Рәшит Ниғмәти битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Яҙыусы
 |Исеме                  = Рәшит Ниғмәти
 |Төп исеме       = 
 |Рәсеме          = 
 |Рәсем аңлатмаһы = 
 |Тыуған ваҡыттағы исеме  = Рәшит Ниғмәтулла улы Ниғмәтуллин
 |Псевдонимдары           = Рәшит Ниғмәти
 |Тыуыу датаһы        = 27.1.1909 
 |Тыуған урыны       = {{ТУ|Рәсәй империяһы|Рәсәй империяһында}} {{ТУ|Һамар губернаһы}} Николаевск өйәҙе<ref name="ҺГ">Хәҙерге [[Һамар өлкәһе]] {{ТУ|Оло Чернигов районы}}</ref> [[Диңгеҙбай]] ауылы
 |Вафат булыу датаһы  = 13.10.1959
 |Вафат булған урыны  = [[Башҡорт АССР-ы]] {{ВБУ|Өфө}} ҡалаһы
 |Эшмәкәрлек төрө     = {{поэт|СССР|XX быуат|Башҡорт}}, драматург, тәржемәсе
 |Әүҙемлек йылдары     = 1933—1959
 |Гражданлығы          = {{Российская империя}} <br> {{USSR}}
 |Йүнәлеше          = социалистик реализм
 |Жанр                 = шиғыр, поэма, пьеса
 |Әҫәрҙәренең телдәре    = [[башҡорт теле|башҡортса]]
 |Дебют                = ''«Кереш»'', 1933
 | Наградалары              = {{{!}}
{{!}}{{Орден Трудового Красного Знамени}}{{!!}}{{Орден «Знак Почёта»}}{{!!}}{{Орден «Знак Почёта»}}{{!!}}{{медаль За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.|}}
{{!}}}
 |Викимилек            = 
 |Викикитапхана             = 
}}
{{фамилиялаш|Ниғмәтуллин}}
'''Рәшит Ниғмәти''' (тулы исеме '''Рәшит Ниғмәтулла улы Ниғмәтуллин''', [[27 ғинуар]] [[1909 йыл]] — [[13 октябрь]] [[1959 йыл]]) — [[Башҡортостандың халыҡ шағиры]] (1959). [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. 1944 йылдан ВКП(б) ағзаһы. [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1944), ике [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1949, 1955) ордендары кавалеры. 

== Биографияһы ==
Рәшит Ниғмәти 1909 йылдың 27 ғинуарында [[Рәсәй империяһы]]ның [[Һамар губернаһы]] Николаевск өйәҙе [[Диңгеҙбай]] ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Шәжәрәһе: ''Ҡадир → [[Бикбау бей]] → Тәүкәй → Ҡотлогилде → Бикйән →Үтәгән → Юлымбәт → Диңгеҙбай → Өркөнбай → Ниғмәтулла → Рәшит''<ref>[[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы |Хөсәйенов Ғ. Б.]] Дәүер йырсыһы // Ватандаш. — 2009. — №1. — 33-сө бит.</ref>.

1916—1918 йылдарҙа [[мәҙрәсә]]лә белем ала. Йәшләй етем ҡала: [[1918]] йылда әсәһе, [[1921]] йылда атаһы үлә. Етем ҡалғас, [[Һамар]], [[Украина]] балалар йорттарында тәрбиәләнә. [[1924]] йылда [[Өфө]]гә килә һәм Ленин исемендәге мәктәпкә урынлаша. [[1930]] йылда Өфө рабфагын тамамлай. 1931 йылдан [[Туймазы районы]]ның «Ленин юлы» гәзитендә эш башлай. 1933—1936 йылдарҙа Алыҫ Көнсығышта хәрби хеҙмәттә була, шунан ҡабат Туймазы районына эшкә ҡайта.

