Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Партия
| название партии =Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы <br /><small>Коммунистическая партия <br />Российской Федерации</small>
| название на языке оригинала  =
| логотип                      = КПРФ Logo.svg
| ширина логотипа              = 200px
| основатель                   = Валентин Купцов<ref name="kommersant.ru">{{cite web|url=http://www.kommersant.ru/doc/481094|title=Валентин Купцов начал смену поколений|publisher=Газета «Ъ»|accessdate=2016-05-09}}</ref><ref name="nezavisimo">{{cite web|url=http://www.ng.ru/politics/2004-06-07/1_kprf.html|title=КПРФ теряет отца-основателя|publisher=Независимая газета|accessdate=2016-05-09}}</ref>, Геннадий Зюганов
| лидер                        = Геннадий Андреевич Зюганов
| дата основания               = [[19 июнь]] [[1990 йыл]] <br />(КП РСФСР), <br />[[14 февраль]] [[1993 йыл]]<br />(КПРФ)
| дата роспуска                =
| союзники                     =
| интернационал                = СКП-КПСС
| идеология                    = XXI быуат социализмы, <br/>[[коммунизм]], <br/>марксизм-ленинизм, <br/>антикапитализм, <br />һул милләтселек
| количество членов            = 161&nbsp;569 (2015)[http://kprf.ru/party-live/cknews/140351.html]
| молодёжная организация       = {{comment|ЛКСМ РФ|КПРФ-тан юридик яҡтан бойондороҡһоҙ}} (2011 йылға тиклем исеме СКМ РФ)
| партийная печать = 
* [[Правда (гәзит)|«Правда»]] гәзите [http://gazeta-pravda.ru/]
*  «Политическое просвещение» журналы [http://www.politpros.com/journal/]
* төбәктәрҙә 30-ҙан ашыу баҫма
|Мест в нижней палате =
{{Партия/Места|42|450|#d70000}} (1-се саҡырылыш)
{{Партия/Места|157|450|#d70000}} (2-се саҡырылыш)
{{Партия/Места|113|450|#d70000}} (3-сө саҡырылыш)
{{Партия/Места|51|450|#d70000}} (4-се саҡырылыш)
{{Партия/Места|57|450|#d70000}} (5-се саҡырылыш)
{{Партия/Места|92|450|#d70000}} (6-сы саҡырылыш)
{{Партия/Места|42|450|#d70000}} (7-се саҡырылыш)
{{Партия/Места|57|450|#d70000}} (8-се саҡырылыш)
| Мест в нижней палате_параметр  = Дәүләт Думаһында
| Мест в верхней палате          = {{Партия/Места|495|3980|#d70000}}<ref>[[:ru:Региональные парламенты России|Рәсәйҙең региональ парламенттары]]</ref>
| Мест в верхней палате_параметр = Төбәктәр парламенттарында
| штаб-квартира                  = 103051 [[Мәскәү]], Кесе Сухарев тыҡрығы, 3 йорт, 1-се ҡаралты
| девиз                          = «Рәсәй! Хеҙмәт! Халыҡ ҡеүәте! Социализм!»
| гимн                           = [[Интернационал (гимн)|«Интернационал»]]<ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>
| персоналии                     = 
| официальный сайт               = {{URL|http://kprf.ru}}
}}
[[Файл:Gennady Zyuganov, 2013.jpeg|alt=Gennady Zyuganov, 2015|thumb|КПРФ Үҙәк комитеты рәйесе Геннадий Зюганов, 2015 йыл]]
'''Рәсә́й Федера́цияһы Коммуниста́р па́ртияһы''' ({{lang-ru|Коммунисти́ческая па́ртия Росси́йской Федера́ции}}, ҡыҫҡаса  '''КПРФ''') – [[Рәсәй Федерацияһы]]ның рәсми теркәлгән һул ағымдағы сәйәси партияһы. Үҙен [[Советтар Союзы]] Коммунистар партияһы — КПСС-тың тура вариҫы итеп һанай. [[Рәсәй]] Дәүләт Думаһына барлыҡ һайлауҙарҙа ҡатнашҡан өс партияның һәм улар һөҙөмтәһендә барлыҡ саҡырылыш Дәүләт Думаһында тейешле урындар алған ике партияның береһе.

КПРФ Рәсәй коммунистарының ғәҙәттән тыш II съезында ([[13 февраль|13]] – [[14 февраль]] [[1993 йыл]]) [[РСФСР]] Коммунистар партияһын  тергеҙеү аша ойошторола. Ил төбәктәрендә 81 бүлексәһе бар, ағзалар һаны – 157 528 кешенән артыҡ ([[2012]])<ref name="minjust.ru">{{cite web|url=http://minjust.ru/node/2266|title=«Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы» сәйәси партияһының төбәктәрҙәге бүлектәре теҙмәһе (2012 йылдың 1 ғинуарына ҡарата)|publisher=Рәсәй Федерацияһы юстиция министрлығы|archiveurl=http://minjust.ru/node/2266|archivedate=2012-06-09}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120213045217/http://www.minjust.ru/nko/gosreg/partii/Kommun |date=2012-02-13 }}</ref>. КПРФ бөтә саҡырылыш Дәүләт Думаһында урын алған, шулай уҡ төбәктәр кимәлендәге хөкүмәт органдарында үҙенең вәкиллектәренә эйә.

Партия оҙайлы киләсәккә үҙенең стратегик маҡсаты итеп Рәсәйҙә яңартылған [[социализм]] төҙөү тип атай. Ҡыҫҡа ваҡытлы киләсәктә үҙ алдында түбәндәге бурыстарҙы ҡуя:  хөкүмәткә илһөйәр көстәрҙең килеүе, тәбиғи байлыҡтарҙы һәм Рәсәй иҡтисадының ҙур әһәмийәткә эйә булған тармаҡтарын милләтләштереү, ошоноң менән бергә кесе һәм урта эшҡыуарлыҡты һаклау, дәүләттең сәйәси ижтимағи йүнәлешен үҫтереү. Барлыҡҡа килгәндән үк ғәмәлдәге хөкүмәткә ҡаршы тороусы партия итеп сифатлай.

Юғары орган – партия съезы, ул партияның Үҙәк комитетын һәм уның рәйесен һайлай. [[1993 йыл]]дан КПРФ рәйесе [[Зюганов Геннадий Андреевич|Геннадий Зюганов]], [[2004 йыл]]ға тиклем КПРФ үҙәк башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары [[:ru:Купцов, Валентин Александрович|Валентин Купцов]] булған. КПРФ рәйесенең урынбаҫарҙары ([[2013 йыл]]ға ҡарата) — [[:ru:Кашин, Владимир Иванович|Владимир Кашин]], [[:ru:Рашкин, Валерий Фёдорович|Валерий Рашкин]], [[:ru:Новиков, Дмитрий Георгиевич|Дмитрий Новиков]], 2004 йылдан беренсе урынбаҫары – [[:ru:Мельников, Иван Иванович (политик)|Иван Мельников]]. Тикшереүсе орган – партияның Үҙәк контроль-ревизия комиссияһы, рәйесе [[:ru:Иванов, Николай Николаевич (политик)|Николай Иванов]].

