Сайма битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Озеро
 |Название                = Сайма
  |Национальное название  = fi/Saimaa
 |Изображение             = Gorskii 01654u.jpg
  |Подпись                = Сайма күле (1905—1915 йй. тирәһе). С. М. Прокудин-Горский фотоһы
 |Координаты              = 61/15/54.91/N/28/19/32.93/E
  |CoordScale  = 
  |Высота над уровнем моря= 76
  |Длина                  = 
  |Ширина                 = 
 |Площадь                 = 4380 
 |Объём                   = 
 |Длина береговой линии   = 14850
 |Наибольшая глубина      = 84
  |Средняя глубина        = 17
 |Тип минерализации       = 
  |Солёность              = 
  |Прозрачность           = 
 |Площадь водосбора       = 61054
  |Впадающие реки         = 
  |Вытекающая река        = Вуокса (йылға)
 |Страна                  = Финляндия
 |Категория на Викискладе = 
}}
'''Са́йма''' ({{lang-fi|Saimaa}}, {{lang-sv|Saimen}}) — [[Финляндия]]лағы иң ҙур күл. Европала майҙаны буйынса дүртенсе сөсө күл. Майҙаны яҡынса 4400 км². Яр һыҙығының оҙонлоғо 15 мең километр. Күлдә 13710 утрау бар, уларҙың дөйөм майҙаны 1850 км² тәшкил итә. Күлдән берҙә-бер сығыусы йылға — Вуокса [[Ладога күле]]нә ҡоя.

== География ==
[[Файл:GreaterSaimaa.gif|left|thumb|Йыһандан күренеш]]
Күлдең тектоник сығышлы котловинаһы боҙланыу осоронда киңәйтелгән һәм тигеҙләнгән<ref name = BSE/>. Яҡынса {{nobr|9 000}} йыл элек күлдең бер өлөшө [[Балтик диңгеҙе]]нең ҡултығы булып торған<ref name = Tikkanen_2002/>. Яҡынса {{nobr|8 000}} йыл элек күл тулыһынса Балтик диңгеҙенән айырылған. Сайманан сыҡҡан хәҙерге Вуокса йылғаһының [[Ладога күле]]нә ҡойоуы {{nobr|5 000}} йыл элек формалашҡан<ref name = Tikkanen_2002_lakes/> (башҡа мәғлүмәттәргә ярашлы — {{nobr|5 700}} йыл элек<ref name = Gerasimov_2008/>).

1791—1792 йылдарҙа [[Суворов Александр Васильевич|А. В. Суворов]] күл буйлап хәрбис форпосттар төҙөй. Был осорҙа [[Рәсәй империяһы]] һәм [[Швеция]] араһындағы сик күл буйлап үткән<ref name=korenev/>. Рәсәй һалдаттары һәм төбәктәге кешеләр күлдең эске өлөштәрендәге ҡултыҡтарҙы тоташтырыусы 4 бәләкәй канал төҙөй: Кутвеле, Кяюхкяя, Куконхарью һәм Телатайпале<ref name="suvorov"/>. Саймалағы башҡа каналдар көнсығыш Финляндияның бәләкәй күлдәре менән тоташтыра һәм һыу юлдары селтәрен барлыҡҡа килтерә. 1856 йылда Сайма күлен Фин ҡултығы менән тоташтырыусы Сайма каналы төҙөлә.

== Ресурстары ==
Күлдә балыҡтар бик күп<ref>{{YLE-N|7342084|В озере Саймаа обнаружен новый вид рыб|7|7|2014|7|7|2014}}</ref>.

Сайма күлендә юҡҡа сығыу хәүефе янаған сайма нерпаһы тереклек итә, уның иҫәбе 2012 йылғы баһалама буйынса 310 зат тәшкил итә<ref>[http://wwf.fi/sajmenskaja-kolchataja-nerpa/ Сайменская кольчатая нерпа. — WWF Финляндия]</ref><ref>[http://julkaisut.metsa.fi/assets/pdf/lp/Esitteet/Saimaaringedseal-Russian.pdf Материалы Лесного управления Природоохранной службы Финляндии]</ref>.

