Мәҙинә битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{НП
 |статус                  = ҡала
 |русское название        = Мәҙинә
 |оригинальное название   = {{lang-ar2|المدينة المنورة}}
 |изображение              =
 |страна                  = Сәғүд Ғәрәбстаны
 |герб                    =
 |флаг                    = 
 |ширина герба            = 
 |ширина флага            = 
  |lat_dir = N|lat_deg = 24|lat_min = 28|lat_sec = 
  |lon_dir = E|lon_deg = 39|lon_min = 36|lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |размер карты страны     = 
 |размер карты региона    = 
 |размер карты района     = 
 |вид региона             = Административ округ (Сәғүд Ғәрәбстаны |герб=){{!}}Административ округ
 |регион                  = Мәҙинә (административ округ){{!}}Мәҙинә
 |регион в таблице        = 
 |вид района              = 
 |район                   = 
 |район в таблице         = 
 |вид общины              = 
 |община                  = 
 |община в таблице        = 
 |карта страны            = <!-- альтернатив, тик сиктәр шундай уҡ  -->
 |карта региона           = <!-- альтернатив, тик сиктәр шундай уҡ  -->
 |карта района            = <!--альтернатив, тик сиктәр шундай уҡ -->
 |внутреннее деление      = 
 |вид главы               = 
 |глава                   = [[Фәйсал ибн Сәлмән Әл Сәғүд]]
 |дата основания          = 
 |первое упоминание       = 
 |прежние имена           = Йәсриб
 |статус с                = 
 |площадь                 = 589
 |вид высоты              = 
 |высота центра НП        = 608
 |климат                  = 
 |официальный язык        = ғәрәп
  |население              = 1 102 728
  |год переписи           = 2010
  |плотность              = 
  |агломерация            = 
  |национальный состав    = 
  |конфессиональный состав= 
  |этнохороним            = 
 |часовой пояс            = +3
 |DST                     = 
 |телефонный код          = 
 |почтовый индекс         = 
 |почтовые индексы        = 
 |автомобильный код       = 
 |вид идентификатора      = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |категория в Commons     = Medina
 |сайт                    = 
 |язык сайта              = 
}}

'''Мәҙи́нә'''<ref>{{Книга:СГНЗС|224}}</ref> ({{lang-ar|المدينة المنورة}}, ''Әл-Мәҙинә-әл-Мөнәүәрә''<ref name="АС">Инструкция по передаче на картах географических названий арабских стран. — М.: Наука, 1966. — С. 25.</ref>, йәки {{lang-ar|المدينة}}, ''Эль-Мадина''<ref name="АС" />) — [[Сәғүд Ғәрәбстаны]]нының тарихи [[Хиджаз]] өлкәһендәге ҡала . Әлеге көндә унда йәшәгән халыҡ һаны — 1 102 728 кеше. (2010 йылға ҡарата)<ref>[https://archive.is/20120919133119/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=gamelan&srt=npan&col=adfhimoq&msz=1500&geo=-185 Saudi Arabia: largest cities and towns and statistics of their population] World Gazetteer {{ref-en}}{{ref-de}}{{ref-fr}}{{ref-es}}</ref>.

== Дини әһәмиәте ==
Ҡаланың боронғо исеме ''Йәсриб'', һуңғараҡ ул Madīnat an-Nabī (المدينة النبوية «Пәйғәмбәр ҡалаһы») йәки ''al-Madīnah al-Munawwarah'' («мәғрифәтле ҡала» йәки «нурлы ҡала»), Мәҙинә атамаһы «ҡала» тигәнде аңлата. Мәҙинә — мосолман донъяһының [[Мәккә]]нән ҡала әһәмиәте буйынса икенсе урында тора.

Уның дини әһәмиәте тупрағында [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең]] мәңгелек йорто булыуы менән бәйле. Рәсүлдең йорто янында [[Ән-Нәбәүи мәсете]] (Пәйғәмбәр мәсете)  төҙөлгән, уны икенсе төрлө «йәшел көмбәҙ» тип тә йөрөтәләр. Уның йорто торараҡ [[хәлифә]] Әбд әл-Мәлик мәсетте ҙурайтып төҙөгәндә уның өлөшө булып тороп ҡала.

Мосолмандарҙың беренсе мәсете шулай уҡ Мәҙинәнән йыраҡ түгел һәм [[әл-Ҡүбә мәсете]] (Мәсжид әл-Ҡүбә) тип атала.

Ике ҡалала ла мәсеттәр бихисап, һәм хаж ҡылырға килгән мосолмандар уларҙа намаҙ уҡырға тырышалар. Мосолман булмағандарға ҡалаға инергә рөхсәт юҡ.