== Идеологияһы ==
[[Файл:Партийный билет КПРФ.JPG|260px|right|thumb|КПРФ ағзаһының партия билеты. <br /> 
''[[:ru:КПСС|КПСС]] партия билетының өлгөһө һаҡланған'' ]]
{{External media
|video1=[http://www.youtube.com/watch?v=9YOE8xLYjh4&feature=player_embedded КПРФ проморолигы, «Хочу в СССР»]
}}
[[2008 йыл]]да ҡабул ителгән партия программаһының яңы редакцияһында, КПРФ тураһында ялланма хеҙмәт кешеләренең хоҡуҡтарын һәм милли-дәүләт мәнфәғәттәрен яҡлаусы берҙән-бер сәйәси ойошма тип күрһәтелгән. Рәсәйҙә яңартылған [[социализм]]ды төҙөү, [[XXI быуат]] социализмы – партияның программалағы стратегик маҡсаты тип билдәләнгән<ref name="КПРФ программаһы (2008)">{{cite web|url=http://kprf.ru/party/program/|title=КПРФ программаһы (2008)|work=kprf.ru|archiveurl=http://kprf.ru/party/program/|archivedate=2012-01-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050102215355/http://www.kprf.ru/party/program/ |date=2005-01-02 }}</ref>.
Партия маркс-ленин ғилеменә таянып эшләй һәм уны ижади үҫтерә, ватан һәм донъя фәндәренең ҡаҙаныштары һәм тәжрибәһенә таяна – тип, КПРФ программаһында белдерелгән<ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>. Программа документтарында һәм партия лидерҙарының эштәрендә ҙур урынды, яңы донъя тәртибе (сәйәсәт) һәм мең йыллыҡ тарихлы урыҫ халҡының ҡаршы тороуҙары, уның үҙенсәлектәре менән – берҙәмлек һәм ҡеүәтлек, тәрән ышаныстары<ref>''Зюганов Г. А.'' Кадры партии в действии. — М.: ИТРК, 2001. — с. 11. — ISBN 5-88010-083-9</ref>, урыҫ һорауы<ref>См. Крепить духовную мощь народа. Доклад Г. А. Зюганова «О задачах партии по защите русской культуры как основы духовного единства многонациональной России» [http://www.sovross.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=112] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070810141547/http://www.sovross.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=112 |date=2007-08-10 }}. Васильцов Сергей, Обухов Сергей. Русский вопрос и коммунисты России [http://russoc.kprf.org/Doctrina/RusVopros5.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080220202105/http://russoc.kprf.org/Doctrina/RusVopros5.htm |date=2008-02-20 }}. ''Зюганов Г. А.'' Русский социализм — ответ на русский вопрос [http://www.cprf.spb.ru/analit/analitview.php?id=44] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080108170027/http://www.cprf.spb.ru/analit/analitview.php?id=44 |date=2008-01-08 }}. ''Новиков Д. Г.'' Коммунисты и русский вопрос [http://russoc.kprf.org/Doctrina/Novikov1.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080220201911/http://russoc.kprf.org/Doctrina/Novikov1.htm |date=2008-02-20 }}</ref> — биләй.

Үҙенең программаһы буйынса<ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>, КПРФ илде өс этапта үҙгәртеп ҡорорға кәрәк тип иҫәпләй. Беренсе этапта КПРФ башлығында коалиция шәхсилегендә хеҙмәтселәр хөкүмәтенең барлыҡҡа килеүе планлаштырыла. Был маҡсаттың уңыштары, һуңғы ун йыллыҡта хәләкәтле реформа эҙемтәләрен бөтөрөргә ярҙам итәсәк, айырыуса, [[1990 йыл]]дарҙа приватизацияға эләккән милекте милләтләштереүҙә. Шул уҡ ваҡытта, шулай ҙа, ваҡ тауар етештереүселәр ҡаласаҡ, һәм, унан да бигерәк, юғары капитал, чиновниктар һәм мафия төркөмдәре талауҙарынан һаҡлау ойоштороласаҡ. Шулай уҡ төрлө кимәлдәрҙә советтар идара итеү реформаһын тормошҡа ашырыу планлаштырыла.

Икенсе этапта советтар һәм провсоюздар роле күпкә үҫәсәк. Иҡтисадта әкренләп хужалыҡтың социалистик өлгөләренә күсеү буласаҡ, шулай ҙа ваҡ шәхси капитал һаҡланып ҡаласаҡ. Ниһайәт, өсөнсө этапта [[социализм]]ды төҙөү планлаштырыла.

Программа-минимумда (партияның стратегик маҡсаттарының беренсе сиратта тормошҡа ашырыу саралары) алдағы маҡсаттар ҡарала<ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>:
* хеҙмәтселәр хөкүмәтен, халыҡ-патриотик көстәрҙе булдырыу;
* Рәсәйҙең тәбиғи байлыҡтарын һәм иҡтисадтың стратегик тармаҡтарын милләтләштереү, һәм уларҙың килемдәрен бөтә халыҡ мәнфәғәтенә һәм Рәсәйҙең именлегенә файҙаланыу;
* алдағы иҡтисади һәм ижтимағи үҫешенә ҡулланыу өсөн Рәсәйгә сит ил банктарынан дәүләт финанс резервтарын ҡайтарыу;
* халыҡтың матди хәлдәрен боҙоусы һәм илдең тәбиғи ресурстарын ташып бөтөрөүгә мөмкинлек биреүсе закондарҙы ҡайтанан ҡарау: льготаларҙы аҡсалатыу тураһындағы законды, хеҙмәт, торлаҡ, ер, урман һәм һыу кодекстарын;
* күп балалы ғаиләләргә льготаларҙы кире ҡайтарыу, дөйөм ҡуллана алырлыҡ балалар баҡсаһы селтәрен яңынан барлыҡҡа килтереү, йәш ғаиләләрҙе торлаҡ менән тәьмин итеү;
* пенсияға сығыу йәшен күтәреүгә мөмкинлек бирмәү;
* ярлылыҡ менән көрәшеү программаһын ҡабул итеү, иң беренсе нәүбәттә кәрәкле тауарҙарҙың хаҡы өҫтөнән ваҡытлыса дәүләт тарафынан, бигерәк тә илдең ҡатмарлы төбәктәрендә, күҙәтеү булдырыу;
* прогрессив һалым түләүҙе индереү;
* торлаҡ-коммуналь хужалығы алдында хөкүмәт яуаплылығын ҡайтанан барлыҡҡа килтереү, торлаҡ-коммуналь хеҙмәттәренә ғаилә килеменең 10 %-тан артыҡ булмаған күләмдә түләүҙәрҙе булдырыу, кешеләрҙе ҡыуып сығарыуҙы бөтөрөү, дәүләттең торлаҡ төҙөүен йәйелдереү;
* ваҡ һәм урта эшҡыуарлыҡты үҫтереү өсөн шарттар булдырыу, коррупция һәм енәйәтселекте бөтөрөү өсөн ҡәтғи саралар ҡабул итеү, яһалма банкротлыҡ практикаһын ҡырҡа бөтөрөү, компанияларҙы законһыҙ һәм дуҫтарса булмаған йотоуҙы бөтөрөү;
* сифатлы һәм бушлай һаулыҡ һаҡлауҙы кире ҡайтарыу, табиптарға лайыҡлы эш хаҡы;
* һайлауҙар һөҙөмтәләрен ялғанлап күрһәтеүҙе бөтөрөү, ысын бойондороҡһоҙ суд системаһын булдырыу, дәүләттең идара итеү системаһының файҙаһын күтәреү, чиновниктарҙың күләмен кәметеү, хеҙмәт коллективтарының һәм профсоюздарҙың хоҡуҡтарын арттырыу;
* фәнде финанслауҙы арттырыу, ғалимдарға лайыҡлы эш хаҡы һәм тикшеренеү эшмәкәрлегендә бөтә кәрәк-яраҡтар менән тәьмин итеү, дөйөм бушлай урта һәм юғары белемдең юғары стандарттарын тергеҙеү, дөйөм ҡуллана алырлыҡ һәм юғары сифатлы һаулыҡ һаҡлауҙы булдырыу;
* йәмғиәтте [[киң мәғлүмәт саралары]]ндағы әҙәпһеҙлек һәм әшәке һүҙҙәрҙән ҡурсалау, закон ситлегендә эш иткән, бөтә сәйәси көстәргә дәүләттең киң мәғлүмәт сараларына инеү мөмкинлеген биреү, Рәсәй һәм Совет тарихын ҡара яғыуҙы туҡтатыу.

