыллыҡ ел тиҙлеге — {{s|2,5 м/с}}.
* Уртаса йыллыҡ һауаның дымлылығы — 74 %.
* Ҡояш яҡтырытыуының дөйөм оҙайлылығы йылына 1927 сәғәт тәшкил итә.
{{Климат города
|Город_род=Киева (норма 1981—2010)
|Источник=[http://www.pogodaiklimat.ru/climate/33345.htm Погода и климат]
| Янв_ср=-3.5	        | Янв_ср_осад=36
| Фев_ср=-3.0	        | Фев_ср_осад=39
| Мар_ср=1.8	        | Мар_ср_осад=37
| Апр_ср=9.3	        | Апр_ср_осад=46
| Май_ср=15.5	        | Май_ср_осад=57
| Июн_ср=18.5	        | Июн_ср_осад=82
| Июл_ср=20.5	        | Июл_ср_осад=71
| Авг_ср=19.7	        | Авг_ср_осад=60
| Сен_ср=14.2	        | Сен_ср_осад=57
| Окт_ср=8.4	        | Окт_ср_осад=41
| Ноя_ср=1.9	        | Ноя_ср_осад=50
| Дек_ср=-2.3	        | Дек_ср_осад=45
| Год_ср=8.4	        | Год_ср_осад=621
| Янв_ср_мин=-5.8	| Янв_ср_макс=-0.9
| Фев_ср_мин=-5.7	| Фев_ср_макс=0.0
| Мар_ср_мин=-1.4	| Мар_ср_макс=5.6
| Апр_ср_мин=5.1	| Апр_ср_макс=14.0
| Май_ср_мин=10.8	| Май_ср_макс=20.7
| Июн_ср_мин=14.2	| Июн_ср_макс=23.5
| Июл_ср_мин=16.1	| Июл_ср_макс=25.6
| Авг_ср_мин=15.2	| Авг_ср_макс=24.9
| Сен_ср_мин=10.2	| Сен_ср_макс=19.0
| Окт_ср_мин=4.9	| Окт_ср_макс=12.5
| Ноя_ср_мин=-0.3	| Ноя_ср_макс=4.6
| Дек_ср_мин=-4.6	| Дек_ср_макс=0.0
| Год_ср_мин=4.9	| Год_ср_макс=12.5
| Янв_а_макс=11.1	| Янв_а_мин=-31.1
| Фев_а_макс=17.3	| Фев_а_мин=-32.2
| Мар_а_макс=22.4	| Мар_а_мин=-24.9
| Апр_а_макс=30.2	| Апр_а_мин=-10.4
| Май_а_макс=33.6	| Май_а_мин=-2.4
| Июн_а_макс=35.0	| Июн_а_мин=2.4
| Июл_а_макс=39.4	| Июл_а_мин=5.8
| Авг_а_макс=39.3	| Авг_а_мин=3.3
| Сен_а_макс=33.8	| Сен_а_мин=-2.9
| Окт_а_макс=27.9	| Окт_а_мин=-17.8
| Ноя_а_макс=23.2	| Ноя_а_мин=-21.9
| Дек_а_макс=14.7	| Дек_а_мин=-30.0
| Год_а_макс=39.4	| Год_а_мин=-32.2
|}}

=== География ===
{|class="toccolours" style="text-align:center" align="center"
!colspan="9"|Киевтан яҡын тирәләге эре ҡалаларға тиклем алыҫлыҡ<ref name="trans">{{cite web
 |url         = http://lardi-trans.com/distance/
 |title       = Расчет расстояний между городами
 |publisher   = Транспортная компания «КСВ 911»
 |author      = 
 |date        = 
 |accessdate  = 2010-04-17
 |archiveurl  = http://www.webcitation.org/60tIrKOQf
 |archivedate = 2011-08-13
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812005050/http://www.lardi-trans.com/distance/ |date=2011-08-12 }}</ref>
|-
|||||||{{флаг Белоруссии}} Пинск ~ 360 км<br />{{Флаг Белоруссии}} [[Минск]] ~ 430 км<br />{{Флаг Польши}} [[Варшава]] ~ 680 км||{{флаг Белоруссии}} Гомель ~ 225 км<br />{{Флаг России}} Смоленск ~ 500 км<br />{{Флаг России}} [[Санкт-Петербург]] ~ 1050 км||{{Флаг Украины}} [[Чернигов]] ~ 125 км<br />{{Флаг России}} Брянск ~ 410 км<br />{{Флаг России}} [[Мәскәү]] ~ 750 км||||||
|-
|||||||{{Флаг Украины}} [[Житомир]] ~ 135 км<br />{{Флаг Украины}} Ровно ~ 305 км<br />{{Флаг Украины}} Луцк ~ 370 км||[[Файл:Compass Rose Russian North.svg|250px|center|Роза ветров]]||{{Флаг Украины}} Сумы ~ 315 км<br />{{Флаг Украины}} [[Полтава]] ~ 335 км<br />{{Флаг Украины}} Харьков ~ 405 км<br />{{Флаг России}} Белгород ~ 435 км||||||
|-
|||||||{{Флаг Украины}} [[Винница]] ~ 200 км<br />{{Флаг Украины}} Хмельницкий ~ 275 км<br />{{Флаг Украины}} [[Ивано-Франковск]] ~ 450 км||{{Флаг Молдавии}} [[Кишинёв]] ~ 395 км<br />{{Флаг Украины}} Николаев ~ 400 км<br />{{Флаг Украины}} Одесса ~ 435 км|| {{Флаг Украины}} Кременчуг ~ 260 км<br />{{Флаг Украины}} Днепропетровск ~ 390 км<br />{{Флаг Украины}} [[Запорожье]] ~ 440 км ||||||
|-
!colspan="9"|
|}

=== Тәбиғәте ===
Йәшел үҫентеләрҙең бик күп булыуы менән Киев башҡа ҡалаларҙан айырылып тора{{Переход|#Парки Киева}} Совет сәйәси эшмәкәре [[Згурский, Валентин Арсентьевич|В. Згурский]] хәтирәләрендә [[Шарль де Голль|Шарль де Голлдең]] 1966 йылда Киевҡа килгән сағында трибунанан әйткән һүҙҙәрен килтерелә<ref>{{статья|автор=Дутчак Г. О., Рыжих В. Н.|заглавие=Дружественный визит Президента Франции де Голля в Киев: сила в государственном протоколе|издание=Вестник государственного и муниципального управления|год=2014|ссылка=http://cyberleninka.ru/article/n/druzhestvennyy-vizit-prezidenta-frantsii-de-gollya-v-kiev-sila-v-gosudarstvennom-protokole|номер=2—1|ref=}}</ref>:

{{цитата|<Миңә> бик күп һоҡланғыс ҡалаларҙы күрергә тура килде, ләкин парк эсендәге ҡаланы тәүге тапҡыр күрәм<ref>{{статья|автор={{iw|Заседа, Игорь Иванович|Igor Zaseda|uk|Засєда Ігор Іванович}}|заглавие=A Day with the Mayor: The restoration of Kiev's old disctricts and the construction of new residential areas in the city are two of Valentin Zgursky’s chief concerns|ответственный=|ссылка=http://catalog.hathitrust.org/Record/007449702|место=[[Вашингтон|Washington, D.C.]]|издательство=[[Посольство России в США|Embassy of the Union of the Soviet Socialist Republics in the USA]]|год=1982|номер=5 (May)|pages=15|издание=[[Russian Life|Soviet Life]]|ref=}}</ref>.}}

[[Конский каштан обыкновенный|Каштан]] япрағы — ҡала символы<ref>{{EOL|582243|title=Aesculus hippocastanum|{{v|28|3|2009}} }}</ref><ref>{{GRIN|taxon|1628|title=Aesculus hippocastanum|{{v|28|3|2009}} }}</ref>. Ҡалаға был ағас XIX һәм XX быуаттар араһында килтерелә. Тәүҙә эксперимент булараҡ каштан ағастары Бульвар шоссеһында (хәҙер — Т. Шевченко исемендәге бульвар) ултыртыла, аҙаҡ был ағасты бөтә ҡала буйынса ултырта башлайҙар<ref>{{cite web|url=https://kievjournal.com/index.php?option=com_content&task=view&id=131&Itemid=29|title=Белый каштан — символ Киева|publisher=Неофициальный городской сайт Киева|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CK4MA4Bm?url=http://www.kievjournal.com/index.php?option=com_content|archivedate=2012-11-20}}</ref>.

== Административ бүленеш ==
{{main|Киевтың административ-территориаль бүленеше}}
[[Файл:Адміністративний поділ Києва.gif|thumb|250px|Киевтың административ бүленеше]]
[[Файл:Kiew Zentrum.jpg|thumb|280px|Ҡаланың киске панорамаһы]]
Ҡала [[Днепр]]ҙың уң һәм һул ярҙарында урынлашҡан һәм 10 райондан тора.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! Район !! Оригиналь атамаһы !! Майҙаны, км² !! Халҡы, чел.<ref>При определении динамики народонаселения учитывалось изменение за период с 1 декабря 2017 года по 1 января 2018 года</ref> !! Тығыҙлыҡ, чел./км²
|-
|colspan="5"| '''''Днепрҙың уң яҡ яры'''''
|-
|[[Голосеевский район]] || Голосіївський район || 160,78 || {{рост}}252 123 || 1568
|-
|[[Соломенский район]] || Солом’янський район || 40,52 || {{рост}}376 847 || 9300
|-
|[[Святошинский район]] || Святошинський район || 102,63 || {{Рост}}342 530 || 3337
|-
|[[Оболонский район]] || Оболонський район || 110,32 || {{Спад}}319 181 || 2893
|-
|[[Подольский район (Киев)|Подольский район]] || Подільський район || 34,08 || {{рост}}206 931 || 6071
|-
|[[Печерский район]] || Печерський район || 19,57 || {{рост}}161 818 || 8268
|-
|[[Шевченковский район (Киев)|Шевченковский район]] || Шевченківський район || 26,63 || {{спад}}220 559 || 8282
|-
|colspan="5"|'''''Днепрҙың һул яҡ яры'''''
|-
|[[Дарницкий район]] || Дарницький район || 132,24 || {{рост}}345 506 || 2612
|-
|[[Днепровский район (Киев)|Днепровский район]] || Дніпровський район || 66,7 ||{{Рост}}357 947 || 5366
|-
|[[Деснянский район (Киев)|Деснянский район]] || Деснянський район || 154,2 || {{спад}}368 934 || 2392
|}

[[Киевсовет]] тарафынан раҫланған  «2020 йылға тиклем Киев үҫешенең генераль планы» баш ҡала төбәген киңәйтеүҙе күҙҙә тота, уның составына [[Киевская область|Киев өлкәһенең]] түбәндәге райондары ла инәсәк:
* Барышевский, Бородянский, Броварский, Васильковский, Вышгородский, [[Киево-Святошинский район|Киево-Святошинский]], Макаровский, Фастовский;
* [[Город-спутник|Юлдаш-ҡалаларҙың]] ҡайһы берҙәре лә инәсәк, улар араһында [[Борисполь]], [[Боярка]], [[Буча (город)|Буча]], [[Бровары]], [[Васильков]], [[Вишнёвое (город)|Вишнёвое]], [[Вышгород (Украина)|Вышгород]], [[Ирпень]], [[Фастов]] юлдаш-ҡалалар бар<ref>{{cite web |url = http://city24.ua/client/city24client;jsessionid=CB73A43AAF17FC1D28589CE8C9CD5424?rnd=249268&pageId=15&objId=NewsObject&stateId=NewsByCat&eventId=NewsArticleEvent&articleId=61654&randId=0.8873037678706335 |title = Киев поглотит всю область |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070617184130/http://city24.ua/client/city24client;jsessionid=CB73A43AAF17FC1D28589CE8C9CD5424?rnd=249268&pageId=15&objId=NewsObject&stateId=NewsByCat&eventId=NewsArticleEvent&articleId=61654&randId=0.8873037678706335 |archivedate = 2007-06-17 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070617184130/http://city24.ua/client/city24client;jsessionid=CB73A43AAF17FC1D28589CE8C9CD5424?rnd=249268&pageId=15&objId=NewsObject&stateId=NewsByCat&eventId=NewsArticleEvent&articleId=61654&randId=0.8873037678706335 |date=2007-06-17 }}</ref>.

