Пушту теле битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Язык
|имя=Пушту <br>
|самоназвание=<big>پښتو</big>
|страны=[[Афғанстан]], Төньяҡ-көнбайыш [[Пакистан]]
|регионы=[[Пуштунистан]]
|официальный язык={{флагификация|Афғанстан|1997}}<br>[[File:Flag of Khyber Pakhtunkhwa.svg|20px]] [[Хайбер-Пахтунхва]]
|регулирующая организация=
|число носителей=от 40 до 60 млн
|рейтинг=33
|статус= Хәүефһеҙ<ref>ЮНЕСКО телдәр атласы</ref>
|вымер=
|категория=[[Евразия телдәре]]
|классификация=
[[Һинд-европа телдәре]]
: [[Һинд-европа телдәре|Һинд-иран тармағы]]
:: [[Иран телдәре]]
::: Көньяҡ иран төркөмсәһе
:::: Көньяҡ-көнсығыш иран төркөмсәһе
|письмо=[[ғәрәп алфавиты]] пушту билдәләрен өҫтәү менән
|ГОСТ 7.75–97=пуш 550
|ISO1=ps
|ISO2=pus
|ISO3=pus — дөйөм<br>pst — үҙәк пушту<br>pbu — төньяҡ пушту<br>pbt — көньяҡ пушту
}}
'''Пушту'''{{Ref+|Также в русском языке используются названия ''пашто́, афга́нский язы́к'' (чаще), ''пашту́, пахто́, патха́ни́'' (крайне редко).|group="прим."}} (үҙатамаһы. پښتو [paʂto:], [paxto:], [pa:çte:]{{Ref+|См. таблицу по диалектам в статье.|group="прим."}}) — пуштундар теле, [[Иран телдәре|көнсығыш иран телдәре]]нең береһе. [[Афғанстан]]дың (дари менән берлектә) һәм [[Пакистан]]дың ҡайһы бер төбәктәренең рәсми теле булып тора. Бөтә көньяҡ һәм көньяҡ-көнсығыш Афғанстанда һәм төньяҡ-көнбайыш Пакистанда, шулай уҡ пуштун [[диаспора]]һында таралған.

Күп һанлы диалекттары бар, улар, төрлө классификациялар буйынса, ике, өс йәки дүрт төркөмгә берләшә.

== Атамаһы тураһында ==
[[Урыҫ теле]]<nowiki/>ндә был телде билдәләү өсөн өс төп термин бар: пушту, пашто һәм афған.

«Пушту» хәҙерге ваҡытта урыҫ телле әҙәбиәттә был телдең төп атамаһы булып тора. Бындай форманың теүәл килеп сығышы билдәһеҙ. Моғайын, был телдең иҫкергән (Pushtu) атамаһының [[Инглиз теле|инглизсә]] [[транслитерация]]<nowiki/>һы.

Көньяҡ-көнбайыш диалекттарҙа ([[Ҡандағар]], Харнай) «пашто» был телдең үҙатамаһы булып тора<ref name="Hallberg2">Hallberg, Daniel G. 1992. Pashto, Waneci, Ormuri. Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan, 4.</ref>. *Parsawā — «[[Фарсы теле|фарсы]]<nowiki/>» һүҙе<ref>Comrie, Bernard. The World’s Major Languages. Oxford University Press, 1990</ref>. Төрлө [[диалект]]<nowiki/>тарҙа үҙатамаһы икенсе төрлө яңғырай («Диалекттар» бүлегендә таблицаны ҡарағыҙ).