КПРФ, Г. А. Зюганов һүҙҙәре буйынса, православие сиркәүе менән хеҙмәттәшлек өсөн сығыш яһай, мәҫәлән, урыҫ православие сиркәүе менән берлектә сит илдәрҙән секталарҙы Рәсәйгә инеүгә ҡаршы закон ҡабул итеүҙә сығыш яһаған<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/rus_soc/61751.html|title=Г.&nbsp;А.&nbsp;Зюганов о кончине Алексия II|work=kprf.ru|archiveurl=http://kprf.ru/rus_soc/61751.html|archivedate=2012-01-30}}</ref>.

Шулай уҡ партия ватан тарихы мөнәсәбәтендә үҙенең ҡарашына эйә, һәм тарихсыларҙың биләгән<ref name="BBC">Например, Государственной Думой РФ официально была признана версия части историков о вине СССР в расстреле польских офицеров см. [http://www.bbc.co.uk/russian/russia/2010/11/101126_duma_katyn_statement.shtml Би-Би-Си: «Дума признала расстрел в Катыни преступлением Сталина»]</ref> позицияһын алдаҡ тип уйлай: мәҫәлән, Украиналағы аслыҡ тураһында, Катыньдағы енәйәт, коллективлаштырыу<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/rus_soc/71744.html|title=Защищать правду истории|work=kprf.ru|archiveurl=http://kprf.ru/rus_soc/71744.html|archivedate=2012-01-30}}</ref>. Шул уҡ ваҡытта партия 1930 - 1940-сы йылдарҙағы айырым социализм законлығын боҙоуын таный һәм уларҙы ғәйепләй<ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>. [[Сталин Иосиф Виссарионович|Сталиндың]] ролен баһалағанда, КПРФ вәкилдәре иҡтисади ҡаҙаныштарын, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда еңеүҙе һәм һуғыштан һуңғы илде, «ядро ҡалҡаны» булдырыу менән бергә, аяҡҡа баҫтырыуҙы иҫәпкә алыуҙы тәҡдим итә. «Репрессияларға ҡағылғанда, 1950-се йылдарҙа уҡ партия уларҙың ярамағанлығын белдерҙе һәм уның бер Ҡасан да ҡабатланмаҫлығына ант бирҙе» – тип, билдәләне 2009 йылда Зюганов.

Үҙенең заманса күренешендә КПРФ күбеһенсә милли-патриотик партия булып тора, ә коммунистик түгел. Милли ҡараштарҙы партияның төп идеологтарының береһе [[Подберёзкин, Алексей Иванович|Алексей Подберезкинда]] тотоңҡорап тора<ref>''Лихачёв В. А.'' Политический антисемитизм в современной России. М.: Academia, 2003. — 240 с</ref>.

== Партия структураһы ==

[[File:KPRF Flag.svg|205px|thumb|КПРФ флагы]]
КПРФ федерацияның һәр төбәгендә берәр региональ бүлектән тора<ref name="minjust.ru"/>, региональ бүлектәр һәр муниципаль районда, ҡала округында йәки ҡала эсе территорияһында берәр урындағы бүлектән, урындағы бүлектәр һәр ҡала ултыраҡтарында, ауыл биләмәләрендә, торлаҡ хужалары ширҡәтендә ([[:ru:ТСЖ|ТСЖ]]) йәки урам комитеттарында берәр башланғыс бүлектән тора.

Башланғыс бүлектең юғары органы – дөйөм йыйылыш, дөйөм йыйылыштар араһында – башланғыс бүлектең бюроһы, юғары вазифа заты – башланғыс бүлектең секретары, урындағы бүлектең юғары органы – урындағы бүлектең конференцияһы, конференциялар араһында – урындағы бүлек комитеты, урындағы бүлектең башҡарма органы – урындағы бүлектең комитет бюроһы, урындағы бүлектең юғары вазифа заты – урындағы бүлек комитетының беренсе секретары, региональ бүлектең юғары органы – региональ бүлектең конференцияһы, конференциялар араһында – региональ бүлек комитеты, региональ бүлектең башҡарма органы – региональ бүлектең комитет бюроһы, региональ бүлектең юғары вазифа заты – [[:ru:Первые секретари региональных комитетов КПРФ|региональ бүлек комитетының беренсе секретары]].

КПРФ Рәсәй Федерацияһының барлыҡ территорияһында үҙенең региональ, урындағы һәм башланғыс партия ойошмаларын ойоштора. КПРФ етәкселек органының даими урынлашҡан ере [[Мәскәү]] ҡалаһы. Партияла фракциялар булдырыу тыйылған<ref name="ustav">{{cite web|url=https://kprf.ru/party/charter/|title=«Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы» сәйәси партияһының уставы|publisher=|archiveurl=https://kprf.ru/party/charter/|archivedate=2012-01-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160413182809/https://kprf.ru/party/charter |date=2016-04-13 }}</ref>. Дуҫлыҡ лы йәштәр ойошмаһы – Рәсәй Федерацияһының ленинсы коммунистик йәштәр союзы (ЛКСМ РФ).

=== КПРФ етәкселәре ===

Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы үҙенең эшен программа һәм устав нигеҙендә төҙөй. Партия дәүләт теркәгән мәленән юридик шәхес булып тора һәм үҙенең эшмәкәрлеген бөтә Рәсәй территорияһында устав маҡсаттарына ярашлы итеп үтәй.

Юғары органы – Съезд, съездар араһында – КПРФ Үҙәк комитеты (КПРФ ҮК)<ref name="ustav"/>, Үҙәк комитет партия программаһы һәм съездар ҡарарҙары нигеҙендә мөһим мәсьәләләр буйынса документтар әҙерләй. Башҡарма органдары – Үҙәк комитет Президиумы һәм Үҙәк комитет Секретариаты. КПРФ Үҙәк комитеты пленумдары араһындағы осорҙа сәйәси һәм ойоштороу мәсьәләләрен хәл итеү өсөн Президиум һайлана. Ағымдағы эштәрҙе ойоштороу өсөн һәм партияның үҙәк органдары ҡарарҙарының башҡарыуын тикшереү өсөн КПРФ Үҙәк комитеты, президиумға хисап биреүсе, секретариат һайлай.

