Административ-территориаль бүленеш

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Донъя илдәренең административ-территориаль бүленеше.

Административ-территориаль бүленеш (административ-территориаль ҡоролош) — унитар дәүләт территорияһын өлөштәргә (административ-территориаль берәмектәргә) бүлеү, уға ярашлы урындағы власть системаһы төҙөлә. Тәбиғи, сәйәси, иҡтисади, этник, милли һәм башҡа факторҙар менән бәйле. Административ-территориаль бүленеш (структура) шулай уҡ федераль дәүләттәр субъекттарына хас, сөнки һуңғыһы, ҡағиҙә булараҡ, унитар субъекттар булып тора. Унитар дәүләттәрҙән айырмалы рәүештә, федерацияларҙың территориаль ҡоролошона федераль структура хас.

Федерация субъекттары, ҡағиҙә булараҡ, унитар административ-территориаль ҡоролошҡа эйә, шулай уҡ федерациялар була ала (мәҫәлән, РСФСР). Шулай ҙа федерация субъекттары бүленгән берәмектәр, ҡағиҙә булараҡ, урындағы үҙидара субъекттары булып тора, уларҙың хоҡуҡтары айырым закондар менән һаҡлана.

Административ-территориаль берәмектәр менән дөйөм дәүләт араһындағы мөнәсәбәттәр әҙ ҡатмарлашҡанға күрә, һуңғыһы, ҡағиҙә булараҡ, урындағы кимәлдә бындай ҡарарҙарҙы раҫлауҙың ҡатмарлы процедураларынан тыш үҙенең административ-территориаль бүленешен үҙгәртә ала. Дәүләттәрҙең тарҡалыуы йәки яңы дәүләттәрҙең икенсе дәүләттән айырылыуы менән эске административ сиктәр дәүләт сиктәренә (мәҫәлән, элекке СССР) үҙгәрергә мөмкин, был күп һанлы дәүләт-ара территориаль бәхәстәргә килтерә.