17 йәшенән шиғыр яҙа башлай. 30-сы йылдарҙа шиғырҙары танылыу ала. [[1933]] йылда «Кереш» исемле тәүге шиғри йыйынтығы сыға. Яңы тормош ҡороу, «иҫкелек ҡалдыҡтары» менән көрәш яҙыусының төп темаһы була. 1938 йылда Яҙыусылар союзына алына, унда яуаплы сәркәтип эшенә тәғәйенләнә. Китап нәшриәтендә мөхәррир була. «Дауылдар тыуҙырған ғүмер» (1938), «Йәмле Ағиҙел буйҙары» (1940), «Минең баҡсала» (1941) шиғыр һәм поэма йыйынтыҡтары башҡорт халҡының 20-30-сы йылдарҙағы тормошона арналған. [[Бөйөк Ватан һуғышы]] башланғас, Өфөнән алыҫ түгел [[Алкин]] ауылында сапер эшенә өйрәтеүсе итеп тәғәйенләнә. [[1943]] йылда [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы]]на барғас, үпкәһе шешеп ауырый. Өфөлә госпиталдә дауалана, хәрби хеҙмәттән бушатыла.

Һуғыш осорондағы ижадында публицистик шиғырҙар өҫтөнлөк ала. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында яҙылған «Һинең кәләшеңдең хаттары» поэмаһы авторға ил кимәлендә билдәлелек килтерә. Шулай уҡ ошо йылдарҙа «Башҡортостан һүҙе» поэмаһы, «Мөхәббәт һәм нәфрәт» шиғри йыйынтығы донъя күрә һәм уҡыусылар тарафынан йылы ҡабул ителә. 1946 йылда [[Ағиҙел (журнал)|«Октябрь» (хәҙерге «Ағиҙел»)]] журналының яуаплы сәркәтибе итеп тәғәйенләнә. Һуғыштан һуңғы ижадынан «Большевик» (1951), «Һаҡмар ҡыҙы» (1952) поэмалары билдәлелек яулай.

Р. Ниғмәти драматург булараҡ та таныла. «Табип Ғимранов» (1950), «Ағиҙел ярында» (1950), «Урман шаулай» (1942), «Уның йондоҙо» (1948) пьесалары авторы.

Р. Ниғмәти тәржемәсе булараҡ эшләй: «Игорь полкы хаҡында һүҙ»ҙе, [[Пушкин Александр Сергеевич|А. С. Пушкин]], Н. А. Некрасов, В. В. Маяковский, [[Злобин Степан Павлович|С. П. Злобин]], Д. А. Фурманов, В. П. Катаев әҫәрҙәрен башҡортсаға тәржемә итә.

Башҡорт әҙәбиәтен үҫтереүҙәге хеҙмәте өсөн [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ]] (1944), ике [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1949, ?) ордендары менән бүләкләнә. [[1959]] йылдың [[26 февраль|26 февралендә]] Рәшит Ниғмәтигә [[Башҡортостандың халыҡ шағиры|«Башҡорт АССР-ының халыҡ шағиры»]] тигән маҡтаулы исем бирелә.

[[1959]] йылдың [[13 октябрь|13 октябрендә]] Өфөлә вафат була.

[[Файл:Nigmati.jpg|thumb|280px|Памятник Рашиту Нигмати в саду Салавата Юлаева]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: [[Байымов Роберт Нурмөхәмәт улы|Р. Н. Баимов]], Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ.Б.]] Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хусаинов Г. Б.]] Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}
* Юрий Узиков. Исторические памятники Уфы. [https://search.rsl.ru/ru/record/01000613584] (на рус.яз.) «Китап» нәшриәте, 1999, 126-127 с. ISBN 5-295-02294-3.
''Могила народного поэта Башкортостана Рашита Нигмати. Крупской имени, сад''.

== Һылтанмалар ==
; [[Башҡортостан Республикаһының Әхмәтзәки Вәлиди исемендәге Милли китапханаһы]]ның электрон бүлегендә 
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3573 башҡорт телендәге әҫәрҙәре]
; башҡа сығанаҡтар
* http://www.gasrb.ru/shegere867.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170227084919/http://www.gasrb.ru/shegere867.html |date=2017-02-27 }} http://encycl.bash-portal.ru/nigmati.htm{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Хусаинов Гайса Батыргареевич|Г. Б. Хусаинов]].
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/8839-ni-m-ti-r-shit-ni-m-tulla-uly}} 
* {{Из БСЭ|заглавие=Нигмати Рашит}}
* [http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke5/ke5-2582.htm Краткая литературная энциклопедия]

{{Башҡортостандың халыҡ шағирҙары}}
{{Башҡортостандың халыҡ сәсәндәре}}
{{Башҡортостандың халыҡ яҙыусылары}}