[[2013 йыл]]дың [[24 февраль|24 февралендә]] Үҙәк комитет пленумында һайланған ағымдағы КПРФ ҮК президиумы составы<ref name="prezidium">{{cite web|url=http://kprf.ru/party-live/cknews/116608.html|title=Газета «Правда» представляет руководителей КПРФ|work=kprf.ru|accessdate=21-12-2015}}</ref>:
 
* [[Зюганов Геннадий Андреевич]]
* [[:ru:Мельников, Иван Иванович (политик)|Мельников Иван Иванович]]
* [[:ru:Кашин Владимир Иванович|Кашин Владимир Иванович]]
* [[:ru:Рашкин Валерий Фёдорович|Рашкин Валерий Фёдорович]]
* [[:ru:Новиков Дмитрий Георгиевич|Новиков Дмитрий Георгиевич]]
* [[:ru:Афонин Юрий Вячеславович|Афонин Юрий Вячеславович]]
* [[:ru:Васильев, Николай Иванович (политик)|Васильев Николай Иванович]]
* [[:ru:Калашников Леонид Иванович|Калашников Леонид Иванович]]
* [[:ru:Клычков Андрей Евгеньевич|Клычков Андрей Евгеньевич]]
* [[:ru:Коломейцев Николай Васильевич|Коломейцев Николай Васильевич]]
* [[:ru:Комоцкий Борис Олегович|Комоцкий Борис Олегович]]
* [[:ru:Левченко Сергей Георгиевич|Левченко Сергей Георгиевич]]
* [[:ru:Никитин Владимир Степанович|Никитин Владимир Степанович]]
* [[:ru:Обухов Сергей Павлович|Обухов Сергей Павлович]]
* [[:ru:Решульский Сергей Николаевич|Решульский Сергей Николаевич]]
* [[:ru:Романов Валентин Степанович|Романов Валентин Степанович]]
* [[:ru:Романов Пётр Васильевич|Романов Пётр Васильевич]]
* [[:ru:Сокол Святослав Михайлович|Сокол Святослав Михайлович]]
* [[:ru:Харитонов Николай Михайлович|Харитонов Николай Михайлович]]
* [[:ru:Шурчанов Валентин Сергеевич|Шурчанов Валентин Сергеевич]]

Шулай уҡ партияла юғары тикшереү органы бар – КПРФ Үҙәк контроль-ревизия комиссияһы (ЦКРК)<ref name="ustav" />. ЦКРК съезд тарафынан йәшерен тауыш биреү ысулы менән һайлана. Был структура КПРФ ағзаларының һәм структуралы бүлексәләренең уставты үтәүҙәрен тикшерә. Шулай уҡ был орган теге йәки был юғары органдарҙың ҡарарҙарына КПРФ ағзаларының апелляцияларын ҡарау менән шөғөлләнә. ЦКРК рәйесе — [[:ru:Иванов, Николай Николаевич (политик)|Николай Иванов]].

=== Халыҡ-ара хеҙмәттәшлек ===

1993 йылдың март айында Советтар Союзы Коммунистар партияһы, элекке [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|Советтар Союзының]] союздаш республикалары коммунистар партияһын берләштереүсе, халыҡ-ара ойошма – Советтар Союзы Коммунистар партияһы – коммунистар партияһы союзына (СКП-КПСС) үҙгәртеп ҡорола. Ойошманы 2001 йылдың ғинуарынан КПРФ лидеры Геннадий Зюганов етәкләй.

Партия [[:ru:Европейские левые|Европа һулдары]] халыҡ-ара партияһы менән бәйләнештә тора, әммә уның ағзаһы түгел<ref>[http://kprf.ru/international/102237.html Первый заместитель Председателя ЦК КПРФ И.Мельников встретился с делегацией Европейских левых]</ref>, шулай уҡ [[Ҡытай Коммунистар партияһы]] менән бәйләнештә<ref>[http://kprf.ru/international/94550.html 90 лет Коммунистической партии Китая. «Круглый стол» в редакции газеты «Правда»]</ref>.

=== Партия һәм киң мәғлүмәт саралары ===
Партия матбуғаты – [[Правда (гәзит)|«Правда»]] гәзите<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/rus_soc/62045.html|title=КПРФ&nbsp;— реальная политическая сила, способная вывести страну из тяжелого кризиса|work=kprf.ru|accessdate=2009-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/654hnjd77|archivedate=2012-01-30}}</ref>, 30-ҙан ашыу төбәк баҫмалары, «Вестник организационно-партийной и кадровой работы» эске баҫмаһы, «Политическое просвещение» журналы. Элегерәк «Правда России» аҙналығы нәшер ителгән һәм «Резонанс» радиоһы дуҫлыҡлы булған<ref>{{cite web|url=http://r-ugolok.narod.ru/ugolok/UGOLOK.HTM|title=О «Радиоуголке»|publisher=Неофициальный сайт патриотического радиовещания|accessdate=2009-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/611HHGZpg|archivedate=2011-08-18}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110825120835/http://r-ugolok.narod.ru/ugolok/UGOLOK.HTM |date=2011-08-25 }}</ref>.

Иң ҙур дуҫлыҡлы гәзит – «Советская Россия» гәзите, 2004 йылға тиклем «Завтра» гәзите дуҫлыҡлы булған. Киң мәғлүмәт сараларының иң тиражлы баҫмаларында, шулай уҡ телевидение һәм төп радиостанцияларҙа КПРФ барлыҡҡа килгән мәленән бирле бик һаран күрһәтелгән, һәм икеләнеүһеҙ әйтеп булмай<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/actions/70031.html?print|title=Мнение членов КПРФ об упоминаемости в СМИ|work=kprf.ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/654hpKuZw|archivedate=2012-01-30}}</ref>. Тарих дәреслектәрендә һәм күпселек киң мәғлүмәт сараларында, мәҫәлән, РСФСР Коммунистар партияһын тыйыу тураһындағы [[Ельцин Борис Николаевич|Б. Н. Ельцин]] указының рәт ҡағиҙәләрен РФ Конституция суды тарафынан тыйыу (<ref>''Филиппов А. В.'' [http://knukim-edu.kiev.ua/index.php?id=535&view=article Новейшая история России. 1945—2006 гг. Гл. 5] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110128113659/http://knukim-edu.kiev.ua/index.php?id=535&view=article |date=2011-01-28 }}</ref> һәм<ref>[http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=26953&PrintVersion=1 УКАЗ Президента РСФСР от 06.11.1991 № 169] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120213174040/http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=26953&PrintVersion=1 |date=2012-02-13 }}</ref> сағыштырыуҙа күренгәнсә), 2003 йылғы һайлауҙарҙы боҙоп күрһәтеү тураһындағы дәғүә телгә алынмай<ref>''Филиппов А. В.'' [http://knukim-edu.kiev.ua/index.php?id=536&view=article Новейшая история России 1945—2006 гг. Гл. 6] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110128113737/http://knukim-edu.kiev.ua/index.php?id=536&view=article |date=2011-01-28 }}</ref>.

=== КПРФ финанстары  ===

КПРФ финанс отчеты буйынса, үҙәк һайлау комиссияһына бирелгәнсә, 2006 йылда партия 127 453 237 һум алды. Шул иҫәптән:
* 29 % —ағзалыҡ взносы;
* 30 % — федераль бюджет;
* 6 % — иғәнә;
* 35 % — башҡа керем.

2006 йылда партия тарафынан 116 823 489 һум аҡса тотонолған. Шул иҫәптән:
* 5 % — региональ бүлектәрҙе бағыу;
* 21 % — пропаганда эшмәкәрлегенә (мәғлүмәт, реклама, нәшриәт, полиграфия);
* 10 % — идара итеү органдарын бағыу;
* 7 % — һайлауҙар һәм референдумдар әҙерләү һәм үткәреү;
* 36 % — нәшриәт, киң мәғлүмәт сараларын, белем биреү учреждениеларын тәьмин итеү.

2008 йылда КПРФ эшмәкәрлегенең 70 проценты Рәсәй Федерацияһы дәүләт бюджетынан финансланған. Партияның XIII съезында КПРФ ЦКРК отчёт сығышы буйынса, 2008 йылдың 10 айында керемдең дөйөм суммаһы 148 миллион һум тәшкил иткән, шул иҫәптән 8 миллион һум ағзалар взносы, 36 миллион һум – ирекле иғәнә һәм 106 миллион һум – дәүләт думаһы һәм президент һайлауҙарында КПРФ алған һайлаусылар тауыштары өсөн бюджет финансы.