== Ҡаланың айырым хоҡуҡи статусы ==
;Украинаның баш ҡалаһы
[[Конституция Украины|Украина Конституцияһының]] 133-сө стстаьяһына ярашлы<ref>[http://zakon4.rada.gov.ua/laws/show/p/print?nreg=254%EA%2F96-%E2%F0 Конституція України &#124; від 28.06.1996 № 254к/96-ВР (Стор. 1 з 3)]{{ref-uk}}</ref>, Киев ҡалаһы, Украинаның баш ҡалаһы булараҡ, Украинаның «Украинаның баш ҡалаһы — герой-ҡала Киев тураһындағы» Законында билдәләнгән<ref>[http://zakon4.rada.gov.ua/laws/show/p/print?nreg=401-14 Про столицю України — місто-герой Київ &#124; від 15.01.1999 № 401-XIV]{{ref-uk}}</ref>махсус статусҡа эйә һәм өлкә етәкселегенә буйһонмай (Украина Конституцияһы [[Севастополь]]) ҡалаһына ла шундай уҡ хоҡуҡтар бирә). Атап үтелгән Законға ярашлы, уны Украинаның Конституция суды аңлатыуынса, [[Киев ҡалаһы дәүләт хакимиәтенең]] (КГГА) башлығы ҡала башлығын һайлауҙарҙа ҡатнашҡан һайлаусыларҙың иң күп һандағы тауыштарын йыйыу юлы менән автоматик рәүештә туранан-тура һайлауҙарҙа һайлап ҡуйылған Киев ҡалаһы башлығы була.

== Власть органдары ==
{{Обновить|2020}}
[[Файл:Klov Palace. Listed ID 80-382-0462. - 8 Pylypa Orlyka Street, Pechersk Raion, Kiev. - Pechersk 28 09 13 396.jpg|thumb|250px|[[Кловский дворец|Украинаның Юғары суды бинаһы]]]]
2014 йылдың майында ҡала советына һайлауҙар барышында 120 депутат һайлана:
{{electiontable|Kiev local election, 2014}} '''[[2014 йыл]]дың [[25 май]]ында Киев ҡала советы депутаттарын ваҡытынан алда һайлауҙар һөҙөмтәләре'''<ref>[http://vibori2014.rbc.ua/rus/-udar-poluchil-77-iz-120-mest-v-kievsovete-ne-opublikovany-04062014105600 «Удар» получил 77 из 120 мест в Киевсовете, не опубликованы данные по 37-му округу] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141022221908/http://vibori2014.rbc.ua/rus/-udar-poluchil-77-iz-120-mest-v-kievsovete-ne-opublikovany-04062014105600 |date=2014-10-22 }}</ref>
|-
!style="background-color:#E9E9E9" align=center colspan="2" valign=center|Партиялар
!style="background-color:#E9E9E9" align=right|%
!style="background-color:#E9E9E9" align=right|Пропорциональ нигеҙҙә һайланған
!style="background-color:#E9E9E9" align=right|Бер мандатлы округтарҙа һайланған
!style="background-color:#E9E9E9" align=right|Бөтәһе
|-
|bgcolor="#FF0000"|
|align=left|[[Украинаның реформалар өсөн демократик альянсы]]
|align="right"|40,56 %
|align="right"|30
|align="right"|47
|align="right"|77
|-
|bgcolor="#FF2400"|
|align=left|[[Олег Ляшконың Радикаль партияһы]]
|align="right"|9,21 %
|align="right"|7
|align="right"|—
|align="right"|7

|-
|bgcolor="#00A86B"|
|align=left|[[Самопомощь|«Үҙ-үҙеңә ярҙам» берекмәһе]]
|align="right"|6,87 %
|align="right"|5
|align="right"|—
|align="right"|5
|-
|bgcolor="#002FA7"|
|align=left|[[Свобода (партия, Украина)|Бөтә Украина «Азатлыҡ» берекмәһе]]
|align="right"|6,50 %
|align="right"|5
|align="right"|1
|align="right"|6
|-
|bgcolor="#FFCBDB"|
|align=left|[[Батькивщина|Бөтә Украина «Батькивщина» берекмәһе]]
|align="right"|4,14 %
|align="right"|3
|align="right"|—
|align="right"|3
|-
|bgcolor="#EF9B0F"|
|align=left|«[[Гражданская позиция (Украина)|Граждандар позицияһы]]»
|align="right"|3,61 %
|align="right"|3
|align="right"|—
|align="right"|3
|-
|bgcolor="#228B22"|
|align=left|«[[Новая жизнь (партия)|Яңы тормош]]»
|align="right"|3,39 %
|align="right"|3
|align="right"|—
|align="right"|3
|-
|bgcolor="#004DFF"|
|align=left|[[Украина «Берҙәмлек» партияһы]]
|align="right"|3,31 %
|align="right"|2
|align="right"|—
|align="right"|2
|-
|bgcolor="#120A8F"|
|align=left|[[Демократический альянс (Украина)|Демократик альянс]]
|align="right"|3,00 %
|align="right"|2
|align="right"|—
|align="right"|2
|-
|bgcolor="#FFD100"|
|align=left|[[Укаринаның демократик партияһы]]
|align="right"|1,24 %
|align="right"|—
|align="right"|2
|align="right"|2
|-
|bgcolor="#BFBFBF"|
|align=left|Үҙен-үҙе күрһәтеүселәр
|align="right"|—
|align="right"|—
|align="right"|9
|align="right"|9
|-
|align=left style="background-color:#E9E9E9" colspan="2"|'''Всего (%)'''
|width="30" align="right" style="background-color:#E9E9E9"|'''100,00 %'''
|width="30" align="right" style="background-color:#E9E9E9"|'''60'''
|width="30" align="right" style="background-color:#E9E9E9"|'''60'''
|width="30" align="right" style="background-color:#E9E9E9"|'''120'''
|}

{|class="graytable" style="text-align:center"
 |+
 |width="20%"|[[Файл:VCH Верх Рада CHUPRINA ©.JPG|center|225px]]
 |width="20%"|[[Файл:Kiev Cabinet of Ministers.jpg|center|225px]]
 |width="20%"|[[Файл:Pres-adm-ukraine-2008.jpg|center|195px]]
 |width="20%"|[[Файл:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine.JPG|center|195px]]
 |width="20%"|[[Файл:Крещатик, 36 (01) - Мэрия.jpg|center|195px]]
 |-
 |[[Верховная рада Украины|Юғары Рада]] [[Здание Верховного Совета Украины|бинаһы]] 
 |[[Кабинет министров Украины|Министрҙар кабинеты]] бинаһы
 |[[Украина президенты офисы]]
 |[[Украинаның Сит илдәр министрлығы]]
 |[[Крещатик]]та [[Киев ҡала дәүләт хакимиәте]] 
 |}

== Ҡала башлыҡтары ==
{{main|Великие князья Киевские|Градоначальники Киева}}

== Халҡы ==
{{main|Киев халҡы}}
[[Файл:Монумент Незалежності України Майдан.jpg|thumb|250px|[[Незалежность майҙаны]]]]
Бойондороҡһоҙлоҡ дәүерендә Украинала ни бары бер тапҡыр, 2001 йылда, халыҡ иҫәбе алына, уның барышында илдәге халыҡ һанының 2 611 327 кеше булыуы теркәлә.Ҡала халҡының хәҙерге һанына ҡара төрлө рәсми сығанаҡтар бар. Мәҫәлән, Украинаның Министр Кабинеты үткәргән иҫәп буйынса 2019 йылдың 1 ғинуарына ҡалала халыҡ һаны 3 703 100 кеше тәшкил итә<ref name="Кабмин 2019">[https://www.youtube.com/watch?v=wnzq3za20wQ 23.01.2020 Прес-конференція щодо результатів оцінки чисельності наявного населення України]</ref>, ә бына халыҡ иҫәбен алыуҙағы рәсми иҫәптә (уны 2020 йылдың 1 ғинуарына ҡарата Укрстат мәғлүмәттәре бирә) 2 967 360 кеше тип билдәләнә<ref name="Население 1 янв 2020">[http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2019/ds/kn/kn_u/kn1219_u.html Чисельність населення (за оцінкою) на 1 січня 2020 року та середня чисельність у 2019 році] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200302174910/http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2019/ds/kn/kn_u/kn1219_u.html |date=2020-03-02 }}</ref> или<br> 3 703 100<ref name="Кабмин 2019" />.

