Мәзин битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Jean-Léon_Gérôme_010.jpg|мини|335x335пкс|Жан-Леон Жером. ''Мәзин диндарҙарҙы манаранан намаҙға саҡыра'' (1879)]]
'''Мәзин''' ({{Lang-ar|مُؤَذِّن}}, әйтелеше ''«мүәҙҙин»''), '''моэззин'''<ref>{{ВТ-НЭС|Моэззин}}</ref>, '''моззин'''{{Sfn|Ньюби|2007}}, '''мәззин'''{{Sfn|Гогиберидзе|2009}}, '''аҙансы'''{{Sfn|Гогиберидзе|2009}}, '''мунади'''{{Sfn|Гогиберидзе|2009}}, '''билал'''{{Sfn|Гогиберидзе|2009}} — [[ислам]]да мәсет хеҙмәткәре йәки әлеге мәзин хуплаған, мосолмандарҙы [[намаҙ]]ға баҫырға саҡырып [[аҙан]] ҡысҡырыусы (аҙансы){{Sfn|Ньюби|2007}}{{Sfn|Гогиберидзе|2009}}.

== Тарихы ==
''Аҙан'' ҡылымы ғәрәп теленән тәржемә иткәндә «халыҡ араһында ҡысҡырыу» тигәнде аңлата. Тарихсылар фекеренсә, ислам иңгәнгә тиклем ғәрәп ҡәбиләләрендә, мәҫәлән, ҡәбилә ағзаларын хәрби советҡа йыйыу өсөн, айырым ҡысҡырыу йолаһы булған. Кешеләрҙе саҡырырға ҡушылған кешене мүнәҙи йәки мүәҙҙин тип атағандар{{Sfn|Кругосвет}}.

Намаҙға аҙан ҡысҡырыу йолаһы йә [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]]ҙең [[Мәҙинә]]гә күсеүенә тиклем (''һижрә''), йәки ике йыл үткәс барлыҡҡа килгән. [[Аҙан]] христиандарҙың ҡыңғырау сыңлатыуына һәм [[Йәһүдилек|йәһүдтәрҙең]] борғоһона оҡшатып индерелгән. Беренсе мәзин абиссиниялы [[Биләл ибн Рабах]] булған, ул көслө тауышҡа эйә булған, [[Мәҙинә|Мәҙинәнең]] бөтә ерендә ишетелгән{{Sfn|Ньюби|2007|с=33, 66, 192}}. Был вазифаны уға [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Аллаһ Рәсүле]] үҙе йөкмәтә. Унан тыш, тәүге мәзиндәрҙең береһе [[Ғабдуллаһ бин Өммө Мәктүм]] дә була{{Sfn|Али-заде|2007}}.

Ҡайһы бер илдәрҙә аҙан магнитофонға яҙылып башҡарыла{{Sfn|Ньюби|2007}}.
[[Файл:Bilal.jpg|мини|400x400пкс|[[Биләл ибн Рабах]] — беренсе мәзин]]

== Мәзин бурыстары ==
Баштан уҡ мәзин мәсет [[имам]]ы ярҙамсыһы булараҡ ҡарала. Икенсе[[Хаҡ хәлифә]] [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб]] (634—644) [[Әл-Күфә]] идарасыһына «мәзин һәм [[вәзир]]» сифатында ярҙамсы ебәрә{{Sfn|Кругосвет}}.

[[Өмәүиҙәр хәлифәлеге|Өмәүиҙәр]] [[Хәлифә|хәлифәһе]] Әбд әл-Мәлик (685—705) заманында мәсеттәрҙә [[манара]]лар барлыҡҡа килә башлай, ә аҙан туранан-тура манараның балконынан ҡысҡырыла. Ғәрәп сәйәхәтсеһе [[Ибн Баттута]] (1304—1377) хәбәр итеүенсә, [[Хәрәзм]] мәзине вазифаһына [[мосолмандар]]ҙы намаҙға өйҙәренән ҡыуып сығарыу ингән{{Sfn|Кругосвет}}.

Мәзин теүәл аҡыллы, бәлиғ булған мосолман булырға тейеш (мәгәр бәлиғ булмаған малайҙарға ла рөхсәт ителә). Аҙан өсөн [[мәкруһ]] һанала:

* тәһәрәтһеҙлек (''йөнөб'');
* айыҡ булмаған хәлдә;
* ҡатын-ҡыҙ;
* ҙур гонаһтар ҡылған кеше (''[[Исламда гонаһтар|ҡәбаир]]'') аҙан ҡысҡырыу{{Sfn|Али-заде|2007}}.

Мәзин көслө, әммә яғымлы тауышҡа эйә булырға тейеш була{{Sfn|Кругосвет}}. Улар аҙанды үҙенсәлекле көйлө итеп йырлайҙар{{Sfn|Али-заде|2007}}. Йырлау һәләтенә эйә булған балаларҙы аҙан һүҙҙәрен көйлө әйтергә өйрәткәндәр. Мәзиндең функциялары мираҫ буйынса күсеүе мөмкин. Ҡайһы берҙә мәзин итеп һуҡыр малайҙарҙы тәғәйенләйҙәр, улар манараға күтәрелеп, халыҡтың ихаталарында һәм йорттарында нимә барғанын, атап әйткәндә, ҡатын-ҡыҙҙарҙы күрмәй{{Sfn|Кругосвет}}. Ислам дине белгестәренең күпселеге фекеренсә, әгәр мохтажлыҡ кисерһә, мәзин үҙ эше өсөн матди бүләк ала ала{{Sfn|Али-заде|2007}}.

Аҙандан тыш, мәзиндәр махсус салауат һүҙҙәре башҡара башлай. Ҡайһы берҙә мәзин бурыстарына [[мәсет]] төҙөгәндә [[ҡибла]] дөрөҫлөктө тикшереү, шулай уҡ намаҙ ваҡытын иҫәпләү инә {{Sfn|Кругосвет}} .

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
; урыҫ телендә

* {{ИЭС2007}}
* {{Китап|автор=[[Гогиберидзе, Георгий Меджидович|Гогиберидзе Г. М.]]|заглавие=Исламский толковый словарь|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Ростов н/Д|издательство=Феникс|год=2009|страниц=266|серия=Словари|isbn=978-5-222-15934-7|тираж=3000|ref=Гогиберидзе}}
* {{Китап|автор=[[Ньюби, Гордон|Ньюби Г.]]|заглавие=Краткая энциклопедия ислама|оригинал=A Concise Encyclopedia of Islam|ссылка=|ответственный=Пер. с англ.|издание=|место=М.|издательство=Фаир-пресс|год=2007|страниц=384|isbn=978-5-8183-1080-0|тираж=3000|ref=Ньюби}}
* Муэдзин / Рощин М. Ю. // Излучение плазмы — Исламский фронт спасения. — М. : Большая российская энциклопедия, 2008. — С. 543. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 11). — <nowiki>ISBN 978-5-85270-342-2</nowiki>.

; башҡа телдәрҙә

* {{Энис/2|Juynboll, Th.W.|Ad̲hān}}

== Һылтанмалар ==
* {{Кругосвет|title=Муэдзин}}
{{islam-stub}}
{{Тышҡы һытанмалар}}
{{Исламда рухани дәрәжәләр}}
{{Намаҙ}}
[[Категория:Ислам терминдары]]
[[Категория:Мәсеттәр]]
[[Категория:Ғибәҙәт]]
[[Категория:Ислам дине белгестәре]]