Был телдә һөйләшеүселәр урыҫса пуштундар йәки ''афғандар'' тип атала. Һуңғыһы милләте ниндәй булыуына ҡарамаҫтан, Афғанстанда йәшәгән бөтә кешеләрҙе лә аңлата. Пуштун үҙатамаһы — берлек һанда pəʂˈtu: n/pəxˈtu: n, күплек һанда pəʂˈta:ˌnə/pəxˈta:ˌnə; Пакистанда уларҙы шулай уҡ патхандар (pəˈʈʰɑ:n) тип тә атайҙар.
{| class="standard"
|+Рус телле эштәрҙә төрлө исемдәрҙең бүленеше
!Пушту
!Пашто
!Афған
|-
|
## Пушту // Большая российская энциклопедия.
## Асланов М. Г. Пушту-русский словарь. М., 1985.
## Бертельс Е. Э. Строй языка пушту. Л., 1936.
## Ганиев А. Г. Очерки по глагольной фразеологии литературного пушту. Ташкент, 1985.
## Дворянков Н. А. Язык пушту. М., 1960.
## Калинина З. М. Очерки лексикологии современного литературного пушту. М., 1972.
## Калинина З. М. Сложноподчинённые предложения в современном литературном пушту. М., 1966.
## Лебедев К. А. Грамматика языка пушту. М., 1970.
## Лебедев К. А., Яцевич Л. С., Конаровский М. А. Русско-пушту-дари словарь. М., 1983.
## Лебедев К. А., Калинина З. М., Яцевич Л. С. Учебник афганского языка (пушту). М., 1963.
## Лебедев К. А., Яцевич Л. С., Калинина З. М. Русско-афганский словарь (пушту). М., 1973.
## Ханеев М. В. Грамматика языка пушту в таблицах. М., 2003.
|
## Лебедев К. А. Грамматика языка пашто. М., 1956.
## Лившиц В. А., Оранский И. М. Изучение афганского языка (пашто) в отечественной науке // Очерки по истории изучения иранских языков. М., 1962.
## Грюнберг А. Л. Очерк грамматики афганского языка (пашто). Л., 1987.
## Мошкало В. В. Афганский (пашто) язык // Языки мира. Иранские языки III. Восточноиранские языки. М.: 2000.
|
## Асланов М. Г. Афганско-русский словарь. М., 1966.
## Грюнберг А. Л. Очерк грамматики афганского языка (пашто). Л., 1987.
## Грюнберг А. Л., Эдельман Д. И. Афганский язык // Основы иранского языкознания. Новоиранские языки: восточная группа. М., 1987.
## Зудин П. Б. Русско-афганский словарь. М., 1955; 2 е изд. М., 1963.
## Лебедев К. А., Калинина З. М., Яцевич Л. С. Учебник афганского языка (пушту). М., 1963.
## Лебедев К. А., Яцевич Л. С., Калинина З. М. Русско-афганский словарь (пушту). М., 1973.
## Лившиц В. А., Оранский И. М. Изучение афганского языка (пашто) в отечественной науке // Очерки по истории изучения иранских языков. М., 1962.
## Шафеев Д. А. Краткий грамматический очерк афганского языка // П. Б. Зудин. Русско-афганский словарь. М., 1955.
## Мошкало В. В. Афганский (пашто) язык // Языки мира. Иранские языки III. Восточноиранские языки. М.: 2000.
|}

== Классификацияһы ==
Паштола, башҡа [[Иран телдәре|көнсығыш-иран телдәре]]<nowiki/>ндә (памир телдәрендә) кеүек үк, енес категорияһы һәм тура һәм ситләтелгән килеш айырмаһы һаҡланған. Уларҙан тыш атама килеш бар. Килеш мөнәсәбәттәре ижектәр менән күрһәтелә. [[Фонетика]]ла һәм [[Һүҙлек|һүҙлектә]] күрше һинд телдәренең йоғонтоһо һиҙелә.

[[Лексика]]<nowiki/>һы сығышы буйынса пуштун (мәҫәлән, «ورځ» ''wradz'' «көн»), фарсы («جسمان» ''ȃsemȃn'' «күк йөҙө») һәм һинд (''kəṛkəy'' «тәҙрә», {{Nastaliq|که‍ڑکی}} kʰiṛki) һүҙҙәренән тора.

[[Дин]], [[фән]] һәм [[сәйәсәт]] өлкәләрендә ғәрәп лексикаһы өҫтөнлөк итә ((اجتماع ''ijtimȃ'' «йыйылыш, йәмғиәт»), ҡағиҙә булараҡ, фарсы аша үҙләштерелгән (шуның арҡаһында пуштула ҡайһы бер ғәрәп хәрефтәрендә фарсы әйтелеше һаҡлана — мәҫәлән.: مريض («ауырыу») [[ғәрәп теле]]<nowiki/>ндә — ''marȋdˤ'' эмфатик" dˤ" менән, ''marȋz''; اجتماع; ''ijtimȃʕ''(''un'') («йәмғиәт, йыйылыш» тип фарсы һәм пуштула әйтәләр) ғәрәпсә тамаҡ менән әйтелә, пуштула «'айн» әйтелмәй: ''ijtimȃ''.