[[XVIII быуат]] аҙағында ҡалала {{s|30 000}} тирәһе кеше йәшәй. 2001 йылдағы [[Перепись населения в Киеве (2001)|халыҡ иҫәбен алыу]] мәғлүмәттәре буйынса, Киевта {{s|2 611 300}} кеше йәшәй. Хәҙерге ваҡытта халыҡ һаны йылына уртаса 20 мең кешегә арта. 2002 йылдың 1 ғинуарынан 2010 йылдың 1 ғинуарына тиклем Киев халҡы 174 мең кешегә артҡан<ref name="Gorstat-527">{{cite web|url=http://www.gorstat.kiev.ua/p.php3?c=527&lang=1|title=Населення (1995—2012 рр.)|publisher=Головне управління статистики у м. Києві|lang=uk|access-date=2010-04-05|archive-date=2013-10-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20131004213334/http://www.gorstat.kiev.ua/p.php3?c=527&lang=1|deadlink=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004213334/http://www.gorstat.kiev.ua/p.php3?c=527&lang=1 |date=2013-10-04 }}</ref>. 2018 йылдың 1 ғинуарына шул осорҙа йәшәгән халыҡ һаны 2 934 522 кеше тәшкил итә (был 2017 йылдың 1 ғинуары менән сағыштырғанда 0,3 процентҡа күберәк). Даими йәшәүселәр һаны — 2 893 215 кеше<ref>При определении динамики народонаселения учитывалось изменение за период с 1 декабря 2017 года по 1 января 2018 года</ref>. Халыҡтың тәбиғи үҫеше күҙәтелә, тотош ил буйынса алынған күрһәткес менән сағыштырғанда ул байтаҡҡа юғары (Киевта 1000 кешегә үҫеш +2,2 кеше булһа, Украина буйынса тотош алғанда 1000 кешегә −4,17 кеше). Киев был йәһәттән Карпат аръяғы һәм Ровенский өлкәләренән генә ҡалыша, уларҙа ярашлы рәүештә үҫеш +3,7 һәм +2,4 кеше. Демография институты мәғлүмәттәре һәм [[НАН Украины|Украинаның Мили Фәндәр Академияһының]] социаль тикшеренеүҙәре буйынса, 2009 йылдың башына Киевта халыҡ һаны 3144,3 мең кеше тәшкил итә<ref>[https://idss.org.ua/monografii/nandop1.pdf Соціально-економічний стан України: наслідки для народу та держави]. — Національна доповідь, Київ, 2009. С. 211{{ref-uk}}</ref>, был рәсми статистика мәғлүмәттәре менән сағыштырғанда 420 мең кешегә күберәк.  2016 йылда: тыуым — 1000 кешегә 12,5 кеше, үлем — 10,5, тәбиғи үҫеш — 2,0 (Украина буйынса тотош алғанда −4,4 кеше)<ref>[http://www.kiev.ukrstat.gov.ua/p.php3?с=527&lang=1 Население г. Киева (1995—2016)]{{ref-uk}}</ref>,<ref>[http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2007/ds/nas_rik/nas_u/nas_rik_u.html Население Украины (1995—2016)]{{ref-uk}}</ref>. Миграция күрһәтәкестәре: 10 мең кешегә килеүселәр һаны — 102,8, китеүселәр — 57,2, миграция үҫеше — 45,6 (Украина буйынса тотош алғанда 2,5)<ref>[http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2016/ds/mr/mr_u/mr1216_u.html Миграционное движение населения в 2016 году]{{ref-uk}}</ref>.

=== Милли составы ===
XVII быуат уртаһына Киев халҡының күпселеген украиндар, ҙур булмаған өлөшөн урыҫтар, белорустар һәм поляктар тәшкил итә. Бынан тыш ҡалала әрмәндәр, йәһүдтәр, гректар, татарҙар, немецтар һәм башҡа этнос вәкилдәре йәшәй<ref name="Історія міст">Історія міст і сіл Української РСР: В 26 т. Київ / Гол. ред. кол.: Тронько П. Т. (гол. Гол. редкол.), Бажан М. П., Білогуров М. К., Білодід I. K., Гудзенко П. П., Дерев′янкін Т. І., Касименко О. К. (заст. гол. Гол. редкол.), Кондуфор Ю. Ю., Королівський С. М., Кошик О. К., Мітюков О. Г., Назаренко І. Д., Овчаренко П. М., Пилькевич С. Д., Ремезовський Й. Д. (заст. гол. Гол. редкол.), Слабєєв І. С. (відп. секр. Гол. редкол.), Цілуйко К. К.; Ред. кол. тома: Бойченко В. О. (гол. редкол.), Касименко О. К., Котов В. Н.. Кошик О. К. (заст. гол. редкол.), Марченко М. І., Мельник Л. Г., Овчаренко П. М., Прощарук Г. П., Рудько М. П. (відп. секр. редкол.). АН УРСР. Інститут історії. — К.: Голов. ред. УРЕ АН УРСР, 1968. — стр. 57 — 587 с.</ref>.

XIX быуатта ассимиляция иҫәбенә Киевта украиндар һаны байтаҡҡа кәмей. Мәҫәлән, 1897 йылда улар 22,2 % булһа, ә 1917 йылда — 16,4 % ҡына булып ҡала. Бер үк ваҡытта урыҫтарҙың һаны ла кәмей төшә (54,2 проценттан 49,5  процентҡа тиклем) һәм йәһүдтәрҙең һаны 12,1 проценттан 18,6 процентҡа тиклем арта. Артабан украиндарҙың өлөшө арта, һәм  1926 йылда улар Киевта ҡайтанан күпселекте тәшкил итә: 42,2 %, ә урыҫтар — 24,4 %<ref name="Кабузан">''Кабузан В. М.'' Украинцы в мире динамика численности и расселения. 20-е годы ХVIII века — 1989 год Формирование этнических и политических границ украинского этноса. Ин-т рос. истории РАН. М. Наука, 2006. — стр. 290—658 с.</ref>.

XXI быуат башына Киевта украиндар һаны 1989 йылдағы 72,5 %  урынына 2001 йылда 82,2 процентҡа етә. Был осорҙа башҡа милләттәр һаны кәмей. Бөтәһенә ҡарағанда ла урыҫтарҙың һаны кәмей: 1989 йылда 536,2 мең кеше булһа (20,9 %),  2001 йылда 337,3 мең кеше (13,1 %). Белорустар һаны ла түбәнәйә (1989 — 25,3 мең кеше, 2001 — 16,5 мең кеше) һәм поляктар (1989 — 10,4 мең кеше, 2001 — 6,9 мең кеше). XXI быуат башына йәһүдтәрҙең эмиграция процесы тамамлана (1989 йылдан 2001 йылға тиклем Киевта йәһүдтәрҙең һаны 100,6 мең кешенән 17,9 мең кешегә тиклем кәмей, ҡала халҡы өлөшөндә лә кәмеү күҙгә бәрелеп тора: 13,9 % [[1959 йыл]]да һәм 0,7 % 2001 йылда).

2001 йылдағы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы<ref>''Тархов С. А.'' [http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0173/analit05.php «Итоги переписи населения Украины 2001 года» — Четвёртые сократические чтения по географии. Научные теории и географическая реальность. // Сборник докладов / Под редакцией [[Шупер, Вячеслав Александрович&#124;В. А. Шупера]]. — М.: Эслан, 2004. — C. 144—164.]</ref>, ҡала халҡының 82,2 проценты украиндарҙан һәм 13,1 проценты [[Русские в Киеве|урыҫтарҙан]] тора. 2006 йылдың ноябрендә кешеләрҙән һорағанда ҡалала йәшәүселәрҙең 83 проценты үҙен украин тип атай, 14 проценты — урыҫтар, 3 проценты — йәһүдтәр, әрмәндәр һәм башҡа милләт вәкилдәре<ref name="ado5">{{cite web |url = http://zadonbass.org/news/all/?id=46675 |title = «Блеск и нищета» киевлян |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131103213630/http://zadonbass.org/news/all/?id=46675 |archivedate = 2013-11-03 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131103213630/http://zadonbass.org/news/all/?id=46675 |date=2013-11-03 }}</ref>{{нет в источнике|21|12|2013}}<!-- В 2001 доминирующим языком общения в Киеве являлся [[Украинский язык|украинский]] — 52,5 % горожан используют украинский, а русский — только 10,5 %. Причём только украинский язык во всех ситуациях употребляют 21,2 % киевлян, а только русский — 4,3. -->

=== Йәһүд общинаһы ===
Киевтың йәһүд общинаһы тураһындағы тәүге мәғлүмәттәр Х быуат тип билдәләнелә. «[[Киев хаты]]н» — Киевтың тәүге тапҡыр иҫкә алыныуы — Киевта шул дәүерҙә йәшәгән йәһүдтәр боронғо иврит телендә яҙып ҡалдырған. Туделынан Венямин һәм Регенсбургтан Перхия кеүек йәһүд сәйәхәтселәре, Киевта ҙур йәһүд общинаһы йәшәгән ҡала, тип атай. Монголдар баҫып алған осорҙа община ҡала менән бергә юҡ ителә һәм тик поляк идаралығы дәүерендә генә тергеҙелә. Был осорҙа йәһүдтәр бер нисә тапҡыр (1459 һәм 1619 йылдарҙа) ҡаланан ҡыуыла<ref name="jewishvirtuallibrary">{{cite web|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0012_0_11117.html|title=Kiev|publisher=Encyclopaedia Judaica|lang=en|accessdate=2013-06-25|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Hjzfl4b0?url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0012_0_11117.html|archivedate=2013-06-29}}</ref>

1648 йылда, Украинала йәшәгән бөтә йәһүдтәр кеүек үк, Хмельницкийҙың казак ихтилалынан община ҙур зыян күрә. 1654 йылда Киевты Мәскәү батшалығына ҡушҡандан һуң йәһүдтәргә ҡалала төпләнеү тыйыла, тик 1793 йылда Польшаны бүлгәндән һуң ғына был тыйыу алына, шунан һуң ғына Киевҡа поляк йәһүдтәре килеп ултыра башлай.

[[Файл:Будинок Гінзбурга.jpg|thumb|250px|Гинзбург йорто (Киев)|Гинзбург йорто]]]]
XIX быуатта община артабан үҫә һәм оҙаҡламай Украинаның мөһим йәһүд общиналарының береһенә әйләнә. Был осорҙа ҡала бик күп синагога, шул иҫәптән ҡаланың төп синагогаһы — Бродский синагогаһы ла төҙөлә. Шулай уҡ бер нисә мәктәп һәм оҫтахана төҙөлә.

XIX быуаттың тәүге яртыһында һәм XX быуаттың башында община бер нисә ҡыйралыш кисерә — 1882 йылда тиҫтәләгән йәһүд үлтерелә һәм яралана, күп йорттар талана. 1905 йылда община тағы ла ҡыйралыштан зыян күрә. 1913 йылда Киевта [[Бе́йлис эше]] киң билдәлелек ала — йәһүд Менахем Мендел Бейлисты 12 йәшлек уҡыусыны ритуаль үлтереүҙә ғәйеләү буйынса суд процесы була. Процесс һөҙөмтәләре буйыса Бейлис аҡлана.

Граждандар һуғышы һәм Украинаның бойондороҡһоҙлоҡ өсөн һуғышы барышында община бер-береһенә ҡаршы булған көстәр тарафынан бер нисә ҡыйралыштан зыян күрә. Һуғыш тамамланып, совет власы урынлаштырылғас, община йәһәт үҫә һәм 1939 йылға {{s|224 000}} кешегә етә<ref name="jewishvirtuallibrary"/>

Нацист Германияһы СССР-ға һуғыш башлағандан һуң йәһүдтәрҙең күбеһе ҡаланан сығып ҡаса. 1941 йылдың 29—30 сентябрендә ҡалала ҡалған йәһүдтәр [[Бабий Яр]]ға ҡыуып сығарыла һәм шунда үлтерелә. Холокостың киң билдәле ошо бер эпизодында ғына {{s|33 731}} кеше һәләк була. 1941—1942 йылдарҙа тағы ла {{s|15 000}} йәһүд атып үлтерелә.
Һуғыштан һуң ҡалаға иҫән ҡалған йәһүдтәр ҡайта, һәм община тергеҙелә. 1946 йылда ҡалала бер генә синагога эшләй, ҡаланың тәғәйенләнгән һуңғы раввины Панец 1960 йылда эшен ташлай һәм 1968 йылда вафат була. Унан һуң 1990-сы йылдарға тиклем Киевта бөтөнләй раввин булмай<ref name="jewishvirtuallibrary"/>.