2008 йылда КПРФ сығымдары шулай уҡ 148 миллион һум тәшкил иткән, шул иҫәптән 81,5 миллион һайлауҙар кампанияһын үткәреү өсөн тотонолған, 31,5 млн – матбуғат продукцияһын һәм «Правда» гәзитен баҫтырыу өсөн, ә 23 млн һумға күсемһеҙ милек, ул хәҙер партияның 22 төбәгендә бар, алыуға киткән<ref>[http://www.comstol.ru/Tr/2008/179.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081207142316/http://www.comstol.ru/Tr/2008/179.html |date=2008-12-07 }}</ref>. 2008 йылдың 19 октябрендә КПРФ лидеры Геннадий Зюганов, партияның программа маҡсаттарын ғәмәлгә ашырыу өсөн, Рәсәй граждандарына матди ярҙам һорап мөрәжәғәт итте<ref>{{cite web|date=19 октября 2008|url=http://www.rian.ru/politics/20081019/153484963.html|title=Коммунисты просят россиян материально поддержать партию|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/654mQwd9b|archivedate=2012-01-30}}</ref><ref>[http://news.mail.ru/politics/2105744/ Новости@Mail.Ru: Коммунисты просят россиян материально поддержать партию<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120114004414/http://news.mail.ru/politics/2105744/ |date=2012-01-14 }}</ref>.

== Тарихы ==

КПРФ Рәсәй коммунистарының ғәҙәттән тыш II съезында (13 – 14 февраль 1993 йыл) РСФСР Коммунистар партияһын тергеҙеү аша ойошторола.  КПРФ уставы түбәндәгене белдерә: «КП РСФСР һәм КПСС башланғыс ойошмалары коммунистары инициативаһы буйынса ойошторолған Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы КПСС һәм КП РСФСР-ҙың эшен, уларҙың идеяларын дауам итеүсе булып тора»<ref name="ustav" />.

=== Партияның съездары һәм конференциялары ===


* '''I (ойоштороу съезы) КП РСФСР съезы'''  ([[20 июнь|20]] – [[23 июнь]], [[5 сентябрь|5]] һәм [[6 сентябрь]], [[1990 йыл]], Мәскәү).
* '''II (сираттан тыш) КП РСФСР съезы''', Партияның атамаһы КПРФ-ҡа үҙгәртелгән ([[13 февраль|13]] – [[14 февраль]], [[1993 йыл]], Клязьма пансионаты, Мәскәү алды) – уны тағын берләштереү-тергеҙеүсе тип атайҙар, сөнки Конституция Суды ҡарары нигеҙендә Ельциндың башланғыс ойошмалар – КП РСФСР партячейкаларын тыйыуы ғәмәлдән сығарылған, КПРФ, ошо башланғыс ойошмалар нигеҙендә, партия кеүек ойошторолған, һәм 1991 – 1992 йылдарҙа КПСС һәм КП РСФСР ағзалыҡ нигеҙендә барлыҡҡа килгән партиялар менән берләштереү фаразланған. Съезд 148 кеше иҫәбендә үҙәк башҡарма комитетын һайлаған<ref name="scilla">{{cite web|url=http://www.scilla.ru/works/partii07/kprf.html|title=Краткий курс истории КПРФ|publisher=scilla.ru|accessdate=2009-11-10|archiveurl=http://www.webcitation.org/654mZJPHs|archivedate=2012-01-30}}</ref>.
* '''I бөтә рәсәй КПРФ конференцияһы''' ([[26 октябрь]] [[1993 йыл]], Мәскәү) – Рәсәй Федерацияһы Дәүләт Думаһының I йыйылышы депутаттарына кандидаттар күрһәтеү. Конференция Думаға һайланасаҡ кандидаттарға 1978-се йылғы конституцияны һәм уның нигеҙендә көн күргән хоҡуҡи режимды тергеҙеү өсөн көрәшергә йөкмәткән. Конференциянан һуңғы осорҙа [[:ru:Рыбкин, Иван Петрович|Иван Рыбкинды]] Дәүләт Думаһы рәйесе вазифаһына һайлауҙа булышлыҡ итеү, ГКЧП ағзаларын һәм 1993 йылғы октябрь ваҡиғаларында ҡатнашыусыларҙы амнистияға эләктереү өсөн тауыш биреү, эшмәкәрлектең мөһим этаптары булып тора<ref name="scilla" />.
* '''II бөтә рәсәй КПРФ конференцияһы''' ([[23 апрель|23]] – [[24 апрель]], [[1994 йыл]], Мәскәү) – КПРФ-тың СКП-КПСС-ҡа инеүе.
* '''III КПРФ съезы''' ([[21 ғинуар|21]] – [[22 ғинуар]], [[1995 йыл]], Мәскәү) – КПРФ программаһын ҡабул итеү.
* '''III бөтә рәсәй КПРФ конференцияһы''' ([[26 август]], [[1995 йыл]]) – Рәсәй Федерацияһы Дәүләт Думаһының II йыйылышы депутаттарына кандидаттар күрһәтеү.
* '''IV бөтә рәсәй КПРФ конференцияһы''' ([[15 февраль]], [[1996 йыл]]) – Рәсәй Федерацияһы Президентына кандидат итеп Г. А. Зюгановты тәҡдим итеү.
* '''IV КПРФ съезы''' ([[19 апрель|19]] – [[20 апрель]], [[1997 йыл]], Мәскәү).
* '''V КПРФ (сираттан тыш) съезы''' ([[23 май]], [[1998 йыл]], Мәскәү).
* '''VI КПРФ съезы''' ([[1999 йыл]]дың [[4 сентябрь|4 сентябре]], [[21 сентябрь|21 сентябре]], [[2000 йыл]]дың [[15 ғинуар]]ы, Мәскәү) – Дәүләт Думаһының III йыйылышы депутаттарына кандидаттар күрһәтеү, Рәсәй Федерацияһы Президентына кандидат итеп Г. А. Зюгановты тәҡдим итеү<ref>[http://www.businesspress.ru/newspaper/article_mId_40_aId_13831.html, VI СЪЕЗД КПРФ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210516054249/https://www.businesspress.ru/newspaper/article_mId_40_aId_13831.html, |date=2021-05-16 }}</ref>.
* '''VII КПРФ съезы''' ([[2 декабрь|2]], [[3 декабрь]], [[2000 йыл]], Мәскәү).
* '''VIII КПРФ (сираттан тыш) съезы''' ([[19 ғинуар]], [[2002 йыл]], Мәскәү) – ҡануниәт талаптарына ярашлы итеп КПРФ ижтимағи берләшмәнән сәйәси партияға үҙгәртелгән.
* '''IX КПРФ (сираттан тыш) съезы''' ([[6 сентябрь]], [[28 декабрь]], [[2003 йыл]], Мәскәү) – Дәүләт Думаһының IV йыйылышы депутаттарына кандидаттар күрһәтеү, Рәсәй Федерацияһы Президентына кандидат итеп [[:ru:Харитонов, Николай Михайлович|Н. М. Харитоновты]] тәҡдим итеү<ref name="kprf_9">{{cite web|url=http://www.cprf.info/articles/18423.shtml|title=КПРФ : прошел съезд|publisher=cprf.info|accessdate=2016-02-02}}</ref>.
* '''X КПРФ съезы''' ([[3 июль]], [[2004 йыл]], Мәскәү)<ref name="siezd2004">{{cite web|url=http://www.newizv.ru/news/2004-07-07/7825/l|title=Красный передел|publisher=Новые Известия|4=|accessdate=2015-09-26}}{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.
* '''XI КПРФ (сираттан тыш) съезы''' ([[29 октябрь]], [[2005 йыл]], Мәскәү)<ref name="kprf_11">{{cite web|url=http://www.cprf.info/party/materials/material_xi/45794.html|title=Информационное сообщение об XI (внеочередном) Съезде КПРФ|publisher=cprf.info|accessdate=2016-02-02}}</ref>.
* '''XII КПРФ съезы''' ([[22 сентябрь]], [[2007 йыл]], Мәскәү; [[15 декабрь]], [[2007 йыл]], Мәскәү алды) – Дәүләт Думаһының V йыйылышы депутаттарына кандидаттар күрһәтеү, Рәсәй Федерацияһы Президентына кандидат итеп Г. А. Зюгановты тәҡдим итеү<ref name="kprf_12">{{cite web|url=http://kprf.ru/important/51693.html|title=Начал работу XII (внеочередной) съезд КПРФ|publisher=kprf.ru|accessdate=2016-02-02}}</ref>.
* '''XIII КПРФ съезы''' ([[29 ноябрь|29]] – [[30 ноябрь]], [[2008 йыл]], Мәскәү) – КПРФ программаһының яңы редакцияһын ҡабул итеү<ref name="kprf_13">{{cite web|url=http://kprf.ru/party_live/61445.html|title=О XIII съезде Коммунистической партии Российской Федерации (анонс)|publisher=kprf.ru|accessdate=2016-02-02}}</ref>.
* '''XIV КПРФ съезы''' ([[24 сентябрь]], [[17 декабрь]], [[2011 йыл]], Мәскәү алды) – Дәүләт Думаһының VI йыйылышы депутаттарына кандидаттар күрһәтеү, Рәсәй Федерацияһы Президентына кандидат итеп Г. А. Зюгановты тәҡдим итеү<ref name="kprf_14">{{cite web|url=http://kprf.ru/party_live/97186.html|title=Председатель ЦКРК КПРФ В.С. Никитин: XIV съезд КПРФ – смысл и действия|publisher=kprf.ru|accessdate=2016-02-02}}</ref>.
* '''XV КПРФ съезы''' ([[23 февраль|23]], [[24 февраль]], [[2013 йыл]], Мәскәү)<ref name="kprf_15">{{cite web|url=http://kprf.ru/official/2013/02/25/xv-otchiotnovybornyi-sezd-kprf/112.html|title=XV отчётно-выборный съезд КПРФ|publisher=kprf.ru|accessdate=2016-02-02}}</ref>.
* '''XVI КПРФ (сираттан тыш) съезы''' ([[25 июнь]], [[2016 йыл]])<ref>[https://kprf.ru/party-live/cknews/156505.html В Подмосковье открылся XVI (внеочередной) Съезд КПРФ]</ref>.