Яр буйҙарында асбест ятҡылыҡтары бар.

{{Панорама|Saimaa.jpg|1300px|Күлдең панорамаһы. Котасаари утрауынан күренеш}}

== Иҫкәрмәләр ==
<references>
<ref name = BSE>
{{Из БСЭ|заглавие=Сайма|издание=3-е}}
</ref>
<ref name = Tikkanen_2002> {{статья
 |автор         = {{nobr|Tikkanen, M}}, {{nobr|Oksanen, J}}
 |заглавие      = Late Weichselian and Holocene shore displacement history of the Baltic Sea in Finland
 |ссылка        = http://www.helsinki.fi/maantiede/geofi/fennia/demo/pages/oksanen.htm
 |язык          = en
 |издание       = Fennia - International Journal of Geography
 |тип           = журнал
 |место         = Helsinki
 |издательство  = Geographical Society of Finland
 |год           = 2002
 |номер         = 1-2
 |issn          = 0015-0010
 |ref           = 
}}
</ref>
<ref name = Tikkanen_2002_lakes> {{статья
 |автор         = {{nobr|Tikkanen, M}}
 |заглавие      = Long-term changes in lake and river systems in Finland
 |ссылка        = http://www.ojs.tsv.fi/index.php/fennia/article/download/3762/3553
 |язык          = en
 |издание       = Fennia - International Journal of Geography
 |тип           = журнал
 |место         = Helsinki
 |издательство  = Geographical Society of Finland
 |год           = 2002
 |номер         = 1-2
 |страницы      = 31-42
 |issn          = 0015-0010
 |ref           = 
}}
</ref>
<ref name = Gerasimov_2008>{{статья
 |автор         = {{nobr|Герасимов Д. В.}}, {{nobr|Сейтсонен О.}}, {{nobr|Нордквист О.}}
 |заглавие      = Береговая хронология» и история Ладоги в свете результатов раскопок археологического комплекса Комсомольское 3 в 2007 г
 |ссылка        = http://www.kunstkamera.ru/lib/rubrikator/08/08_02/978-5-88431-154-1/
 |язык          = 
 |ответственный = Ответственный редактор: {{nobr|Чистов Ю.К.}}, {{nobr|Рубцова М.А.}}
 |издание       = Радловский сборник: научные исследования и музейные проекты МАЭ РАН в 2007 г.
 |тип           = Журнал
 |место         = СПб.
 |издательство  = МАЭ РАН
 |год           = 2008
 |страницы      = 188-193
 |isbn          = 978-5-88431-154-1 
}}
</ref>
<ref name=korenev>{{cite web
 | author        = {{nobr|Коренев Л. И}}
 | url           = http://korenev.org/index.php/ru/2011-04-07-13-55-37/2011-04-07-14-16-28/153-bratya-sozidateli
 | title         = Братья-созидатели
 | publisher     = 
 | accessdate    = 2014-01-20
 <!-- | archiveurl= http://www.webcitation.org/6MoNGYWO6 | archivedate= 2014-01-22 -->
}}
</ref>
<ref name="suvorov">{{cite web
 |url=http://www.nba.fi/projektit/suvorov/venaindex.htm
 |title=Суворовские каналы
 |publisher=Музейное ведомство Финляндии
 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140507001525/http://www.nba.fi/projektit/suvorov/venaindex.htm |date=2014-05-07 }}</ref>
</references>

== Әҙәбиәт ==
* Esko Kuusisto: Lake District in Finland. In: Matti Seppälä (Hg.): The Physical Geography of Fennoscandia. Oxford University Press 2005.

== Һылтанмалар ==
* [http://www.visitmikkeli.fi/ru Информация о регионе Сайма, город Миккели]
* [http://www.saimaafishingtravels.com Рыбалка на озере Сайма]

[[Категория:Финляндия географияһы]]
[[Категория:Европа күлдәре]]