{|class="graytable" style="text-align:center"
|+
|width="20%"|[[Файл:Київська велика хоральна синагога.jpg|center|210px]]
|width="20%"|[[Файл:Синагога Баришпольського.jpg|center|210px]]
|width="20%"|[[Файл:Brodsky Synagogue.jpg|center|210px]]
|width="20%"|[[Файл:Galickaja sinagoga-fasad.JPG|center|200px]]
|width="20%"|[[Файл:Кенаса караїмська P1460234 вул. Ярославів Вал, 7.jpg|center|210px]]
|-
|[[Синагога Киевской иудейской религиозной общины|Большая хоральная синагога]]
|[[Синагога Баришпольського]]
|[[Хоральная синагога Бродского]]
|[[Галицкая синагога]]
|[[Кенасса в Киеве|Караимская кенаса]]
|}

СССР тарҡалғандан һәм Украинаның бойондороҡһоҙлоғо тергеҙелгәндән һуң йәһүдтәрҙең күпселеге эмиграцияға китә. 1990-сы йылдарҙа дини община ҡайтанан эшләй башлай; шулай уҡ Бабий Ярҙа Холокост ҡорбандарына мемориаль асыла, унда йыл һайын рәсми сара үткәрелә<ref>[http://www.jpost.com/Jewish-World/Jewish-News/Peres-will-attend-memorial-ceremony-at-Ukraine-Babi-Yar Peres will attend memorial ceremony at Ukraine’ Babi Yar &#124; JPost &#124; Israel News]</ref>. На сегодняшний день в Киеве живёт около {{s|20 000}} евреев. В городе есть две еврейские школы и две главные религиозные общины с двумя синагогами — Хабад (раввин Моше Асман) и Карлин (Яков Блайх он же главный раввин Украины)<ref>{{cite web|url=http://www.jpeopleworld.com/index.php?dir=site&page=country&subj_cs=4755|title=Jewish community in Kiev|publisher=www.jpeopleworld.com|lang=en|accessdate=2013-06-25|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HjzgTHua?url=http://www.jpeopleworld.com/index.php?dir=site|archivedate=2013-06-29}}</ref>.

Киевта һәм Киев өлкәһендә ювелир [[Маршак, Иосиф Абрамович|Иосиф Маршак]] (1854), философ [[Шестов, Лев Исаакович|Лев Шестов]] (1866), сатирик [[Ядов, Яков Петрович|Яков Ядов]] (1873), яҙыусы [[Эренбург, Илья Григорьевич|Илья Эренбург]] (1891), рәссам [[Сандро Фазини]] (1892), совет дәүләт ҙәм партия эмәкәре [[Каганович, Лазарь Моисеевич|Лазарь Каганович]] (1893), Израиль сәйәсмәне [[Меир, Голда|Голда Меир]] (1898), пианист [[Горовиц, Владимир Самойлович|Владимир Горовиц]] (1903), кинорежиссёр [[Дерен, Майя|Майя Дерен]] (1917), физик [[Мошинский, Маркос|Маркос Мошинский]] (1921)<ref>{{cite web|author=Ганна Руденко|title=Еврейская Украина: 10 фактов о евреях Киева|url=http://jewishnews.com.ua/ru/publication?id=3855|publisher=Jewish news|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161022025850/http://jewishnews.com.ua/ru/publication?id=3855|archivedate=2016-10-22}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161022025850/http://jewishnews.com.ua/ru/publication?id=3855 |date=2016-10-22 }}</ref>.

== Иҡтисады ==
* [[:Категория:Киев иҡтисады]]
Киев илдең эре иҡтисади һәм сәнәғәт үҙәге булып тора. Халыҡ һаны яғынан да, шулай уҡ эшлекле әүҙемлек йәһәтенән дә ул Украинаның иң ҙур ҡалаһы. 2010 йылдың 1 ғинуарына Киевта 238 000 йүнселлек субъекты теркәлгән<ref name="kiev.ukrstat.gov.ua">[http://kiev.ukrstat.gov.ua/?c=1002&lang=1 Industrial Production by Economic Activity]</ref>.

Рәсми мәғлүмәттәр 2004 йылдан алып 2008 йылға тиклемге осорҙа Киевтың иҡтисады илдең башҡа өлөшөнән алда барыуын күрһәтә (килем йылына уртаса 11,5  процентҡа арта)<ref name="kiev.ukrstat.gov.ua"/><ref name="Gross Domestic Product">[http://www.ukrstat.gov.ua/ Gross Domestic Product]</ref>. 2007 йылда башланған [[Финансовый кризис 2007—2008 годов|донъя финанс көрсөгенән]] һуң Киев иҡтисады 2009 йылда ҙур зыян күрә: [[валовой региональный продукт|тулайым төбәк продукты]] 13,5 процентҡа кәмей<ref name="Gross Domestic Product"/>. Бик юғары кимәлдә булыуына ҡарамаҫтан, тотош ил менән сағыштырғанда әүҙемлек 1,6 процентҡа аҙыраҡ түбәнәйә<ref name="Gross Domestic Product"/>. Киев иҡтисады, Украинаның башҡа өлөшөндәге кеүек үк, 2010 һәм 2011 йылдарҙа бер аҙ күтәрелә. Киев килеме уртаса кимәлдә булған ҡала, хәҙерге ваҡытта хаҡтар күп кенә американ ҡалаларындағы хаҡтар менән сағыштырырлыҡ (йәғни Көнбайыш Европаға ҡарағанда байтаҡҡа түбән).

Иҡтисади нигеҙенең ҙур һәм төрлө булыуы һәм ниндәйҙер айырым тармаҡҡа йәки компаниеға бәйле булмауы арҡаһында, ҡалала эшһеҙлек кимәле элек-электән сағыштырмаса түбән була — 2005 — 2008 йылдарҙа ни бары 3,75 %<ref name="kiev.ukrstat.gov.ua"/>. 2009 йылда эшһеҙлек кимәле 7,1 процентҡа күтәрелеүгә ҡарамаҫтан, ил буйынса уртаса кимәлдән (9,6 %) түбәнерәк булып ҡала<ref name="kiev.ukrstat.gov.ua"/>.

2019 йылдың июленә Киевта уртаса эш хаҡы 16 249 гривен (560 евро/630 долларов США) тәшкил итә<ref name="Gross Domestic Product"/><ref>[https://index.minfin.com.ua/labour/salary/average/kiev/ index.minfin.com.ua/ua/labour/salary/average/Київ/]</ref>.

Киев, һис шикһеҙ, Украинаның бизнес һәм коммерция үҙәге булып тора, илдең  [[Нафтогаз Украины|Украина Нефтогазы]], Энергобаҙар һәм [[Киевстар]] кеүек эре компаниялары бында урынлашҡан. 2010 йылда милли [[ваҡлап һатыуҙың]] 18 проценты һәм төҙөлөш эшмәкәрлегенең 24 проценты ҡала өлөшөнә тура килә<ref name="kiev.ukrstat.gov.ua"/><ref name="Gross Domestic Product"/>. Күсмәҫ милек — Киев иҡтисады нигеҙҙәренең береһе. Фатирҙарҙың уртаса хаҡы  илдәге иң юғарыһы, Көнсығыш Европа менән сағыштырғанда ла иң юғарыһы<ref>[https://www.globalpropertyguide.com/Europe/Ukraine/square-meter-prices Price per Square Meter Ukraine | Ukrainian Cost per Square Meter<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200111170112/https://www.globalpropertyguide.com/Europe/Ukraine/square-meter-prices |date=2020-01-11 }}</ref>. Киев шулай уҡ [[Коммерческая недвижимость|коммерция күсмәҫ милке]] буйынса ла юғары урындарҙы биләй, сөнки илдең иң юғары офис биналары ла Киевта урынлашҡан («[[Гулливер (бизнес-центр)|Гулливер]]», «[[Парус (бизнес-центр)|Парус]]») кеүектәре һәм Украинаның иң эре сауҙа үҙәктәре («Dream Town» һәм «Ocean Plaza»кеүектәре).

=== Сәнәғәте ===
Еңел һәм аҙыҡ-түлек сәнәғәте, химия производствоһы, машиналар эшләү, фармацевтика, металлургия, авиатөҙөлөш, полиграфия, включая нәшер итеү, матбуғат һәм яҙылған мәғлүмәттәрҙән к-сермә эшләү Киевта сәнәғәттең төп тармаҡтары булып тора<ref name="kiev.ukrstat.gov.ua"/>. В Киеве, также, расположен [[Институт транспорта нефти]].

=== Эре предприятиялары ===
[[Файл:Antonov An-124-100M Ruslan, Antonov Design Bureau AN2177099.jpg|thumb|right|[[КБ Антонов|Антонов конструктор бюроһында]] эшләнгән[[Ан-124]]]]
* [[Оболонь (пивоваренная компания)|«Оболонь» һыра ҡайнатыу заводы]]
* [[Киевский судостроительно-судоремонтный завод|Киев судно төҙөү-судно ремонтлау заводы]]
* [[КБ Антонов|Антонов конструктор бюроһы]]
* [[Киевский бронетанковый завод|Киев бронетанк заводы]]
* ОАО «[[Маяк (завод в Киеве)|„Маяк“ заводы]]» ААЙ-һы
* [[Большевик (завод, Киев)|Киев «Большевик» заводы]]
* Киев «[[Кузница на Рыбальском]]» заводы (элекке «Ленинская кузня»)
* [[Киевский завод «Стройдормаш»|Киев «Стройдормаш» заводы]]
* ООО ПТК «[[Агромат]]»
* [[410-сы граждандар авиацияһы заводы]]
* [[Арсенал (завод, Киев)|«Арсенал» заводы]]
* [[ «Антонов» серия заводы]]

== Транспорты ==
Киев — эре транспорт узелы (тимер юлы һәм [[шоссе]]юлдар, [[йылға порты]], [[аэропорт]]тар). 1960 йылдан метрополитен эшләй. Автобус, троллейбус һәм трамвай селтәрҙәре үҫешкән, фуникулёр эшләй.

=== Һауа транспорты ===
[[Файл:Boryspil Terminal D - panoramio.jpg|thumb|«[[Борисполь (аэропорт)|Борисполь]]», терминал «D»]]
1941 йылда юҡҡа сығарылған [[Бровары (аэропорт)|Броварский]] тәүге эре пассажир аэропорты (шулай уҡ хәрби аэродромы менән бергә) була{{нет АИ|27|09|2016}}.

Әлеге ваҡытта Киевта өс аэропорт эшләй:
* Халыҡ-ара «[[Борисполь (аэропорт)|Борисполь]]» аэропорты (Киевтың көньяҡ-көнсығышындараҡ, Киев өлкәһенең Борисполь ҡалаһында урынлашҡан).
* Халыҡ-ара «[[Киев (аэропорт)|Киев]]» аэропорты (Жуляны).
* Халыҡ-ара «[[Антонов (аэропорт)|Антонов]]» аэропорты (Гостомель).