Иран телдәре менән сағыштырғанда төп иран лексикаһы боронғо. Түбәндәге таблица был айырмалары күрһәтелә<ref name="Gawarjon2">{{книга|автор=Gawarjon (高尔锵/Gāo Ěrqiāng)|часть=|ссылка часть=|заглавие=Outline of the Tajik language (塔吉克语简志/Tǎjíkèyǔ Jiǎnzhì)|оригинал=|ссылка=|викитека=|ответственный=|издание=|место=Beijing|издательство=Nationalities Publishing House|год=1985|volume=|pages=|allpages=|серия=|isbn=|тираж=}}</ref>.
{| class="wikitable"
![[Башҡорт теле]]<nowiki/>нә тәржемәһе
![[Фарсы теле]]
!Тажик теле
!Шугнан теле
!Рушан теле
!Сарыколь теле
!Вахан теле
!Пушту
![[Осетин теле]]
!Авестий теле
|-
|-
|«ул»
|{{Ipa|pesær}} (پسر)
|''писар''
|{{Ipa|puts}}
|{{Ipa|puc}}
|{{Ipa|pɯts}}
|{{Ipa|putr}}
|{{Ipa|zo:j}}, {{Ipa|zu:j}} (زوي)
|''furt''
|''putra''
|-
|«ут»
|{{Ipa|ɒːtæʃ}} (اتش)
|''оташ''
|{{Ipa|joːts}}
|{{Ipa|yuc}}
|{{Ipa|juts}}
|{{Ipa|rɯχniɡ}}
|{{Ipa|wo:r}}, {{Ipa|o:r}} (اور)
|''art''
|''âtar''
|-
|«һыу»
|{{Ipa|ɒːb}} (اب)
|''об''
|{{Ipa|xats}}
|{{Ipa|xats}}
|{{Ipa|xats}}
|{{Ipa|jupk}}
|{{Ipa|ubə}}, {{Ipa|obə}} (ابه)
|''don''
|''aiwyô'', ''ap''
|-
|«ҡул суғы»
|{{Ipa|dæst}} (دست)
|''даст''
|{{Ipa|ðust}}
|{{Ipa|ðost}}
|{{Ipa|ðɯst}}
|{{Ipa|ðast}}
|{{Ipa|lɑ:s}} (لاس)
|''dus''
|''zasta''
|-
|«табан»
|{{Ipa|pɒː}} (پا)
|''по''
|{{Ipa|poːð}}
|{{Ipa|pu:ð}}
|{{Ipa|peð}}
|{{Ipa|puð}}
|{{Ipa|pxa, pʂa}} (پښه)
|''fad''
| ?
|-
|«теш»
|{{Ipa|dændɒːn}} (دندان)
|''дандон''
|{{Ipa|ðinðʉn}}
|{{Ipa|ðinðon}}
|{{Ipa|ðanðun}}
|{{Ipa|ðɯnðɯk}}
|{{Ipa|ɣɑ:x, ɣɑ:ʂ}} (غاښ)
|''dændag''
| ?
|-
|«күҙ»
|{{Ipa|t͡ʃeʃm}} (چشم)
|''чашм''
|{{Ipa|tsem}}
|{{Ipa|cam}}
|{{Ipa|tsem}}
|{{Ipa|tʂəʐm}}
|{{Ipa|stərɡa}} (سترګه)
|''cæstæ''
|''chashman''
|-
|«ат»
|{{Ipa|æsb}} (اسب)
|''асп''
|{{Ipa|voːrdʒ}}
|{{Ipa|vurdʒ}}
|{{Ipa|vurdʒ}}
|{{Ipa|jaʃ}}
|{{Ipa|ɑ:s}} (آس)
|''æfsæ''
|''aspa''
|-
|«болот»
|{{Ipa|æbr}} (ابر)
|''абр''
|{{Ipa|abri}}
|{{Ipa|abr}}
|{{Ipa|varm}}
|{{Ipa|mur}}
|{{Ipa|ʊrijədz}} (اوريځ)
|''ævragh''
| ?
|-
|«бойҙай»