== Климат ==
[[File:Мадина, сояафкан.jpg|thumb|Мәҙинә. Пәйғәмбәр мәсете ихатаһы сатырҙары]]
Мәҙинәнең климаты ныҡ эҫе, июндән сентябрь үткәнсе уртаса температура +35&nbsp;°C тәшкил итә, ә көндөҙгө температура ҡайһы бер көндәрҙә +45&nbsp;°C булғылай. Бынан тыш [[Ҡыҙыл диңгеҙ|КҠыҙыл диңгеҙ]]ҙең яҡынлығы ҡалалағы һауаға тәьҫир итә, дымлы ҡайнар һауала тын алыуы бик ауыр.

Мәҙинәнең климаты — [[сүл|тропик сүл]] климаты. Мәҙинәлә яуым-төшөм бик һирәк, йылына бары тик 50 мм тәшкил итә, шуға ла ул донъяның иң ҡоро климатлы ҡалалары иҫәбенә инә. Ямғыр бары тик көҙ һәм ҡыш ҡына яуа.
Ҡышҡы температура кеше өсөн бик яйлы, көндөҙ уртаса йылы, төндәр һалҡынса була

<div style="width:80%">
{{Климат города
|Город_род=Медины
|Источник=[http://www.climate-charts.com/Locations/s/SD40430.php World Climate]
| Янв_ср=17.7          | Янв_ср_осад=8
| Фев_ср=19.9          | Фев_ср_осад=1.2
| Мар_ср=23.8          | Мар_ср_осад=8.3
| Апр_ср=27.6          | Апр_ср_осад=11.9
| Май_ср=32.2          | Май_ср_осад=4.6
| Июн_ср=35.8          | Июн_ср_осад=0.4
| Июл_ср=36.0          | Июл_ср_осад=0.2
| Авг_ср=35.9          | Авг_ср_осад=0.3
| Сен_ср=34.4          | Сен_ср_осад=0.1
| Окт_ср=29.4          | Окт_ср_осад=1.1
| Ноя_ср=23.4          | Ноя_ср_осад=9.2
| Дек_ср=19.0          | Дек_ср_осад=3.8
| Год_ср=27.9          | Год_ср_осад=49.1
| Янв_ср_мин=11.6      | Янв_ср_макс=23.6
| Фев_ср_мин=13.3      | Фев_ср_макс=26.1
| Мар_ср_мин=17.4      | Мар_ср_макс=30.2
| Апр_ср_мин=20.8      | Апр_ср_макс=33.9
| Май_ср_мин=24.9      | Май_ср_макс=38.9
| Июн_ср_мин=27.9      | Июн_ср_макс=41.7
| Июл_ср_мин=28.4      | Июл_ср_макс=39.3
| Авг_ср_мин=28.7      | Авг_ср_макс=42.2
| Сен_ср_мин=27.1      | Сен_ср_макс=41.0
| Окт_ср_мин=21.9      | Окт_ср_макс=36.4
| Ноя_ср_мин=17.2      | Ноя_ср_макс=29.7
| Дек_ср_мин=12.9      | Дек_ср_макс=25.0
| Год_ср_мин=21.0     | Год_ср_макс=34.0
| Янв_а_макс=35.2      | Янв_а_мин=0.0
| Фев_а_макс=36.0      | Фев_а_мин=4.6
| Мар_а_макс=37.4      | Мар_а_мин=7.4
| Апр_а_макс=39.5      | Апр_а_мин=10.0
| Май_а_макс=42.6      | Май_а_мин=18.8
| Июн_а_макс=46.4      | Июн_а_мин=21.0
| Июл_а_макс=47.7      | Июл_а_мин=25.7
| Авг_а_макс=47.0      | Авг_а_мин=25.5
| Сен_а_макс=42.5      | Сен_а_мин=22.9
| Окт_а_макс=38.5      | Окт_а_мин=15.5
| Ноя_а_макс=36.6      | Ноя_а_мин=10.6
| Дек_а_макс=34.5      | Дек_а_мин=8.2
| Год_а_макс=47.7      | Год_а_мин=0.0
|}}
</div>

== Тарихы ==
Исламға тиклем ҡалала йәһүдтәр, ғәрәптәр ҡатнаш йәшәгән. Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең әсәһе ошо ҡаланан булыуы билдәле.
Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең Һижрәтенән һуң ҡалалағы ғәрәптәр һәм йәһүдтәрҙең бер өлөшө Ислам ҡабул итә.
<ref>{{ЭЕЭ|12680|Медина}}</ref>