Ҡала эсендә шулай уҡ [[Святошин (аэродром)|Святошин]] эксперименталь аэродромы (Киев «Авиант» авиазаводының һынауҙар үткәреү аэродромы). Ҡала тирәләй Васильков, Узин, Белая Церковь ҡалаларында хәрби аэродромдар урынлашҡан. Васильков һәм Белая Церковь аэродромдарын пассажир аэропорттары булараҡ файҙаланыу пландары буйынса бер нисә тапҡыр фекер алышыу була. Ҡала янында ҙур булмаған бер нисә аэродром бар: [[Чайка (аэродром)|Чайка]] (ОСААФ-тың элекке базаһы, парашют базаһы, спорт авиацияһы), Бузовая (планер базаһы), Долина (спорт авиацияһы), Наливайковка (спорт авиацияһы), Бышев, Бородянка (парашют базаһы), Девички, Гоголев, Киев-Южный (Гребинки, ауыл хужалығы авиацияһы, парашют базаһы, вертолёттар) һәм башҡалар.

2017 йылда 11 миллиондан ашыу пассажир Киев аэропорттары хеҙмәтенән файҙаланған<ref>{{cite web|title=Аэропорт Борисполь обслужил 10-миллионного пассажира|url=http://www.capital.ua/ru/news/103822-aeroport-borispol-obsluzhil-10-millionnogo-passazhira|accessdate=2018-01-02}}</ref>.

=== Тимер юлдары ===
 йылда Киев — эре тимер юл узелы. [[Юго-Западная железная дорога|Көньяҡ-Көнбайыш тимер юлының]] баш идаралығы Киевта урынлашҡан. Үҙәк тимер юл станцияһы — [[Киев-Пассажирский]].

[[Фастов]], [[Коростень|Коростень]], [[Нежин]], [[Гребёнка (Полтава өлкәһе)|Гребёнка]], [[Мироновка|Мироновка]] йүнәлештәрендәге биш магистраль юл Киевта киҫешә. Шулай уҡ «Төньяҡ ҡулса» юлы ла Киев аша үтә, ул Борщаговка һәм Святошин станцияларынан Почайна һәм Киев-Днепровский станциялары аша Дарница станцияһына тиклем бара. Бөтә магистраль юлдар ҙа электрлаштырылған. Почайна станцияһынан Вышгородҡа тиклем электр үткәрелмәгән ведомстово тимер юлы бар. 2011 йылда көнөнә бер нисә тапҡыр ҡала яны дизель-поезы йөрөй. Пассаржирҙар ағымы түбән кимәлдә булыу сәбәпле, хәҙер был линияла поезд йөрөмәй.
[[Файл:Киев. Ж-Д-Вокзал.jpg|thumb|Вид на [[Киев-Пассажирский|Киев тимер юл вокзалы]]]]
[[2009 йыл]]да [[Кие ҡала электричкаһы|ҡала электричкаһының]] тәүге сираты эшләй башлай, 011 йылдың 4 октябренән ҡулса тимер юлы буйлап 2 поезд йөрөй.

Тимер юл вокзалдары:
* [[Киев-Пассажирский]] (уға Көньяҡ вокзал, Ҡала яны вокзалы һәм Төньяҡ платформалар инә)
* [[Киев-Товарный]]
* [[Караваевы Дачи (остановочный пункт)|Караваев Дачалары]]
* [[Дарница (железнодорожная станция)|Дарницкий тимер юл вокзалы]]
* [[Киев-Демеевский]]

=== Йылға ===
[[Файл:Київ, Річковий вокзал 01.jpg|thumb|Киев йылға порты]]
{{main|Киев йылға порты}}
Киев йылға порты [[1897 йыл]]дың июлендә төҙөлә. Порт причалдары Гавандән метроның «[[Днепр (станция метро, Киев)|Днепр]]» станцияһына тиклем һуҙыла. Днепр буйлап йөктәр һәм пассадирҙар ташыу менән «Укрречфлот» судно йөрөтөү компаниеһы шөғөлләнә. Совет осоронда пассажир ташыу рентабелле булмай, шуға күрә компание дәүләт дотацияһын ала. 1992 йылдың 11 ноябрендә «Укрречфлот» хосусилаштырыла, йөктәр һәм пассажирҙар ташыу ҡырҡа кәмей башлай, шул уҡ ваҡытта пассажир караптары һәм суднолар сит илгә һатыла, йәки металл һынығы итеп тапшырыла. Хәҙерге ваҡытта Днепр буйлап пассажирҙар өсөн Киев ҡалаһы тирәһендә генә экскурсия маршруттары эшләй. [[2009 йыл]]да Киевта ҡаланың уң яҡ ярын һул яҡ яры менән тоташтырыу өсөн онотолған йәмәғәт транспорты төрө - "йылға трамвайы" йөрөй башлай. Трамвай йылдың тик йылы ваҡытында ғына йөрөй. Днепр эре габаритлы йөктәрҙе ташыу өсөн файҙаланыла.

=== Автомобиль юлдары ===
Киев — Украинаның эре автомобиль юлдары узелы. Ҡалала автомобиль юлдарының оҙонлоғо 1600 километрҙан ашыу, 2018 йылға уларҙың 78 проценҡа яҡынының файҙаланыу ваҡыты үткән<ref>[https://strana.ua/news/71714-v-kieve-bolee-1000-km-dorog-ne-sootvetstvuyut-standartam.html Новости Украины — Около 80 % дорог в Киеве не соответствуют должным стандартам] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210503154325/https://strana.ua/news/71714-v-kieve-bolee-1000-km-dorog-ne-sootvetstvuyut-standartam.html |date=2021-05-03 }}</ref><ref>[https://kyivcity.gov.ua/news/tilki_ostanni_kilka_rokiv_stolitsya_diysno_buduye_i_remontuye_dorozhnye_pokrittya__dmitro_davtyan/ Тільки останні кілька років столиця дійсно будує і ремонтує дорожнє покриття — Дмитро Давтян. 12 февраля 2018]</ref>.

Халыҡ-ара әһәмиәттәге бер нисә автомобиль юлы Киев аша үтә. Киевтан көнбайышҡа табан йүнәлештә ике юл бара: Венгрия сигенә, [[Чоп]] ҡалаһына, [[М 06 автоюлы]], ә Польша сигенә — {{нп5|М 07 автоюлы||uk|Автошлях М 07}}; көнсығыш йүнәлештә (Одессаға) [[М 05 автоюлы]], төньяҡҡа (Белоруссияға) — [[М 01 автоюлы]], көньяҡ-көнсығышҡа (Харьковҡа) {{нп5|М 03 автоюлы||uk|Автошлях М 03}}. Киевтан шулай уҡ ике милли автоюл сыға: көньяҡҡа, илдең үҙәк өлкәләренә — {{нп5|Н 01 автоюлы|||Highway H01 (Ukraine)}}, ә Рәсәй сигенә ([[Юнаковка|Юнаковкаға]]) — {{нп5|Н 07 автоюлы||uk|Автошлях Н 07}}.

=== Метро ===
{{main|Киев метрополитены}}
Киевта метрополитен төҙөлөшө [[1949 год в истории метрополитена|1949 йылда]] башлана, Метрополитендың тәүге участкаһы [[1960 год в истории метрополитена|1960 йылдың]] [[6 ноябрендә]] төҙөлә. Әлеге мәлдә дөйөм оҙонлоғо 67,6 км булған өс һыҙат — ([[Святошинско-Броварская линия|Святошинск-Броварский]], [[Оболонско-Теремковская линия|Оболонск-Теремковский]], [[Сырецко-Печерская линия|Сырецк-Печерский]]) эшләй, уларҙа 52 станция бар. Көнөнә метрополитен 1,439 миллионға яҡын пассажир (2012 йылға) ташый. Метрополитендың тәүге сираты станциялары архитектура ҡомартҡылары булып тора. 2012 йылда «[[Золотые ворота (станция метро)|Алтын ҡапҡа]]» станцияһы Европалағы метрополитендарҙың иң матур 22 станцияһы исемлегенә инә(по версии Daily Telegraph)<ref>[http://www.20khvylyn.com/news/culture/news_3211.html Станция метро «Золотые ворота» попала в рейтинг самых впечатляющих европейских станций метро]</ref>.

[[2010 год в истории метрополитена|2010]]—[[2013 год в истории метрополитена|2013 йылдарҙа]] [[Оболонско-Теремковская линия|Оболонск-Теремковский]] һыҙатында алты станция асыла — «Демиевский», «Голосеевский», «Васильковский», «Күргәҙмәләр үҙәге»<ref>{{cite web|url=http://www.pravda.com.ua/rus/news/2011/12/27/6869983/|title=Азаров покатался в пустом метро|date=2011-12-27|publisher=Украинская правда|accessdate=2011-12-30}}</ref>, «Ипподром»<ref>{{cite web|url=http://podrobnosti.ua/economy/2012/10/25/866242.html|title=В Киеве открылась станция метро «Ипподром»|date=2012-10-25|website = Подробности|accessdate=2012-12-05}}</ref> һәм «Тирмәләр»<ref>{{cite web|url=http://kiev.pravda.com.ua/news/527a10b8c4654/|title=Київ відкрив станцію метро «Теремки»|date=2013-11-06|publisher=Українська правда|lang=uk|accessdate=2013-11-08}}</ref>.

Яңы дүртенсе [[Подольско-Вигуровская линия|Подольск-Вигуровский]] һыҙатында [[Днепр|Днепр йылғаһы]] һәм [[Десёнка]] аша [[Подольский мостовой переход|күперҙән сығыу урыны]] һәм [[Сырецко-Печерская линия|Сырецк-Печерский]] һыҙатының ҡаланан төньяҡ-көнбайышҡа табан дауамы ике — «[[Мостицкая (станция метро)|Мостицкий]]» һәм «[[Проспект Правды (станция метро)|Правда проспекты]]» станциялары менән бергә төҙөлә, метрополитендың бишенсе [[Вышгородск-Дарницкий һыҙаты]]ның проекты буйынса эш алып барыла.

=== Трамвай ===
[[Файл:KyivTram2018.jpg|thumb|Трамвай [[Pesa Twist]]]]
{{main|Киев трамвайы}}
Киев — Рәсәй империяһының электр трамвайы йөрөй башлаған тәүге ҡалаһы. Оҙонлоғо 1,5 км булған тәүге һыҙат [[1892 йылдың]] 13 июнендә Александровский ауышлығы (теперь — [[Владимирский спуск (Киев)|Владимир ауышлығы]]) һәм Александров урамы (Сагайдачный урамы) буйлап асыла. [[1978 йыл]]дың 30 декабрендә [[Веклич, Владимир Филиппович|Владимир Веклич]]<ref name="SpeedTrain">{{cite web | url = http://www.autoconsulting.ua/article.php?sid=35059|deadlink=yes| title = Статья «Как в Киеве появилась первая в СССР линия скоростного трамвая. Исторические фото». На сайте «www.autoconsulting.ua» | accessdate = 2015-12-25 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6e30WrJlq?url=http://www.autoconsulting.ua/article.php?sid=35059 | archivedate = 2015-12-25 }}</ref> һәм [[Дьяконов, Василий Кириллович|Василий Дьяконов]]<ref name="SpeedTrainNV">{{cite web | url = http://nv.ua/ukraine/events/pervyj-v-sssr-vosem-interesnyh-faktov-k-37-letiju-kievskogo-skorostnogo-tramvaja-88969.html | title = Статья «Первый в СССР: Самые интересные факты к 37-летию киевского скоростного трамвая». На сайте журнала «Новое время» | accessdate = 2015-12-30 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6eBozRyqi?url=http://nv.ua/ukraine/events/pervyj-v-sssr-vosem-interesnyh-faktov-k-37-letiju-kievskogo-skorostnogo-tramvaja-88969.html | archivedate = 2015-12-31 }}</ref> инициативаһы буйынса Киевта СССР-ҙағы тәүге [[Киевский скоростной трамвай|тиҙ йөрөшлө трамвай һыҙатын]] Еңеү майҙанынан Борщаговка торлаҡ массивына тиклем һуҙалар. 

