Сара Бернар битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Театральный деятель
 | Имя              = Сара Бернар
 | Оригинал имени   = Sarah Bernhardt
 | Изображение      =Sarah_Bernhardt,_par_Nadar,_1864.jpg
 | Описание изображения = <small>Фото [[Надар]]а [[1864]] года</small>
 | Имя при рождении = Генриетт Розин Бернар
 | Дата рождения    = 22.10.1844
 | Место рождения   = {{ТУ|Париж|Парижда}}, [[Франция]]
 | Дата смерти      = 26.3.1923
 | Место смерти     = {{ВБУ|Париж|Парижда}}, [[Франция]]
 | Профессия        = {{актриса|Франция|XIX быуат|XX быуат}}, сценарист
 | Гражданство      = {{флагификация|Франция}}
 | Годы активности  = 1862—1922
 | Театр            = «Одеон», «Комеди Франсэз», «Театр Сары Бернар»
 | Роли             = «Дама с камелиями» — Маргарита Готье, «Андромаха» (Расин) — Андромаха, «Антоний һәм Клеопатра» — Клеопатра
 | Награды          = 
 | imdb_id          = 0076800
}}
'''Сара Бернар''' (тыуғандағы исеме Генриетт Розин Бернар, [[22 октябрь]] [[1844 йыл]] — [[26 март]] [[1923 йыл]]) — [[йәһүдтәр|йәһүд]] сығышлы [[Франция|француз]] актёры, XX быуатта уны «бөтә тарихтағы иң билдәле актёр» тип атап йөрөткәндәр. Уңышҡа 1870 йылдарҙа [[Европа]] сәхнәләрендә өлгәшә. Аҙаҡ триумф менән [[Америка Ҡушма Штаттары|Америкаға]] гастролдәргә йөрөй. Күберәген етди драматик ролдәр башҡара, шуның өсөн дә уға «Илаһи Сара» тигән ҡушамат бирәләр.

== Биографияһы ==
Сара Бернар 1844 йылдың 22 октябрендә [[Париж]]да тыуған. Сараның әсәһен Юдифь тип йөрөткәндәр. Йәһүд, сығышы менән [[Германия]]нан йәки Нидерландтан. Ул Сараны ун алты йәшендә таба. Атаһы билдәһеҙ. Атаһы француз флоты офицеры Поль Мароль булған, тиеүселәр бар (был турала документтар шаһитлыҡ ҡыла). Башҡа мәғлүмәттәр буйынса, йәш адвокат Эдуард Бернар тигән фараз да йәшәй.
Францияға килгәнсе, Юдифь модист булып эшләп ала. Әммә Парижға килгәс, куртизанка булыуҙы хуп күрә. Уның сибәрлеге һәм зауыҡлы кейенеүе кинәнеп йәшәрлек бай һөйәрҙәр табыуға булышлыҡ итә.
Әммә йәш бала рәхәтләнеп йәшәүгә ҡамасау иткәнгә, Сара [[Англия]]ға ҡайтарыла һәм бағыусыға тәрбиәгә бирелә.

Бәхетһеҙ осраҡ булмаһа, Сара бәлиғәт йәшенәсә шунда ҡалыр ине. Бағыусыһы, уны ғәрип ире менән ҡалдырып, ҡайҙалыр сығып китә. Кескәй Сара, креслоһынан төшөп, янып торған мейес янына бара, итәгенә ут тоҡана. Уны күршеләр ҡотҡарып ҡала. Был ваҡытта Юдифь сираттағы бағыусыһы менән Европа буйлап гастролдәрҙә йөрөй. Уны ҡыҙы янына саҡыралар, ул Англияға килә һәм Сараны Парижға алып китә. Тик тиҙҙән уны икенсе ҡараусыға ҡалдырып, тағы ла гастролдәренә сығып китә.