=== КПРФ һәм власть ===

1993 йылдың көҙгө ваҡиғалары ваҡытында КПРФ башта Рәсәй Федерацияһы Юғары Советы һәм президент вазифаһын башҡарыусы А. В. Руцкойҙы хуплап сығыш яһаған һәм хатта үҙенең яҡлыларын Б. Ельциндың №1400 һанлы указына ҡаршы акцияла ҡатнашырға саҡырған. Әммә, конфликт һөҙөмтәһе аңлашыла башлағас, Геннадий Зюганов, кәрәкмәгән ҡорбандар булдырмаҫ өсөн, халыҡҡа актив сығыштарҙан баш тартырға саҡырып телевидение<ref name="sorokin">{{статья
| автор    = Сорокин А.
| заглавие = Наследники КПСС (КПСС и левые в постсоветской России)
| ссылка   = 
| язык     = 
| издание  = Альтернативы
| тип      = 
| год      = 2006
| том      = 
| номер    = 2
| страницы = 118-119
| doi      = 
| issn     = 
}}
</ref> аша сығыш яһаны. Һуңыраҡ уның әйтеүенсә, әгәр уның тәҡдиме үтәлгән булһа, ҡан ҡойоштан ҡотолорға мөмкин булыр ине<ref>{{cite web|url=http://forum-msk.org/material/politic/16127.html|title=Апология Зюганова|publisher=Форум.МСК|accessdate=2006-11-13|archiveurl=http://forum-msk.org/|archivedate=2012-01-30}}</ref>.

Һуңынан КПРФ-ты «Конституция проектын тәнҡитләгән» өсөн Дәүләт Думаһының I йыйылышы һайлауҙарынан сығарырға ниәтләгәндәр; Ельцин уларҙан Конституцияны «теймәҫкә» талап иткән, ә хөкүмәттең беренсе вице-премьеры [[:ru:Шумейко, Владимир Филиппович|Владимир Шумейко]], КПРФ-ты ҡалған ҡаршы тороусы партиялар менән бергә һайлауҙарға индермәҫкә талап иткән – әммә, ләкин, башҡарып тормағандар<ref>{{cite web|url=http://feelosophy.narod.ru/Vb_93_96/ch_1.htm|title=«Учредительные выборы» в контексте российской трансформации|accessdate=2009-11-08|archiveurl=http://www.webcitation.org/611HHxwMY|archivedate=2011-08-18}}</ref>. Дәүләт Думаһына һайлауҙар билдәләнгәндән һуң, КПРФ – бойкотҡа саҡырған башҡа һул ағымдағы партияларҙан айырмалы, – һайлауҙарҙа ҡатнашыуҙан баш тартмаған. Был ваҡиға Рәсәйҙең һул ағымында бер аҙ ҡапма-ҡаршылыҡ тыуҙырған.
1993 йылдың 26 октябрендә КПРәсәй Федерацияһының I конференцияһында Дәүләт Думаһының беренсе йыйылышы депутаттарына дөйөм федераль һайлау алды кандидаттар исемлеге тәҡдим ителгән. 1993 йылдың 12 декабре һайлауҙары һөҙөмтәһе буйынса КПРФ исемлеге, [[ЛДПР]] һәм «[[:ru:Выбор России (блок)|Выбор России]]» партияларынан һуң, өсөнсө урынды биләгән. КПРФ, 32 мандат биләрлек, 6 666 402 тауыш (12,40 %) алған, унан башҡа, КПРФ-тан 10 кандидат бер мандатлы округтарҙан үткән<ref>[http://www.politika.su/fs/gd1fkp.html Фракция Коммунистической партии Российской Федерации (КПРФ) в Государственной Думе первого созыва (1994—1995)] // «Федеральное Собрание: Совет Федерации, Государственная Дума». — Справочник. — М.: ИЭГ «Панорама», Фонд развития парламентаризма в России, 1994—1996. Электронная версия, 2000</ref>. Шулай уҡ КПРФ һәм уның сәйәси союздаштары вәкилдәренең өлөшө өҫтәмә рәүештә [[Рәсәй Аграр партияһы]] теҙмәһе буйынса депутатлыҡҡа үткәндәр.

1995 йылдың 26 авгусында КПРәсәй Федерацияһының III конференцияһында Дәүләт Думаһының икенсе йыйылышына кандидаттар исемлеге төҙөлгән. 1995 йылдың 17 декабрендәге һайлауҙарҙа КПРФ исемлеге,15 432 963 тауыш (22,30 %) алып, беренсе урын биләгән. КПРФ 157 мандат алған (пропорциональ система буйынса 99 мандат һәм бер мандатлы округтар буйынса 58 мандат).