===Мәҙинә-Мөнәүәрә  ===
Мәҙинә-Мөнәүәрә, «нурлы Мәҙинә» - шулай тип атайҙар Исламды күтәреп алған, тупрағы пәйғәмбәребеҙҙең ғәзиз кәүҙәһен үҙ ҡосағына ҡабул иткән күркәм был ҡаланы.   Үҙ ҡалаһында йәбер-золом күтәргән [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Рәсүлулла]] - Аллаһ илсеһе Мәҙинәлә - (элекке атамаһы - Йәсриб) аңлау-яҡлау таба, арҡалаштарын арттыра, ғәрәптәрҙе милләт, көслө дәүләт итеп туплай. Ул тап Мәҙинәлә төрлө милләттәргә, илдәргә, ҡитғаларға, быуаттарға таралыр дин, егерме беренсе быуатҡа аяҡ баҫыусылар донъяның иң бөйөк кешеһе тип атарлыҡ рухи-әхлаҡи тәғлимәт ҡалдыра. 

Төрлө мәҙһәб вәкилдәре, үҙ хәлдәренә, мөмкинлегенә ярашлы, ҡалаға төрлө ваҡытта килеп, хаж сәфәрен ошонда тамамлап ҡайта.Был Пәйғәмбәргә табыныу түгел, ә Уның рухына доға ҡылыу, ихтирам күрһәтеү өсөн эшләнә.

Пәйғәмбәр мәсетен - [[Ән-Нәбәүи  мәсете |«Мәсжид ән-нәбәүи»ҙе]] зыярат ҡылыу - хаждың айырылғыһыҙ өлөшө, һиммәте. Рәсүлулла заманындағы мәсет хәҙер мөһабәт, матурлығы менән хайран итерлек ғибәҙәтхана эсендә ҡалған. Колонналар аяттар нағышланған алтын пластиналар менән биҙәлгән, әммә был семәрҙәр күҙгә бәрелеп бармай, зауыҡлы һәм урынлы, саманан ашыу юҡ, кешене байлыҡ менән шаңҡытыуға йүнәлдерелмәгән. 

[[Ән-Нәбәүи  мәсете]]ндә ҡатындар һәм ирҙәр айырым ғибәҙәт үтәй <ref>Г.Ситдиҡова. Йәннәт баҡсаһы. - Өфө, 2014.-66-70-се бит</ref>.

== [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Рәсүлулла]] кәшәнәһе ==
[[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)]] Мәҙинәлә [[632]] йылда вафат була һәм ошонда ерләнә. Уның янында тоғро сәхәбәләре [[Әбү Бәкер |Әбү Бәкер әс-Ситдиҡ]] һәм [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб]] ерләнгән.

=== Мәҙинәлә Пәйғәмбәр мәсете ===
[[File:Madina Haram at evening.jpg|980px|align-cap=center|<center>Мәҙинә ҡалаһы. Был мәсет эргәһендә [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр) |Мөхәммәт Пәйғәмбәр]]ҙең һәм яҡындарының ҡәберҙәре. Кәшәнәнең икенсе исемен көмбәҙенең төҫөнән  "Йәшел көмбәҙ" тип йөрөтәләр.</center>]]

* '''Мәҙинә ҡалаһы.Пәйғәмбәр мәсете. Был мәсет ихатаһы эсендә [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр) |Мөхәммәт Пәйғәмбәр]]ҙең һәм яҡындарының ҡәберҙәре. "Йәшел көмбәҙ" кәшәнәһе күренә'''

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Әҙәбиәт ==
* {{Книга:Густерин П.В.: Города Арабского Востока|2007}}

== Һылтанмалар ==
* Густерин П. [http://islam-info.ru/raznoe/1587-medina.html МЕДИНА] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160327133810/http://islam-info.ru/raznoe/1587-medina.html |date=2016-03-27 }}
* [http://transday.ru/news/tour/12036-al-muna-kareem-radisson-blu.html В Медине открылся отель Al Muna Kareem Radisson Blu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100623021157/http://transday.ru/news/tour/12036-al-muna-kareem-radisson-blu.html |date=2010-06-23 }}
* [http://islamnaneve.com/?p=art/mosque/mosqueanNabawi Мечеть Пророка в Мадине — вторая святыня ислама. История и структура мечети. Могила Пророка] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211101092127/http://islamnaneve.com/?p=art%2Fmosque%2FmosqueanNabawi |date=2021-11-01 }}
* [http://artislam.org.ua/nauchnaya-zhizn/medina.html/ Медина]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Города Саудовской Аравии}}
{{Хаж}}

[[Категория:Сәғүд Ғәрәбстаны ҡалалары]]
[[Категория:Сәғүд Ғәрәбстанының халҡы миллиондан ашҡан ҡалалары]]
[[Категория:Изге ҡалалар]]
[[Категория:Мәҙинә]]


{{SA-stub}}