Мораҡ битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Башҡа мәғәнәләре|Мораҡ (мәғәнәләр)}}
{{Taxobox
| name = Мораҡ
| image file = Moltebeere Bluete.JPG
| image title = Мораҡ
| image descr = Сәскә атыусы мораҡ
| regnum = Үҫемлектәр
| divisio = [[Ябыҡ орлоҡлолар]]
| classis = [[Ике өлөшлөләр]]
| ordo = [[Рауза сәскәлеләр]]
| familia = [[Раузалар]]
| subfamilia =  (''Rosoideae'')
| genus = [[Рубус]]
| species = '''Мораҡ'''
| latin = {{btname|Rubus chamaemorus|[[L.]]}}
| range map = Cloudberry distrib.png
| wikispecies = Rubus chamaemorus
| commons = Rubus chamaemorus
}}
[[Файл:Морошка видео.ogv|thumb]]
'''Мораҡ''' ''(һаҙ еләге)'' ({{lang-la|Rubus chamaemorus}}, {{lang-ru|Морошка}}) — рубус затына ҡараған үҫемлек. Төньяҡта «батша еләге» исеме алған<ref name="Авдеенко">{{статья|автор=Авдеенко, С.|заглавие=Нашего бору ягода…|ссылка=http://newtimes.ru/articles/print/5170/|издание=The New Times|год= 14.9.2009|номер=32}}</ref>.

== Таралышы ==
Төньяҡ ярымшарҙың субарктик һәм уртаса бүлкәттәрендә таралған. Оҙон йәйелеүсән тамырһабаҡлы күп йыллыҡ ике өйлө үлән. Башҡортостан (Көньяҡ) Уралында (Көньяҡ Урал ҡурсаулығы, Ирәмәл тауы массивы, Журавлиный һаҙлығы һ.б.) осрай. Башҡортостандың Урал алдында [[Салауат районы]]нда [[Лағыр һаҙлығы]]нда үҫә.

== Ботаник яҙма ==
{{Биофото|Rubus chamæmorus.jpg|left|ш=225|{{Бот.илл.|Линдман}}}}
Һабағы ябай, төҙ, бейеклеге 5—30 см. Япрағы бөтөн, бөрө рәүешендә, тәрән булмаған биш айырсалы. Япраҡ ҡолаҡсыны кире йомортҡа формаһында. Сәскәһе эре, яңғыҙ, ос сәскәләре аҡ төҫтәге йәйенке тажлы. Май—июндә сәскә ата. Емеше — ҡыҙғылт һары йәки һары төҫтәге һутлы төшлө емеш, июль аҙағында өлгөрә. Күсмә һәм күтәренке торф һаҙлыҡтарында һәм һаҙланған урмандарҙа үҫә.

== Составы ==
Витаминдарға, дуплау матдәләренә, органик кислоталарға, микроэлементтарға бай булған емештәрен аҙыҡ итеп һәм халыҡ медицинаһында ҡулланалар. Баллы үҫемлек.

=== Химик составы ===
Өлгөргән еләктәрҙә: шәкәр (6 %), аҡһымдар (0,8 %), күҙәнәктәр (3,8 %), органик кислоталар: [[Алма кислотаһы|алма]], лимон — (0,8 %); витаминдар: С (30-200 мг%), В (0,02 мг), РР (0,15 %), А; минераль матдәләр: калий күп, фосфор, тимер, кобальт, [[антоцианы]], дублаусы һәм пектин матдәләре.

== Файҙаланыу ==
Мораҡ — файҙалы һәм шифалы матдәләр сығанағыы [[Аскорбин кислотаһы|С витамины ]] мораҡта әфлисунға ҡарағанда 4 тапҡырға күберәк.<ref name="Авдеенко" />.

Тәмле емештәренән төрлө аш-һыу әҙерләргә була. Яңы өҙөлгән килеш тә, шулай уҡ ҡайнатып та. Һут, ҡайнатмалар, повидло, джемдар, компоттар. Оҙаҡ һаҡлана.<ref name="Авдеенко" />.

Сәскәләренән [[бал ҡорттары]] [[нектар]] һәм [[һеркә]] йыя<ref>{{книга|автор=Абрикосов, Х. Н. и др.|часть=Морошка|заглавие=Словарь-справочник пчеловода|ссылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/slovarj-sprav_pchelovoda_1955.djvu|ответственный=Сост. Н. Ф. Федосов|место=М.|издательство=Сельхозгиз|год=1955|страницы=199}}</ref>.

== Галерея ==
<gallery>
Рәсем:Rubus chamaemorus close-up.JPG|
Рәсем:Морошка.jpg|
Рәсем:Морошка кр. план.jpg|
Рәсем:Moroshka.JPG|Мораҡ ҡайнатмаһы
</gallery>

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* {{ИОРСР|часть=768. ''Rubus chamaemorus'' L. — Морошка|том=2|стр=404}}

== Һылтанмалар ==
{{wikisource|Ботанический словарь (Анненков)/Rubus Chamaemorus/ДО|Rubus Chamaemorus}}
* {{GRIN|taxon|32286|{{v|15|9|2009}}}}
* [http://www.etnic.ru/edu/berries/moroshka.html морошка]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} на сайте Сообщества любителей этнической культуры коренных народов Севера

[[Категория:Башҡортостан флораһы]]
[[Категория:Емештәр]]
[[Категория:Евразия флораһы]]
[[Категория:Һаҙлыҡ үҫемлектәре]]
[[Категория:Аҙыҡ үҫемлектәре]]
[[Категория:Ауыл хужалығы культуралары]]