1996 йылдың 15 февралендә Бөтә Рәсәй КПРФ конференцияһында Рәсәй президенты посына Г. Зюганов кандидатураһы хупланған. 1996 йылдың февраль-март айҙарында Зюгановты яҡлау өсөн КПРФ етәкселегендә халыҡ-патриотик көстәр Блогы ойошторолған. 1996 йылдың 16 июнь һайлауҙарының беренсе турында Зюганов 24 211 790 тауыш алған, йәки 32,04 % (Ельциндан ҡала иенсе урын – 35,28 %). Икенсе турҙа 1996 йылдың 3 июлендә – 30 113 306 тауыш, йәки 40,31 % (Ельцин – 53,82 %). Һайлау кампанияһы ваҡытында телевидениеға инеү мөмкинлеге булмауға ҡарамаҫтан, һайлауҙарҙың икенсе көнөнә үк Г. Зюганов үҙенең еңелеүен таныған һәм Б. Ельцинды еңеүе менән рәсми рәүештә ҡотлаған<ref name="sorokin" />.

1998 йылдың йәйе Дәүләт Думаһында КПРФ фракцияһы үҙенең союздаштары менән Рәсәй Федерацияһының беренсе Президенты Борис Ельцинға ҡарата импичмент процесы башланы. Уға биш ғәйепләү белдерелгән:
# Беловеж килешеүен тормошҡа ашырыу, шулай уҡ уларҙы әҙерләү һәм йомғаҡлау, ошолар һөҙөмтәһендә СССР-ҙың юҡҡа сығыуы;
# 1993 йылдың көҙө дәүләт түңкәрелешен уҙғарыу;
# Чечня Республикаһы территорияһында һуғыш конфликтын асыу;
# РФ  хәүефһеҙлеген һәм оборона һәләтен көсһөҙләндереү;
# рәсәй халҡын геноцидлау.
Шулай ҙа 1999 йылда тауыш биреү барышында ғәйепләүҙәрҙең бер бүлеге лә тейешле 300 тауыш йыя алмаған (унан башҡа, Ельциндың вәкәләтен туҡтатыу өсөн Федерация Советының ҡарары талап ителгән). Зюгановтың һүҙҙәре буйынса [[ЛДПР]] депутаттарының позицияһы арҡаһында Дәүләт Думаһына 17 тауыш алып булманы, шулай ҙа «был көрәш үҙ ролен уйнаны. Бер нисә ай үтеү менән ысын импичмент булды, Ельцинды ваҡытынан алда отставкаға һәм үҙенең вәкиллек хоҡуғын һалыуға килтерҙе»<ref>[http://www.sovross.ru/old/2006/76/76_2_1.htm Г. А. Зюганов: Мы смотрим на будущие выборы уверенно] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110111053622/http://www.sovross.ru/old/2006/76/76_2_1.htm |date=2011-01-11 }} // [[Советская Россия (газета)|Советская Россия]], № 76 (12849), 4 июля 2006.</ref>.

== Һайлауҙарҙа ҡатнашыу ==

=== Дәүләт Думаһына һайлауҙар ===

{| class="standard sortable"
|+ '''Дәүләт Думаһына һайлауҙарҙа КПРФ-тың һөҙөмтәһе<ref name="сik1993">{{cite web|url=http://www.cikrf.ru/banners/vib_arhiv/gosduma/1993/1993_itogi_FS_obshefed_okrug.html|title=Результаты выборов депутатов Государственной Думы по общефедеральному округу 12 декабря 1993 года|publisher=ЦИК России|4=|accessdate=2015-09-26}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150927222457/http://www.cikrf.ru/banners/vib_arhiv/gosduma/1993/1993_itogi_FS_obshefed_okrug.html |date=2015-09-27 }}</ref><ref name="сik1995">{{cite web|url=http://cikrf.ru/banners/vib_arhiv/gosduma/1995/files/1995-Protokol_CIK.doc|title=Протокол Центральной избирательной комиссий Российской федерации о результатах выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации второго созыва|publisher=ЦИК России|4=|accessdate=2015-09-26}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304073354/http://cikrf.ru/banners/vib_arhiv/gosduma/1995/files/1995-Protokol_CIK.doc |date=2016-03-04 }}</ref><ref name="сik1999">{{cite web|url=http://cikrf.ru/banners/vib_arhiv/gosduma/1999/files/1999-Protokol_CIK.doc|title=Протокол Центральной избирательной комиссии Российской Федерации о распределении депутатских мандатов между избирательными объединениями, избирательными блоками и о результатах выборов по федеральному избирательному округу|publisher=ЦИК России|4=|accessdate=2015-09-27}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150928090220/http://cikrf.ru/banners/vib_arhiv/gosduma/1999/files/1999-Protokol_CIK.doc |date=2015-09-28 }}</ref><ref name="сik2003">{{cite web|url=http://gd2003.cikrf.ru/gd2003/WAY/76799135/sx/art/76805049/cp/1/br/76799124.html|title=ИПротокол Центральной избирательной комиссии Российской Федерации о результатах выборов по федеральному избирательному округу и о распределении депутатских мандатов между политическими партиями, избирательными блоками|publisher=ЦИК России|4=|accessdate=2015-09-27}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150928102654/http://gd2003.cikrf.ru/gd2003/WAY/76799135/sx/art/76805049/cp/1/br/76799124.html |date=2015-09-28 }}</ref><ref name="сik2007">{{cite web|url=http://www.vybory.izbirkom.ru/region/region/izbirkom?action=show&root=1&tvd=100100021960186&vrn=100100021960181&region=0&global=1&sub_region=0&prver=0&pronetvd=null&vibid=100100021960186&type=242|title=Результаты выборов|publisher=ЦИК России||accessdate=2015-09-27}}</ref>.'''
|-
! Йыл !! Федераль теҙмә өсөн <br /> бирелгән тауыштар, % !! Мандаттар күләме !! Дәүләт думаһында <br /> мандаттар өлөшө, %
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (1993)|'''1993''']]
| align="right" |12,4
| align="right" |42
| align="right" |9,3
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (1995)|'''1995''']]
| align="right" |22,3
| align="right" |157
| align="right" |34,9
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (1999)|'''1999''']]
| align="right" |24,29
| align="right" |113
| align="right" |25,1
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (2003)|'''2003''']]
| align="right" |12,61
| align="right" |61
| align="right" |11,3
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (2007)|'''2007''']]
| align="right" |11,57
| align="right" |57
| align="right" |12,7
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (2011)|'''2011''']]
| align="right" |19,19
| align="right" |92
| align="right" |20,44
|-
| align="center" | [[:ru:Выборы в Государственную думу (2016)|'''2016''']]
| align="right" |13,34
| align="right" |42
| align="right" |9,3
|}

=== Рәсәй президентына һайлауҙар ===
{|class="wikitable sortable"
|+ '''Президент һайлауҙарында КПРФ кандидаттарының һөҙөмтәһе.'''
|-
!rowspan=2|Йыл
!rowspan=2|Кандидат
!colspan=2|Беренсе тур
!colspan=2|Икенсе тур
|-
! Тауыштар
! %
! Тауыштар
! %
|-
![[:ru:Президентские выборы в России (1996)|1996]]
|[[Геннадий Зюганов]]
|24,211,686
|32.0
|30,104,589
|40.3
|-
![[:ru:Президентские выборы в России (2000)|2000]]
|[[Геннадий Зюганов]]
|21,928,468
|29.2
|colspan=2 bgcolor=lightgrey|
|-
![[:ru:Президентские выборы в России (2004)|2004]]
|[[:ru:Харитонов, Николай Михайлович|Николай Харитонов]]
|9,513,313
|13.7
|colspan=2 bgcolor=lightgrey|
|-
![[:ru:Президентские выборы в России (2008)|2008]]
|[[Геннадий Зюганов]]
|13,243,550
|17.7
|colspan=2 bgcolor=lightgrey|
|-
![[:ru:Президентские выборы в России (2012)|2012]]
|[[Геннадий Зюганов]]
|12,318,353
|17.2
|colspan=2 bgcolor=lightgrey|
|-
![[:ru:Президентские выборы в России (2018)|2018]]
|[[Павел Грудинин]]
|8,659,206
|11,77
|colspan=2 bgcolor=lightgrey|
|-
|}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==