Моңһоу, ҡараңғы ергә алып килә уны яңы тәрбиәсеһе. Ул ябыға, үҙ-үҙенә бикләнә. Әммә яҙмыш уны барыбер әсәһе менән ҡауыштыра. Әсәһенең Юдифь кеүек үк куртизанка апаһы Розина менән осраҡлы ғына осраша, һәм ныҡ тәьҫирләнеп,  Сара иҫтән яҙа; тәрбиәсеһе ҡулынан ҡолап төшә һәм аяҡ-ҡулын һындыра. Ниһайәт, әсәһе уны тәрбиәгә ала, һәм  етемһерәгән ҡыҙыҡай әсә наҙын күрә башлай.

13 йәшендә Сара Драма сәнғәтенең Юғары милли консерваторияһына  уҡырға инә һәм уны  1862 йылда тамамлай.

== Фильмография ==
{{ВФильмеВерх}}
{{ВФильме|1900| Гамлет дуэлы|Le duel d'Hamlet|Гамлет}}
{{ВФильме|1912|Королева Елизавета|Les Amours de la reine Élisabeth|Королева [[Елизавета I]]}}
{{ВФильме|1912|Дама с камелиями|La Dame aux camélias|Маргарита Готье}}
{{ВФильме|1913|Адриана Лекуврёр|Adrienne Lecouvreur|Адриана Лекуврёр}}
{{ВФильме|1915|Жанна Доре|Jeanne Doré|Жанна Доре}}
{{ВФильме|1917|Французские матери|Mères françaises|}}
{{ВФильме|1923|La voyante|La voyante|}}
{{ВФильмеНиз}}