[[1990 йыл]] трамвай селтәрен үҫтереүҙә төп ролде уйнай — һыҙаттарҙың дөйөм оҙонлоғо 275,9 км тәшкил итә, производство базаһында пассажирҙар өсөн 904 трамвай вагоны туплана, йылына {{s|438 000 000}} кеше ташыла. 1990-сы йылдар уртаһынан трамвай хужалығы әкренләп бөлгөнлөккә төшә, 2005 йылға ярашлы күрһәткестәр 258,3 км һәм 509 трамвай вагондарына тиклем түбәнәйә, йылына {{s|175 600 000}} кеше ташыла. [[2004 йыл]]да [[Мост Патона|Патон күпере]] реконструкцияланғандан һуң ҡаланың трамвай селтәре ике айырым — һул яҡ яр һәм уң яҡ яр өлөштәренә бүленә.

=== Фуникулёр ===
[[Файл:2948279 Киевский фуникулер.jpg|thumb|Киев фуникулёры]]
{{main|Киев фуникулёры}}

Фуникулёр Үрге ҡаланан Подолға төшкәндә юлды ҡыҫҡартыу буйынса уңайлы ысул булараҡ төҙөлә. Ул [[1905 йыл]]дың май айында сафҡа индерелә. Уның оҙонлоғо 193 м. [[1928]] (41 метрға оҙонайтыла), [[1958]] һәм [[1984 йыл]]дарҙа реконструкциялана.

=== Троллейбус ===
{{main|Киев троллейбусы}}
[[Файл:ЕлектроЛАЗ-301 фото 2.jpg|слева|мини|[[ElectroLAZ-20]] [[Софиевская площадь (Киев)|Софиевский майҙанынан]] [[Памятник Богдану Хмельницкому (Киев)|Богдан Хмельницкий һәйкәле]] янынан үтә]]
[[Файл:00 139g Kiev, Obuszug.jpg|thumb|[[система многих единиц#СМЕ на троллейбусах|Поезд]] из двух троллейбусов [[Škoda 9Tr]], соединённых по системе [[Веклич, Владимир Филиппович|Владимира Веклича]]<ref name="KievInv"/> в Киеве (1986 год)]]

Киевта троллейбус хәрәкәтен ойоштороу буйынса эш, Киевҡа баш ҡала статусы ҡайтарылғас, 1934 йылда башлана. Красноармейский урамы ({{lang-uk|Червоноармійська}}) тәүге троллейбус трассаһына әйләнә.
1966 йылдың 12 июнендә<ref name="KievInv">{{cite web
 |url         = http://www.autoconsulting.com.ua/article.php?sid=34275|deadlink=yes|title = Статья «Какое киевское изобретение предопределило развитие городского транспорта на несколько десятилетий» на сайте «www.autoconsulting.com.ua»
 |accessdate  = 2015-09-11
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/6bWvVXkzD?url=http://www.autoconsulting.com.ua/article.php?sid=34275
 |archivedate = 2015-09-14
}}</ref><ref name="Train1967">''[[Веклич, Владимир Филиппович|Веклич В. Ф.]]'' [[МТБ-82#Интересные факты|Поезд из троллейбусов МТБ-82]] с управлением по системе «многих единиц» // Городское хозяйство Украины. — 1967. — № 2. — С. 37-38. — ISSN 0130-1284{{ref-uk}}</ref> Киев уйлап табыусыһы [[Веклич, Владимир Филиппович|Владимир Веклич]]<ref name="Train">[[Энциклопедия современной Украины]]: в 25 т. / Под ред. [[Дзюба, Иван Михайлович (писатель)|И. М. Дзюба]] и др. — Киев : 2005. — Т. 4. — С. 187 — ISBN 966-02-3354{{ref-uk}}</ref><ref name="TrainKrat">''Крат В. И.''[[Веклич, Владимир Филиппович|Владимир Филлипович Веклич]] // Коммунальное хозяйство городов. Киев: Техника — 1998. — № 17. — С. 3-9. — ISSN 0869-1231{{ref-uk}}</ref> донъя практикаһында беренсе тапҡыр<ref name="Train1">''[[Брамский, Казимир Антонович|Брамский К. А.]]'' Первый в мире троллейбусный поезд // Городское хозяйство Украины. — 2013. — № 4. — С. 30-31. — ISSN 0130-1284{{ref-uk}}</ref> [[система многих единиц#СМЕ на троллейбусах|троллейбус поезын]]<ref name="TrainVK">''Фонова М.'' «Ракета» [[Веклич, Владимир Филиппович|Веклича]] // газета «[[Вечерний Киев (газета)|Вечерний Киев]]», 2 ноября 1970. — С. 2.{{ref-uk}}</ref> уйлап таба. 1983 йылға Киев тролейбустар паркының яртыһынан күбеһе — 296 троллейбус поездары [[система многих единиц#СМЕ на троллейбусах|Владимир Веклич системаһы]] буйынса эшләй<ref name="VTG">''Брамский К. А.'' Троллейбусный поезд [[Веклич, Владимир Филиппович|Владимира Веклича]] // газета «Всеукраинская техническая газета», 11 декабря 2003 р.{{ref-uk}}</ref>, һөҙөмтәлә водителдәр һаны 800-ҙән ашыуға кәмей<ref name="KievInv"/>. Киевтағы уңышлы тәжрибә элекке СССР-ҙың 20-нән ашыу ҡалаһында ҡулланыла<ref>''[[Веклич, Владимир Филиппович|Веклич В. Ф.]]'' Автореферат докторской диссертации: Повышение эффективности эксплуатации безрельсового электрического транспорта применением средств диагностирования и управления по системе многих единиц — Москва: Всесоюзный научно-исследовательский институт железнодорожного транспорта, 1990 С. 6</ref>.

Хәҙерге ваҡытта троллейбус паркында [[Киев-12|К12]], [[ЮМЗ Т2|ЮМЗ]], [[ElectroLAZ-12|ЛАЗ Е183]] и [[ElectroLAZ-20|301]], [[МАЗ-103Т]] һәм [[Богдан Т701.10|Богдан]] машиналары иҫәпләнелә.

2000 йылға Киевта 35 троллейбус маршруты була. Троллейбус линияларының дөйөм оҙонлоғо 324,9 км тәшкил итә, паркта 640 машина бар. 2006 йылдың майынан троллейбус маршруттарының һаны 44-кә етә. 2010 йылдың декабренә 37 маршрут пассажирҙарҙы хеҙмәтләндерә. 4 троллейбус депоһы эшләй.

=== Автобус ===
{{main|Киев автобусы}}
[[1913 йыл]]да уҡ Киевта беренсе тапҡыр даими автобус хәрәкәтен булдырырға тырышып ҡарайҙар. Ғәмәлдә тик [[1925 йыл]]да ғына автобустар хәрәкәте юлға һалына. Ул мәлдә берҙән-бер маршрутта ике генә автобус йөрөй. Хәҙер Киевта 90-ға яҡын муниципаль автобус маршруты эшләй. Пассажирҙарҙы 700 берәмек транспорт сараһы хеҙмәтләндерә. 8 автобус  паркы бар.

=== Маршрут таксиҙары ===
{{main|Киев маршрут таксиҙары}}
Киевта муниципаль транспорт линийларының күбеһендә параллель рәүештә маршрут таксиҙары линиялары эшләй. Маршрут такси линиялары ҡаланы уның ситендәге райондар менән тоташтыра. Маршрут таксиҙары линияларын шәхси компаниелар ҙа һәм коммунал АТП-лар ҙа хеҙмәтләндерә.

Киевта автомобилдәрҙе хеҙмәтләндереү һәм ремонтлау буйынса автосервистар ҙа эшләй. 2019 йылға Киевта 1100-гә яҡын автосервис бар.

=== Днепр аша һалынған күперҙәр ===
[[Файл:Міст Патона з нічною архітектурною підсвіткою та панорама Лівого берега.jpg|thumb|260px|[[Мост Патона]]]]
{{main|Киевтың күперҙәре}}
Днепр аша беренсе капиталь күпер 1853 йылда һалына — [[Николаевский цепной мост|Сылбырлы күпер]]. 1870 йылда Дарницала хәрби инженер [[Струве, Аманд Егорович|Аманд Струве]] етәкселегендә металдан тимер юл күпере төҙөлә, икенсе тимер юл күпере — [[Петровский железнодорожный мост|Петровский]] — 1917 йылда төҙөлә, әммә тиҙҙән ул емеретелә һәм 1929 йылда ғына киренән  тергеҙелә. Хәҙерге [[Мост Патона|Патон күрепе]] районында понтондан [[Наводницкий күпере]] төҙөлә, уның атамаһы оҙаҡламай ике урам исеменә ҡушыла: Старонаводницкой һәм Новонаводницкий. 1914 йылда уның урынына стационар ағас күпер һалына, ул 1920 йылда емерелә һәм 1921 йылда ҡайтанан тергеҙелә һәм 1935 йылға тиклем файҙаланыла. Шул йылда шул уҡ урында яңы ағас күпер төҙөлә. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Днепр аша бөтә күперҙәр ҙә емерелә. Киевты азат иткәндән һуң (1943 йылдың 6 ноябре) ваҡытлыса ағас күперҙәр төҙөлә.

Хәҙерге ваҡытта ҡала эсендә Днепр ярҙарын 8 күпер тоташтыра, уларҙың 4-һе автомобиль күперҙәре — [[Северный мост (Киев)|Төньяҡ]], [[Метро күпере]], [[Патон күпере]] һәм [[Южный мост (Киев)|көньяҡ]] күперҙәре, икәүһе тимер юл күперҙәре — [[Дарницкий мост (Киев)|Дарницкий]] һәм [[Петровский железнодорожный мост|Петровский]], береһе тимер юл-автомобиль күпере — [[Дарницкий железнодорожно-автомобильный мост|Кирп]], шулай уҡ йәйәүлеләр өсөн күпер. [[Подольский мостовой переход|Подольский]] күперен төҙөү дауам итә.