=== Төп сығанаҡтар ===
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = Кадры партии в действии
|место = М.
|издательство = ИТРК
|год = 2001
|страницы = 48
|isbn = 5-88010-083-9
}}
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = Коммунисты и молодёжь в современной России
|место = М.
|издательство = Газета «Правда»
|год = 2003
|страницы = 32
|isbn = 5-85020-044-9
}}
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = За единство. Беседа с коммунистами о ситуации в КПРФ
|место = М.
|издательство = ИТРК
|год = 2004
|страницы = 64
|isbn = 5-88010-191-6
}}
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = Смотреть вперёд. X Съезд КПРФ и «трудные вопросы» российского коммунистического движения
|место = М.
|издательство = ИТРК
|год = 2004
|страницы = 128
|isbn = 5-88010-205-X
}}
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = Большие испытания. КПРФ перед новым избирательным марафоном
|место = М.
|издательство = ИТРК
|год = 2005
|страницы = 126
|isbn = 5-88010-217-3
}}
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = Меморандум «О задачах борьбы против империализма и необходимости международного осуждения его преступлений»
|место = М.
|издательство = Правда-пресс
|год = 2006
|страницы = 24
|isbn = 5-85024-160-4
}}
* {{книга
|автор = Зюганов Г.&nbsp;А.
|заглавие = Защищая наш мир. О внешнеполитической деятельности КПРФ
|место = М.
|издательство = Издательство ИТРК
|год = 2006
|страницы = 240: ил.-16 с
|isbn = 5-88010-223-8
}}
* {{книга
|автор =
|заглавие = Коммунистическая партия Российской Федерации в резолюциях и решениях съездов, конференций и пленумов ЦК (2001—2005)
|ссылка =
|место = М.
|издательство = Издательство ИТРК
|год = 2005
|страницы = 416
|isbn = 5-88010-216-5
}}

=== Ғилми тикшеренеү ===
* {{книга
|автор        = March, Luke.
|часть        =
|заглавие     = The Communist Party In Post-Soviet Russia
|оригинал     =
|ссылка       = http://books.google.ru/books?id=_1kkQYEq_P0C
|издание      =
|место        = Manchester, U.K.
|издательство = Manchester University Press
|год          = 2002
|allpages     = 288
|серия        =
|isbn         = 0-7190-6044-3
}}
* {{статья
| автор    = Сорокин А.
| заглавие = Наследники КПСС (КПСС и левые в постсоветской России)
| ссылка   = 
| язык     = 
| издание  = Альтернативы
| тип      = 
| год      = 2006
| том      = 
| номер    = 2
| страницы = 112-122
| doi      = 
| issn     = 
}}
* {{книга
|автор        = Холмская М.Р.
|часть        = 
|заглавие     = Коммунисты России: факты, идеи, тенденции. Информационно-аналитический обзор
|оригинал     =
|ссылка       = 
|издание      = 
|место        = {{М.}}
|издательство = [Б.и.]
|год = 1998
|страниц = 79
|серия =
|isbn = 5-7952-0005-0
}}

=== Публицистика ===
* {{книга
|автор = Волохов А.&nbsp;Е.
|заглавие = Новейшая история Коммунистической партии: 1990—2003
|ссылка =
|место = М.
|издательство = Импето
|год = 2003
|страницы = 136
|isbn = 5-7161-0105-4
}} ([http://www.edurss.ru/cgi-bin/db.pl?cp=&page=Book&id=20031&lang=Ru&blang=ru&list=67 содержание])
* {{книга
|автор        = Кагарлицкий Б.&nbsp;Ю.
|часть        =
|заглавие     = Управляемая демократия: Россия, которую нам навязали
|оригинал     =
|ссылка       =
|издание      =
|место        = Екатеринбург
|издательство = Ультра.Культура
|год          = 2005
|том          =
|страницы     =
|страниц      = 576
|серия        = Klassenkampf
|isbn         = 5-9681-0066-4
}} ([http://www.knigoprovod.ru/?topic_id=23;book_id=1380 оглавление])
* {{книга
|автор        = [[Тарасов, Александр Николаевич|Тарасов А.Н.]]
|часть        = Политическая импотенция неизлечима, или Кремль трогательно заботится о престиже своей карманной оппозиции
|заглавие     = Революция не всерьёз: Штудии по теории и истории квазиреволюционных движений
|оригинал     =
|ссылка       = 
|издание      =
|место        = Екатеринбург
|издательство = Ультра-Культура
|год          = 2005
|страницы     = 384-391
|серия        =
|isbn         = 5-9681-0067-2
}}
* {{книга
|автор        = Тарасов А.Н.
|часть        = Свой своя не познаша (Комментарий на комментарий Б. Ихлова «Неужели КПРФ такая плохая?»)
|заглавие     = Революция не всерьёз: Штудии по теории и истории квазиреволюционных движений
|оригинал     =
|ссылка       = 
|издание      =
|место        = Екатеринбург
|издательство = Ультра-Культура
|год          = 2005
|страницы     = 392-408
|серия        =
|isbn         = 5-9681-0067-2
}}

== Һылтанмалар ==
{{навигация}}
* [http://www.kprf.ru/ Официальный сайт КПРФ] ([http://www.cprf.info/index.shtml Архив] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181213075116/http://cprf.info/index.shtml |date=2018-12-13 }})
* [http://www.kprf.ru/party/program/ Программа партии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050102215355/http://www.kprf.ru/party/program/ |date=2005-01-02 }}
* [http://dmoz.org/World/Russian/Страны_и_регионы/Европа/Россия/Общество_и_культура/Политика/Партии/Коммунистическая_партия_Российской_Федерации/ Каталог сайтов Коммунистической партии Российской Федерации]
* {{статья
| автор         = [[Тарасов, Александр Николаевич|Тарасов А.&nbsp;Н.]]
| заглавие      = Левая сцена в России в начале XXI века
| ссылка        = http://magazines.russ.ru/nz/2003/5/tarasov.html
| издание       = Неприкосновенный запас
| год           = 2003
| номер         = 5&nbsp;(31)
| страницы      =
}}
* {{ВТ-ЛП|Коммунистическая партия Российской Федерации}}
* ''[[Тарасов, Александр Николаевич|Тарасов А. Н.]]'' [http://www.scepsis.ru/library/id_1998.html КПРФ, эрзац социал-демократии]
* [http://krasnoe.tv/category?categoryid=468 «КПРФ: Системный взгляд»] ''Цикл передач на [[Красное ТВ|Красном ТВ]]''
* ''Федосеев И.'' Ведический коммунизм по Никитину [http://www.pravda.info/kompromat/40425.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129225242/http://www.pravda.info/kompromat/40425.html |date=2018-11-29 }}[http://kpbrt.ru/about/nikitinschin/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070829160225/http://kpbrt.ru/about/nikitinschin/ |date=2007-08-29 }}.
* ''Эрлиб Н.'' [http://rksmb.ru/get.php?2320 Через тернии к выборам: 15 лет КПРФ.]

[[Категория:Рәсәйҙең сәйәси партиялары]]