|{{Ipa|gændom}} (گندم)
|''гандум''
|{{Ipa|ʒindam}}
|{{Ipa|ʒindam}}
|{{Ipa|ʒandam}}
|{{Ipa|ɣɯdim}}
|{{Ipa|ɣanəm}} (غانم)
|''mænæwæ''
| ?
|-
|«ит»
|{{Ipa|ɡuʃt}} (گوشت)
|''гушт''
|{{Ipa|ɡuːxt}}
|{{Ipa|ɡuːxt}}
|{{Ipa|ɡɯxt}}
|{{Ipa|ɡuʂt}}
|{{Ipa|ɣwəxa, ɣwəʂa}} (غوښه)
|''fid''
| ?
|-
|«күп»
|{{Ipa|besjɒːr}} (بسيار)
|''бисёр''
|{{Ipa|bisjoːr}}
|{{Ipa|ghak,fana}}
|{{Ipa|pɯr}}
|{{Ipa|təqi}}
|{{Ipa|ɖe:r, zijɑ:t}} (ډېر، زيات)
|''bewræ''
|''paoiri'', ''paoirîsh'', ''pouru''
|-
|«бейек»
|{{Ipa|bolænd}} (بلند)
|''баланд''
|{{Ipa|biland}}
|{{Ipa|biland}}
|{{Ipa|bɯland}}
|{{Ipa|bɯland}}
|{{Ipa|lwəɻ}} (لوړ)
|''bærzond''
|''berezô'', ''berezañt''
|-
|«алыҫ»
|{{Ipa|duːr}} (دور)
|''дур''
|{{Ipa|ðar}}
|{{Ipa|ðar}}
|{{Ipa|ðar}}
|{{Ipa|ðir}}
|{{Ipa|ləre:}}, {{Ipa|lərə}} (لره، لرې)
|''idard''
|''dûra'', ''dûrât''
|-
|«һәйбәт»
|{{Ipa|xuːb}} (خوب)
|''хуб''
|{{Ipa|χub}}
|{{Ipa|bashand}}
|{{Ipa|tʃardʒ}}
|{{Ipa|baf}}
|{{Ipa|xə, ʂə}} (ښه)
|''xwarz''
|''vohu''
|-
|«бәләкәй»
|{{Ipa|kuːtʃækʲ}} (كوچك))
|''хурд''
|{{Ipa|dzul}}
|{{Ipa|bucik}}
|{{Ipa|dzɯl}}
|{{Ipa|dzəqlai}}
|{{Ipa|ləɡ, ləʐ}} ((کوچینی{{Нет АИ|1|01|2018}}<sup class="noprint" style="white-space: nowrap">&#x5B;''[[Википедия:Сығанаҡтарға һылтанмалар|<span style="" title="не указан источник на утверждение (1 января 2018)">источник не указан 1770 дней</span>]]''&#x5D;</sup>)لږ)
|''minkhij''
| ?
|-
|«һөйләргә»
|{{Ipa|goftæn}} (گفت), {{Ipa|guːy}}- (گوی)
|''гуфтан'', ''гӯй''-
|{{Ipa|lʉvd}}
|{{Ipa|luvd}}
|{{Ipa|levd}}
|{{Ipa|xənak}}
|{{Ipa|wajəl}} (ويل)
|''dzorun''
|''aoj''-, ''mrû''-, ''sangh''-
|-
|«эшләргә»
|{{Ipa|kʲærdæn}} (كرد), {{Ipa|kon}}- (کن)
|''кардан'', ''кун''-
|{{Ipa|tʃiːd}}
|{{Ipa|tʃigo}}
|{{Ipa|tʃeiɡ}}
|{{Ipa|tsərak}}
|{{Ipa|kawəl}} (کول)
|''kænun''
|''kar''-
|-
|«күрергә»
|{{Ipa|didæn}} (ديد), {{Ipa|biːn}}- (بین)
|''дидан'', ''бин''-
|{{Ipa|wiːnt}}
|{{Ipa|wuːnt}}
|{{Ipa|wand}}
|{{Ipa|winɡ}}
|{{Ipa|li:dəl, wi:n-}} (ليدل، وینـ)
|''winun''
|''dî''-
|}