== Торлаҡ массивтары һәм башҡа урындар ==
{{main|Торлаҡ массивтары һәм Киевтың башҡа урындары}}
{{Панорама|Panorama of Podil.jpg|1300px|<center>Киевтың үҙәк райондарының береһе [[Подол (Киев)|Подол]] панорамаһы.<center>}}
{{Панорама|Панорама Правого берега.jpg|1300px|<center>[[Днепр]]ҙың уң яҡ яры панорамаһы.<center>}}

=== Урам исемдәрен үҙгәртеү ===
Киеве 79 бульвар, урам, майҙан һәм тыҡырыҡтар [[декоммунизация на Украине|декоммунизация]]  тураһындағы законды үтәү гә ярашлы яңы исемдәр алды (11 марта 2016 йылдың 11 мартында был хаҡтағы документ [[Киевская городская государственная администрация|Киев ҡала дәүләт хакимиәте]] сайтында баҫылып сыға).

== Туғандаш ҡалалар ==
{{кол|2}}
* {{Флаг|Турция}} [[Анкара]], [[Төркиә]]<ref name="TwinCities">{{cite web|url=http://www.kievportal.com/twin_cities.html|deadlink=yes|title=Город Киев — города-побратимы|author=Станислав Цалик.|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130520155405/http://www.kievportal.com/twin_cities.html|archivedate=2013-05-20}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130520155405/http://www.kievportal.com/twin_cities.html |date=2013-05-20 }}</ref><ref name="Turkey">{{cite web |title = Documents Signed by Municipal and Regional Authorities of Ukraine and the Republic of Turkey |url = www.mfa.gov.ua/turkey/en/publication/content/41784.htm |archiveurl = https://archive.is/20121223105801/www.mfa.gov.ua/turkey/en/publication/content/41784.htm |archivedate = 2012-12-23 |deadlink = yes }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}<ref name="Ankara">{{cite web|url=http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx|title=Ankara Metropolitan Municipality: Sister Cities of Ankara|publisher=Ankara Büyükşehir Belediyesi — Tüm Hakları Saklıdır. Kullanım Koşulları & Gizlilik|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69ekHnHMm?url=http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090114033014/http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx |date=2009-01-14 }}</ref><ref name="kiev">{{cite web |url = http://www.kmv.gov.ua/getdoc.asp?Id=1515 |title = Міжнародне співробітництво — Київська міська державна адміністрація |lang = uk |deadlink = yes }}{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> (1992)
* {{Флаг|Казахстан}} [[Астана]], [[Ҡаҙағстан]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1998)
* {{Флаг|Греция}} [[Афина]], [[Греция]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1996)
* {{Флаг|Туркменистан}} [[Ашхабад]], [[Төркмәнстан]]<ref name="kiev" /><ref name="Turkmenistan">{{cite web |title = Культурно-гуманітарне співробітництвоміж Україною та Туркменістаном |url = www.mfa.gov.ua/turkmenistan/ua/2886.htm |archiveurl = https://archive.is/20121223105733/www.mfa.gov.ua/turkmenistan/ua/2886.htm |archivedate = 2012-12-23 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}
* {{Флаг|Азербайджан}} [[Баҡы]], [[Әзербайжан]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref>{{cite web|url=http://www.bakucity.az/main/index_en.html|deadlink=yes|title=The main directions of foreign relations of the executive authorities of Baku|author=|accessdate=2007-07-15|archiveurl=https://www.webcitation.org/69ekIv5eh?url=http://www.bakucity.az/main/index_en.html|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714191259/http://www.bakucity.az/main/index_en.html |date=2007-07-14 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.azerbaijan.az/_GeneralInfo/_Capital/capital_02_r.html|title=Executive Power of the Baku City|publisher=Azerbaijan.az|author=|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69ekK97EA?url=http://www.azerbaijan.az/_GeneralInfo/_Capital/capital_02_r.html|archivedate=2012-08-04}}</ref> (1997)
* {{Флаг|Сербия}} [[Белград]], [[Сербия]]<ref name="kiev" /><ref name="Serbia">{{cite web |title = Cities-partners of Ukraine and the Republic of Serbia |url = www.mfa.gov.ua/serbia/en/publication/content/39821.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222092223/www.mfa.gov.ua/serbia/en/publication/content/39821.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}<ref>{{cite web|url=http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=1225698|title=International Cooperation|publisher=Official website|accessdate=2007-07-10|archiveurl=https://www.webcitation.org/69ekKiecx?url=http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=1225698|archivedate=2012-08-04}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.skgo.org/php/opstine/detalji.php?Id=12&IdSvojstva=MO|title=Beograd: Međunarodni odnosi|publisher=Stalna konferencija gradova i opština Srbije|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070616083850/http://www.skgo.org/php/opstine/detalji.php?Id=12&IdSvojstva=MO|archivedate=2007-06-16|deadlink=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927021427/http://www.skgo.org/php/opstine/detalji.php?Id=12&IdSvojstva=MO |date=2007-09-27 }}</ref>
* {{Флаг|Киргизия}} [[Бишкәк]], [[Ҡырғыҙстан]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1997)
* {{Флаг|Бразилия}} [[Бразилиа]], [[Бразилия]]<ref name="kiev" /><ref name="Brazil">{{cite web |title = Міжрегіональне співробітництво між Україною та Бразилією |url = www.mfa.gov.ua/brazil/ua/25065.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222061522/www.mfa.gov.ua/brazil/ua/25065.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (2000)
* {{Флаг|Словакия}} [[Братислава]], [[Словакия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Bratislava">{{cite web|url=http://www.bratislava-city.sk/bratislava-twin-towns|title=Bratislava City — Twin Towns|publisher=Bratislava-City.sk|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69eowD5by?url=http://www.bratislava-city.sk/bratislava-twin-towns|archivedate=2012-08-04}}</ref> (1969)
* {{Флаг|Бельгия}} [[Брюссель]], [[Бельгия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1997)
* {{Флаг|Венгрия}} [[Будапешт]], [[Венгрия]]<ref name="TwinCities"/><ref>{{cite web|title=Sister cities of Budapest|lang=bg|publisher=Official Website of Budapest|url=http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok|accessdate=2012-07-14|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050309070457/http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok|archivedate=2005-03-09}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050309070457/http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok |date=2005-03-09 }}</ref> (1993)
* {{Флаг|Аргентина}} [[Буэнос-Айрес]], [[Аргентина]]<ref name="kiev"/><ref>{{cite web|url=http://estatico.buenosaires.gov.ar/areas/internacionales/hermanamientos.pdf|title=Listado de ciudades hermanas|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f1vkRmV?url=http://estatico.buenosaires.gov.ar/areas/internacionales/hermanamientos.pdf|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110716150342/http://estatico.buenosaires.gov.ar/areas/internacionales/hermanamientos.pdf |date=2011-07-16 }}</ref> (1993)
* {{Флаг|Польша}} [[Варшава]], [[Польша]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Poland">{{cite web |title = Співробітництво міст України та Польщі |url = www.mfa.gov.ua/poland/ua/publication/content/32034.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222201238/www.mfa.gov.ua/poland/ua/publication/content/32034.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}<ref name="Warsaw">{{cite web|author=|url=http://um.warszawa.pl/v_syrenka/new/index.php?dzial=aktualnosci&ak_id=3284&kat=11|title=Miasta partnerskie Warszawy|website=um.warszawa.pl|publisher=Biuro Promocji Miasta|date=2005-05-04|accessdate=2012-07-14|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011111033/http://um.warszawa.pl/v_syrenka/new/index.php?dzial=aktualnosci&ak_id=3284&kat=11|archivedate=2007-10-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071011111033/http://um.warszawa.pl/v_syrenka/new/index.php?dzial=aktualnosci&ak_id=3284&kat=11 |date=2007-10-11 }}</ref> (1994)
* {{Флаг|Австрия}} [[Вена]], [[Австрия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Austria">{{cite web |title = Міжрегіональне співробітництво між Україною та Австрією |url = www.mfa.gov.ua/austria/ua/29268.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222062231/www.mfa.gov.ua/austria/ua/29268.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1992)
* {{Флаг|Литва}} [[Вильнюс]], [[Литва]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/> (1991)
* {{Флаг|Куба}} [[Гавана]], [[Куба]]<ref name="TwinCities"/><ref name="Cuba">{{cite web |title = Побратимські зв’язки між містами України та Республіки Куба |url = www.mfa.gov.ua/cuba/sp/publication/content/46991.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222041917/www.mfa.gov.ua/cuba/sp/publication/content/46991.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1994)
* {{Флаг|Армения}} [[Ереван]], [[Әрмәнстан]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref>{{cite web|url=http://www.yerevan.am/3-213-213.html|title=Kiev (Ukraine)|publisher=Yerevan municipality official website|lang=en|accessdate=2013-12-21|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131105230222/http://www.yerevan.am/3-213-213.html|archivedate=2013-11-05}}</ref><ref name="Yerevan Partner Cities">{{cite web|url=http://www.yerevan.am/main.php?lang=3&page_id=233|title=Yerevan Municipality — Partner Cities|publisher=Yerevan municipality official website|lang=en|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f1xqbnv?url=http://www.yerevan.am/main.php?lang=3|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105231457/http://www.yerevan.am/main.php?lang=3&page_id=233 |date=2013-11-05 }}</ref> (1995)
* {{Флаг|Швейцария}} [[Женева]], [[Швейцария]]<ref name="kiev" /> (2003)
* {{Флаг|Израиль}} [[Иерусалим]], [[Израиль]]<ref name="kiev" /><ref name="Israel">{{cite web |title = Ukrainian-Israeli municipal cooperation |url = www.mfa.gov.ua/israel/en/publication/content/43306.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222083636/www.mfa.gov.ua/israel/en/publication/content/43306.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (2000)
* {{Флаг|Япония}} [[Киото]], [[Япония]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="Kyoto">{{cite web|url=http://www.city.kyoto.jp/koho/eng/databox/sister.html|title=Kyoto City Web / Data Box / Sister Cities|publisher=www.city.kyoto.jp|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f1zKmLE?url=http://www.city.kyoto.jp/koho/eng/databox/sister.html|archivedate=2012-08-04}}</ref>([[1971]])
* {{Флаг|Молдавия}} [[Кишинёв]], [[Молдавия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1993)
* {{Флаг|Польша}} [[Краков]], [[Польша]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/> (1955, возобновлён 1993<ref name="ked">«Киев. Энциклопедический справочник» УСЭ, Киев-1985.</ref>)
* {{Флаг|Германия}} [[Лейпциг]], [[Германия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="ked"/><ref name="Leipzig">{{cite web|url=https://english.leipzig.de/leipzig-international/international-and-trade-fairs/twin-cities/|title=Leipzig — International Relations|publisher=Leipzig City Council, Office for European and International Affairs|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f20Dcyx?url=http://www.leipzig.de/int/en/int_messen/partnerstaedte/|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130910054430/http://www.leipzig.de/int/en/int_messen/partnerstaedte/ |date=2013-09-10 }}</ref> (1961, возобновлён 1992<ref name="Leipzig" />)
* {{Флаг|Португалия}} [[Лиссабон]], [[Португалия]]<ref name="kiev" /> (2000)
* {{Флаг|Мексика}} [[Мехико]], [[Мексика]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1997)
* {{Флаг|Белоруссия}} [[Минск]], [[Белоруссия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="Minsk">{{cite web|url=http://minsk.gov.by/ru/city/|title=Города-побратимы|publisher=КУП «Центр информационных технологий Мингорисполкома»|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f20nLow?url=http://minsk.gov.by/ru/city/|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502075333/http://minsk.gov.by/ru/city/ |date=2013-05-02 }}</ref> (1997)
* {{Флаг|Германия}} [[Мюнхен]], [[Германия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Germany">{{cite web |url = http://www.kiew.diplo.de/Vertretung/kiew/uk/06/Staedtepartnerschaften/Liste.html |title = Побратимські стосунки між містами та регіонами |lang = uk |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061230212248/http://www.kiew.diplo.de/Vertretung/kiew/uk/06/Staedtepartnerschaften/Liste.html |archivedate = 2006-12-30 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061230212248/http://www.kiew.diplo.de/Vertretung/kiew/uk/06/Staedtepartnerschaften/Liste.html |date=2006-12-30 }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1989)
* {{Флаг|Дания}} [[Оденсе]], [[Дания]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1989)
* {{Флаг|Киргизия}} [[Ош өлкәһе]], [[Ҡырғыҙстан]]<ref name="kiev" /> (2002)
* {{Флаг|Китай}} [[Пекин]], [[Ҡытай]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref>{{cite web|url=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|title=Sister Cities|publisher=Beijing Municipal Government|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f21zR1l?url=http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170716081317/http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/ |date=2017-07-16 }}</ref> (1993)
* {{Флаг|ЮАР}} [[Претория]], [[КАР]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref>{{cite web |title = 15-річчя підписання Договору про співробітництво між Києвом і Преторією |url = www.mfa.gov.ua/rsa/ua/12450.htm |archiveurl = https://archive.is/20120805172926/www.mfa.gov.ua/rsa/ua/12450.htm |archivedate = 2012-08-05 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1993)
* {{Флаг|Латвия}} [[Рига]], [[Латвия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Riga">{{cite web|url=https://www.riga.lv/EN/Channels/Riga_Municipality/Twin_cities_of_Riga/default.htm|title=Twin cities of Riga|publisher=[[Riga City Council]]|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6A0pSAswI?url=https://www.riga.lv/EN/Channels/Riga_Municipality/Twin_cities_of_Riga/default.htm|archivedate=2012-08-18}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120601132855/https://www.riga.lv/EN/Channels/Riga_Municipality/Twin_cities_of_Riga/default.htm |date=2012-06-01 }}</ref><ref name="Latvia">{{cite web |title = Міжрегіональне співробітництво між Україною та Латвією |url = www.mfa.gov.ua/latvia/ua/26040.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222050215/www.mfa.gov.ua/latvia/ua/26040.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1998)
* {{Флаг|Бразилия}} [[Рио-де-Жанейро]], [[Бразилия]]<ref>{{cite web|url=[[s:pt:Lei Municipal do Rio de Janeiro 4917 de 2008]] |title=Lei Municipal do Rio de Janeiro 4917 de 2008 |lang = pt |website = Wikisource |date= |accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/61AoXMNh2|archivedate=2011-08-24}}</ref>
* {{Флаг|Чили}} [[Сантьяго]], [[Чили]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1998)
* {{Флаг|Болгария}} [[София]], [[Болгария]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Bulgaria">{{cite web |title = Побратимські зв’язки між містами України та Республіки Болгарія |url = www.mfa.gov.ua/bulgaria/ua/publication/content/38988.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222192409/www.mfa.gov.ua/bulgaria/ua/publication/content/38988.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}<ref name="BulKmv">{{cite web |url = http://www.kmv.gov.ua/print/news.asp?Id=20789 |title = Асоціація міст України і Національна асоціація общин республіки Болгарія підписали угоду про співпрацю |lang = uk |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110928183506/http://www.kmv.gov.ua/print/news.asp?Id=20789 |archivedate = 2011-09-28 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120314021007/http://www.kmv.gov.ua/print/news.asp?Id=20789 |date=2012-03-14 }}</ref> (1999)
* {{Флаг|Швеция}} [[Стокгольм]], [[Швеция]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Sweden">{{cite web |title = Regional cooperation between Ukraine and Sweden |url = www.mfa.gov.ua/sweden/en/publication/content/39899.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222130146/www.mfa.gov.ua/sweden/en/publication/content/39899.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1997)
* {{Флаг|Эстония}} [[Таллин]], [[Эстония]]<ref name="TwinCities"/> (1994)
* {{Флаг|Финляндия}} [[Тампере]], [[Финляндия]] ([[1961]])<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="ked"/><ref name="Finland">{{cite web |title = Cultural and Humanitarian Cooperation between Ukraine and Finland |url = www.mfa.gov.ua/finland/en/publication/content/11175.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222120629/www.mfa.gov.ua/finland/en/publication/content/11175.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}
* {{Флаг|Узбекистан}} [[Ташкент]], [[Үзбәкстан]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1998)
* {{Флаг|Грузия}} [[Тбилиси]], [[Грузия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /><ref name="Tbilisi Sister Cities">{{cite web|url=http://new.tbilisi.gov.ge/?lang_id=ENG&sec_id=4571|title=Tbilisi Municipal Portal — Sister Cities|publisher=Tbilisi City Hall|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f25whiy?url=http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071107024430/http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG |date=2007-11-07 }}</ref> (1999)
* {{Флаг|Канада}} [[Торонто]], [[Канада]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref>{{cite web |url = http://www.chervonograd.com.ua/index_np9.php |title = Міська газета «Новини Прибужжя» 30 грудня 2009 |lang = uk |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110721023914/http://www.chervonograd.com.ua/index_np9.php |archivedate = 2011-07-21 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721023914/http://www.chervonograd.com.ua/index_np9.php |date=2011-07-21 }}</ref>{{нет в источнике|21|12|2013}}<ref>{{cite web|url=http://www1.toronto.ca/wps/portal/contentonly?vgnextoid=7e57c1b5c62ca310VgnVCM10000071d60f89RCRD&vgnextchannel=252032d0b6d1e310VgnVCM10000071d60f89RCRD&vgnextfmt=default|deadlink=yes|title=International Alliance Program|publisher=City of Toronto|date=|accessdate=2013-12-21|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f278Dpf?url=http://www.toronto.ca/invest-in-toronto/international-alliance-program.htm|archivedate=2012-08-04}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120528173257/http://www.toronto.ca/invest-in-toronto/international-alliance-program.htm |date=2012-05-28 }}</ref> (1991)
* {{Флаг|Ливия}} [[Триполи]], [[Ливия]]<ref name="kiev" /> (2001)
* {{Флаг|Франция}} [[Тулуза]], [[Франция]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="France">{{cite web |title = Partenariat et amitié — France — Ukraine |url = www.mfa.gov.ua/france/fr/publication/content/10806.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222041906/www.mfa.gov.ua/france/fr/publication/content/10806.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = fr }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}} (1970)
* {{Флаг|Китай}} [[Ухань]], [[Ҡытай]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1990)
* {{Флаг|Италия}} [[Флоренция]], [[Италия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1969)
* {{Флаг|Финляндия}} [[Хельсинки]], [[Финляндия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="Finland" /> (1993)
* {{Флаг|США}} [[Чикаго]], [[АҠШ]] (1991)<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="USA">{{cite web |title = Побратимські зв’язки між містами України та США |url = www.mfa.gov.ua/usa/ua/1608.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222110256/www.mfa.gov.ua/usa/ua/1608.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|http://www.chicagosistercities.com}}<ref name="Chicago">{{cite web|title=Chicago Sister Cities|url=http://chicagosistercities.com/|date=2009|publisher=Chicago Sister Cities International|accessdate=2012-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f27eLrT?url=http://www.chicagosistercities.com/|archivedate=2012-08-04|lang=en}}</ref>
* {{Флаг|Великобритания}} [[Эдинбург]], [[Бөйөк Британия]] ([[1989]])<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="UK">{{cite web |title = Співробітництво між Україною та Великобританією в гуманітарній сфері |url = www.mfa.gov.ua/uk/ua/30214.htm |archiveurl = https://archive.is/20121222120543/www.mfa.gov.ua/uk/ua/30214.htm |archivedate = 2012-12-22 |deadlink = yes |lang = uk }}</ref>{{уточнить ссылку|21|12|2013|Ведёт на заглавную страницу}}
<!--* {{Флаг|Италия}} [[Генуя]], [[Италия]] (2009) — есть только сообщения в новостных лентах, авторитетных источников не найдено-->
{{конец кол}}