== Лингвогеографияһы ==

=== Географик таралышы ===
[[Файл:Languages_of_afghanistan-provinces.jpg|справа|мини|350x350пкс|Пушту Афғанстан телдәре картаһында]]
Афғанстанда милли тел булараҡ, Пушту илдең көнсығышында, көньяғында һәм көньяҡ-көнбайышында, шулай уҡ төньяҡта һәм көнбайышта айырым анклавтарҙа таралған. Төрлө баһалар буйынса, Пушту — Афғанстан халҡының 35 — 60 процентының туған теле<ref name="Pashto-language2">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/445534/Pashto-language|title=Pashto language|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=2010-12-07|archive-date=2010-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20100815073612/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/445534/Pashto-language|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af|title=Languages: Afghanistan|work=Central Intelligence Agency|publisher=The World Factbook|accessdate=2010-09-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131015094344/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af|archivedate=2013-10-15|deadlink=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131015094344/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af |date=2013-10-15 }}</ref><ref>{{книга|заглавие=Concise encyclopedia of languages of the world|год=2009|издательство=Elsevie|isbn=0-08-087774-5|страницы=845|ссылка=https://books.google.com/books?id=F2SRqDzB50wC&lpg=PP1&pg=PA845#v=onepage&q&f=false|язык=en|автор=Brown, Keith; Sarah Ogilvie}}. — «''Pashto, which is mainly spoken south of the mountain range of the Hindu Kush, is reportedly the mother tongue of 60 % of the Afghan population.''».</ref><ref name="UCLA2">{{cite web|author=|url=http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=64&menu=004|title=Pashto|publisher=[[University of California, Los Angeles]]|work=UCLA International Institute: Center for World Languages|accessdate=2010-12-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090103185916/http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=64&menu=004|archivedate=2009-01-03|deadlink=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090103185916/http://lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=64&menu=004 |date=2009-01-03 }}</ref><ref name="Iranica-languages2">{{Cite web|url=http://www.iranica.com/articles/afghanistan-v-languages|title=AFGHANISTAN v. Languages|work=Ch. M. Kieffer|quote=''A. Official languages. Paṧtō (1) is the native tongue of 50 to 55 percent of Afghans...''|publisher=Encyclopædia Iranica|accessdate=2010-10-10|archive-date=2012-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20120121154941/http://iranica.com/articles/afghanistan-v-languages|deadlink=no}}</ref>.

Пакистанда пушту — төбәк теле, был телдә Пакистан халҡының яҡынса 15,42 проценты һөйләшә<ref>[http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/other_tables/pop_by_mother_tongue.pdf Government of Pakistan: Population by Mother Tongue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060217220529/http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/other_tables/pop_by_mother_tongue.pdf}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://siraiki.blogspot.com/2013/12/languages-of-pakistan.html|title=سرائیکی ساݙی قومی زبان ہے : Languages of Pakistan<!-- Заголовок добавлен ботом -->|access-date=2014-09-13|archive-date=2014-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20141103074326/http://siraiki.blogspot.com/2013/12/languages-of-pakistan.html|deadlink=no}}</ref>. Пашту телендә һөйләшеүселәрҙең күпселеге Хайбер Пахтунхвала һәм ырыу-ҡәбиләләр төбәгендә, шулай уҡ Төньяҡ Белуджистанда тупланған. Бынан тыш, пуштула Пәнжәбтең Миянвали һәм Атток райондарында, шулай уҡ [[Карачи]] һәм [[Хәйҙәрабад]]<nowiki/>тың ҙур [[диаспора]]<nowiki/>лары һөйләшә<ref name="pbs2">{{cite web|url=https://www.pbs.org/frontlineworld/rough/2009/07/karachis_invisi.html|title=Karachi's Invisible Enemy|author=Sharmeen Obaid-Chinoy|publisher=PBS|date=2009-07-17|accessdate=2010-08-24|archive-date=2019-09-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20190920092517/http://www.pbs.org/frontlineworld/rough/2009/07/karachis_invisi.html|deadlink=no}}</ref><ref name="The National2">{{cite web|url=http://www.thenational.ae/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090825/FOREIGN/708249931|title=In a city of ethnic friction, more tinder|publisher=The National|date=2009-08-24|accessdate=2010-08-24|archiveurl=https://www.webcitation.org/61C4DGLuo?url=http://www.thenational.ae/news/worldwide/in-a-city-of-ethnic-friction-more-tinder|archivedate=2011-08-25}}</ref>.

Пуштун общиналары [[Тажикстан]]<nowiki/>да, Джаммула һәм Кашмирҙа, [[Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре]]<nowiki/>ндә, [[Сәғүд Ғәрәбстаны]]<nowiki/>нда, Ирандың төньяҡ-көнсығышында (башлыса Көнсығыш [[Хөрәсән|Хорозан]] өлкәләрендә, Афғанстан сигенә яҡын), шулай уҡ [[Америка Ҡушма Штаттары]]<nowiki/>нда, [[Бөйөк Британия]]<nowiki/>ла, [[Таиланд]]<nowiki/>та, [[Канада]]<nowiki/>ла, [[Германия]]<nowiki/>ла, [[Нидерланд|Голландия]]<nowiki/>ла,, [[Швеция]]<nowiki/>ла, [[Австралия]]<nowiki/>ла, [[Япония]]<nowiki/>ла, [[Рәсәй]]<nowiki/>ҙә, [[Яңы Зеландия]]<nowiki/>ла, [[Ҡаҙағстан]]<nowiki/>да һәм башҡа илдәрҙә бар<ref name="Ethnologue-20002">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=PBT|title=Pashto, Southern|work=SIL International|publisher=Ethnologue: Languages of the World, 14th edition|year=2000|accessdate=2010-09-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080626003043/http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=PBT|archivedate=2008-06-26}}</ref><ref>Walter R Lawrence, ''Imperial Gazetteer of India. Provincial Series'', pg 36-37, [https://books.google.com.pk/books?id=TvkpSbmwrf8C&pg=PA36&lpg=PA36&dq=pathans&source=bl&ots=a5ZRNGNsMP&sig=5VnsCvOl1qQhpAaTNaELtqb4HJs&hl=en&ei=hVIlSs6WCo_otQP1kLzMAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7#PPA36,M1 Link] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141118003925/https://books.google.com.pk/books?id=TvkpSbmwrf8C&pg=PA36&lpg=PA36&dq=pathans&source=bl&ots=a5ZRNGNsMP&sig=5VnsCvOl1qQhpAaTNaELtqb4HJs&hl=en&ei=hVIlSs6WCo_otQP1kLzMAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7#PPA36,M1 |date=2014-11-18 }}</ref><ref name="Khyber2">{{cite web|url=http://www.khyber.org/articles/2007/StudyofthePathanCommunitiesinF.shtml|title=Study of the Pathan Communities in four States of India|publisher=Khyber.org|accessdate=2009-06-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090511135819/http://www.khyber.org/articles/2007/StudyofthePathanCommunitiesinF.shtml|archivedate=2009-05-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080514122925/http://www.khyber.org/articles/2007/StudyofthePathanCommunitiesinF.shtml |date=2008-05-14 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://crulp.org/Publication%5CCrulp_report%5CCR03_15E.pdf|format=PDF|title=Phonemic Inventory of Pashto|publisher=CRULP|accessdate=2007-06-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070723120307/http://crulp.org/Publication/Crulp_report/CR03_15E.pdf|archivedate=2007-07-23}}</ref><ref name="Ethnologue-UAE2">{{Cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=AE|title=Languages of United Arab Emirates|work=SIL International|publisher=Ethnologue: Languages of the World|accessdate=2010-09-27|archive-date=2013-01-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20130131124257/http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=AE|deadlink=no}}</ref><ref name="Ethnologue-Iran2">{{Cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=iran|title=Languages of Iran|work=SIL International|publisher=Ethnologue: Languages of the World|accessdate=2010-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120204023910/http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=iran|archivedate=2012-02-04|deadlink=yes}}</ref><ref name="autogenerated12">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=GB|title=Languages of United Kingdom|work=SIL International|publisher=Ethnologue: Languages of the World|accessdate=2010-09-27|archive-date=2013-02-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20130213084829/http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=GB|deadlink=no}}</ref>.

=== Диалекттары ===
{| class="standard" style="margin: 0.5em 1em 0.5em 0; text-align: center;"
|+Пушту диалекттарында үҙатаманың әйтелеше
!Ҡала
!Әйтелеше
|-
|Хост
|''Pāçte''
|-
|Вардак
|''Paçto''
|-
|Банну, Вана
|''Pāšte''
|-
|Кветта
|''Pašto''
|-
|[[Ҡандағар]]
|''Paʂto''
|-
|[[Кабул]]
|''Paxto''
|-
|Джамруд
|''Pāxto''
|-
|Пешавар
|''Puxto''
|}