Киев ҡала оСветының 2016 йылдың 11 февралендәге ҡарары нигеҙендә Рәсәй ҡалалары [[Махачкала|Махачкала]]<ref name="kiev" /> (2004), [[Мәскәү]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1992), [[Санкт-Петербург]]<ref name="kiev" /><ref name="Spb">{{cite web |url = http://gov.spb.ru/helper/day/inter/ |title = Международные и межрегиональные связи &#124;&#124; Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131224090444/http://gov.spb.ru/helper/day/inter/ |archivedate = 2013-12-24 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131224090444/http://gov.spb.ru/helper/day/inter/ |date=2013-12-24 }}</ref> (2001), [[Улан-Удэ]], [[Волгоград]], шулай уҡ [[Коми Республикаһы]] менән мөнәсәбәттәр өҙөлә<ref>[https://kiyany.obozrevatel.com/life/56194-moskal-nam-ne-brat-v-kieve-prinyali-reshenie-po-rossijskim-gorodam-pobratimam.htm «Москаль нам не брат»: в Киеве приняли решение по российским городам-побратимам] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161024180507/http://kiyany.obozrevatel.com/life/56194-moskal-nam-ne-brat-v-kieve-prinyali-reshenie-po-rossijskim-gorodam-pobratimam.htm |date=2016-10-24 }}</ref>.

== Партнер ҡалалар ==
* {{Флаг|Франция}} [[Париж]], [[Франция]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev"/><ref name="partners1">{{cite web|url=http://www.paris.fr/politiques/paris-a-l-international/paris-ville-monde/les-pactes-d-amitie-et-de-cooperation/rub_6587_stand_16468_port_14974|website=Mairie de Paris|title=Les pactes d'amitié et de coopération|accessdate=2012-07-14}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150327012749/http://www.paris.fr/politiques/paris-a-l-international/paris-ville-monde/les-pactes-d-amitie-et-de-cooperation/rub_6587_stand_16468_port_14974 |date=2015-03-27 }}</ref> (1992)
* {{Флаг|Италия}} [[Рим]], [[Италия]]<ref name="TwinCities"/><ref name="kiev" /> (1999)

== Киевтың Почётлы граждандары ==
{{main|Киевтың Почётлы граждандары}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==
* [https://kievcity.gov.ua/ Сайт города Киев]{{ref-uk}}

{{Европа башҡалалары}}
{{СССР герой-ҡалалары}}

[[Категория:Киев|*]]
[[Категория:Европа баш ҡалалары]]
[[Категория:СССР-ҙың герой-ҡалалары]]
[[Категория:Днепр буйындағы ҡалалар]]
[[Категория:Миллионер ҡалалар]]