=== Диакритик билдәләр ===
Пуштуҙа түбәндәге һуҙыу ('''огласовка''') ҡулланыла:
{| class="sortable wikitable"
! Һуҙыу (Огласовка)
!Атамаһы
!Әйтелеше
|- align="center"
| style="padding:5px;" |<span style="font-size:140%;">َـ</span>
|''zwar'', ''fatha''
|{{Ipa|[a]}}
|- align="center"
| style="padding:5px;" |<span style="font-size:140%;">ٙـ</span>
|''zwarakəy''
|{{Ipa|[ə]}}
|- align="center"
| style="padding:5px;" |<span style="font-size:140%;">ِـ</span>
|''zer'', ''kasra''
|{{Ipa|[i]}}
|- align="center"
| style="padding:5px;" |<span style="font-size:140%;">ُـ</span>
|''peš'', ''zamma''
|{{Ipa|[u]}}
|- align="center"
| style="padding:5px;" |<span style="font-size:140%;">ـٗ</span>
|''peš'', ''zamma''
|{{Ipa|[o]}}
|- align="center"
| style="padding:5px;" |<span style="font-size:140%;">ْـ</span>
|''sukȗn''
|һуҙынҡының булмауы
|}

== Текст өлгөләре ==
Калам Рахман Бабанан өҙөк:

زه رحمان په خپله ګرم يم چې مين يمه

چې دا نور ټوپن مې بولي ګرم په څه}}

''Zə Rahmɑn pə xpəla gram jam t͡ʃe majan jama''<br>
''t͡ʃe d̪ɑ nor ʈopan me boli gram pə t͡sə''

«Мин, Рахман, ғашиҡ булыуымда үҙемде ғәйепләйем,<br>
Ни өсөн һуң мине был донъя ғәйепләй?»

Мәҡәл (''маталь''):

اوبه په ډانګ نه بېليږي}}

''Obə pə ḍāng na belegī''

«Һыуҙы ҡойма менән кәртәләп алыу мөмкин түгел» (тәбиғи сәбәптәр буйынса нимә бергә булырға тейешлене айырып булмай.

== Рәсәйҙә өйрәнеү тарихы ==

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Афғанстан әҙәбиәте

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
** [[:ru:Мсерианц, Левон Зармайрович|Мсерианц Л. З.]] Статья в сборнике Научной ассоциации «Афганистан». — М. [[:ru:1924|1924]].
** Raverty H. G. Dictionary of the Pushto or Afghan Language. [[:ru:1867|1867]].
** Raverty H. G. Pushto Manual. — L. [[:ru:1880|1880]].
** Geiger W. Die Sprache der Afghanen, Grundriss d. iranischen Philologie. B. II. — Strassburg. [[:ru:1895|1895]]—[[:ru:1904|1904]] (с подробной библиографией).
** {{ЛЭ}}
** [[:ru:Дворянков, Николай Александрович|Н. А. Дворянков]]. Язык пушту.
** К. А. Лебедев. Афганистан: язык, литература, этнография. — М. 2003.
** М. Г. Асланов. Пушту-русский словарь. — М. 1985.

== Һылтанмалар ==
* [http://www.qamosona.com/ Free Online Pashto Dictionaries.]
* {{Китап|автор=[[Дворянков, Николай Александрович|{{s|Дворянков Н. А}}]]|заглавие=Язык пушту|ответственный=|ссылка=http://www.pashtoon.ru/pushtu/dvorjankov-textbook/|место=М.|издательство=Вост. лит.|год=1960|серия=[[Языки народов Азии и Африки|Языки зарубежного Востока и Африки]]|страниц=99|страницы=|isbn=|тираж=1400}}
* [http://www.pashtoon.ru/pushtu/grammatika-yazika-pushtu-uchebnoe-posobie-lebedev-k-a/ Тел грамматикаһы Пушту К. А. Лебедева] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512165315/http://www.pashtoon.ru/pushtu/grammatika-yazika-pushtu-uchebnoe-posobie-lebedev-k-a/ |date=2015-05-12 }}
* [http://www.pashtoon.ru/pushtu/pushtu-russkiy-slovar-aslanov-mg/ Афған-рус һүҙлеге М. Г. Асланова.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150512165336/http://www.pashtoon.ru/pushtu/pushtu-russkiy-slovar-aslanov-mg/ |date=2015-05-12 }} Көнсығыш элементтарын индереп, көнбайыш лексикаһы нигеҙендә башҡарылған.
[[Категория:Пакистан телдәре]]
[[Категория:Афғанстан телдәре]]
[[Категория:Телдәр]]