{|
|
{{Начало скрытого блока
 |Заголовок = Театрҙағы һайланма ролдәре 
 |Фон_заголовка = #ccc
}}
<blockquote>
[[Файл:Bernhardt Hamlet2.jpg|right|thumb|200px|Бернар [[Гамлет]], 1880-се йылдар башы]]
[[Файл:SarahBernhardt.png|right|200px|thumb|Бернар, портрет, 1890]]
[[Файл:Alfons Mucha - 1894 - Gismonda.jpg|right|200px|thumb|Жисмонда, [[Альфонс Муха]]]]
* 1862: [[Расин, Жан|Расин]], ''[[Ифигения]]''
* 1862: [[Скриб, Эжен|Эжен Скриб]], ''Valérie''
* 1862: [[Мольер]], ''[[Уҡымышлы ҡатындар]]''
* 1864: [[Лабиш, Эжен|Эжен Лабиш]] & Деланд, ''Un mari qui lance sa femme''
* 1866: T & Г Коньар, ''La Biche aux Bois''
* 1866: Расин, ''[[Федра]]'' (Aricie ролендә)
* 1866: [[Мариво]], ''[[Игра любви и случая]]'' (Сильвия ролендә)
* 1867: [[Мольер]], ''[[Уҡымышлы ҡатындар]]'' (Арманд ролендә)
* 1867: [[Жорж Санд]], ''[[Маркиз де Вильмер]]''
* 1867: Жорж Санд, ''[[Франсуа-найденыш]]'' (Maриетта ролендә)
* 1868: [[Дюма, Александр (отец)|Дюма отец]], ''Кин, гений и беспутство'' (в роли Aнны Дамби)
* 1869: [[Коппе, Франсуа|Коппе]], ''Прохожий'' (в роли трубадура Дзанетто); первая большая успешная роль
* 1870: Жорж Санд, ''L’Autre''
* 1871: [[Терье, Андре|Андре Терье]], ''Жанна-Maрия''
* 1871: Коппe, ''Fais ce que dois''
* 1871: Фуссье и Эдмон, ''Баронесса''
* 1872: [[Буйе, Луи|Буйе]], ''Mademoiselle Aïssé''
* 1872: [[Гюго Виктор|Виктор Гюго]], ''[[Рюи Блаз]]'' (в роли Doña Maria de Neubourg, королева Испании)
* 1872: Дюма отец, ''Mademoiselle de Belle-Isle'' (в роли Gabrielle)
* 1872: Расин, ''[[Британик]]'' (в роли Junie)
* 1872: [[Бомарше]], ''[[Женитьба Фигаро]]''
* 1872: [[Сандо, Жюль|Сандо]], ''Mademoiselle de la Seiglière''
* 1873: [[Фейе, Октав|Фейе]], ''[[Далила]]'' (в роли принцессы Фальконьери)
* 1873: [[Феррие, Поль|Феррие]], ''У адвоката''
* 1873: Расин, ''[[Андромаха]]''
* 1873: Расин, ''[[Федра]]'' (в роли Aricie)
* 1873: Фейе, ''Сфинкс''
* 1874: [[Вольтер]], ''[[Заира]]''
* 1874: Расин, ''Федра'' (в роли Федры)
* 1875: [[Борнье, Анри де|Борнье]], ''La Fille de Roland''
** [[Дюма, Александр (сын)|Дюма сын]], ''L'Étrangère'' (в роли Mrs. Clarkson)
** Пароди, ''Rome Vaincue''
* 1877: Виктор Гюго, ''[[Эрнани]]'' (в роли Doña Sol)
* 1879: Расин, ''Федра'' (в роли Федры)
* 1880: [[Ожье, Эмиль|Ожье]], ''Авантюристка''
* 1880: Легуве & Эжен Скриб, ''[[Адриана Лекуврёр]]''
* 1880: [[Мельяк, Анри|Мельяк]] & [[Галеви, Людовик|Галеви]], ''[[Фруфру]]''
* 1880: Дюма сын, ''[[Дама с камелиями]]'' (в роли Maргариты)
* 1882: [[Сарду, Викторьен|Сарду]], ''Феодора''
** Сарду, ''Феодора'' (в роли [[Феодора (святая императрица)|Феодоры]])
* 1887: [[Сарду, Викторьен|Cарду]], ''Тоска''
** Дюма сын, ''Принцесса Жорж''
* 1890: Сарду, ''Клеопатра'', в роли Клеопатры
* 1893: [[Леметр, Франсуа Эли Жюль|Леметр]], ''Короли''
* 1894: Сарду, ''Жисмонда''
* 1895: [[Мольер]], ''[[Амфитрион (пьеса Мольера)|Амфитрион]]''
* 1895: ''Mагда'' (пер. с нем. [[Зудерман, Герман|Зудермана]] ''Heimat'')
* 1896: ''[[Дама с камелиями]]''
* 1896: [[Мюссе, Альфред де|Мюссе]], ''[[Лорендзачио]]'' (в роли Lorenzino de' Medici)
* 1897: Сарду, ''Спиритрзм''
* 1897: [[Ростан, Эдмон|Ростан]] ''Самаритянка''
* 1897: [[Октав Мирбо]], ''Les Mauvais bergers''
* 1898: [[Мендес, Катюль|Катюль Мендес]] ''Meдея''
* 1898: ''[[Дама с камелиями]]'' (в роли Maргариты)
** [[Барбье, Огюст|Огюст Барбье]], ''Жанна д’Арк'' (в роли [[Жанна д’Арк|Жанны д’Арка]])
** Moран & Сильвестр, ''Izéïl'' (в роли Изеиля)
** [[Шекспир]] ''[[Король Лир]]'' (в роли Корделии)
* 1899: Шекспир, ''[[Гамлет]]'' (в роли Гамлета)
** Шекспир, ''[[Антоний и Клеопатра]]'' (в роли Клеопатры)
** Шекспир, ''[[Макбет (пьеса)|Mакбет]]'' (в роли Lady Macbeth)
** [[Ришпен, Жан|Ришпен]], ''Pierrot Assassin'' (в роли Пьерро)
* 1900: Ростан, ''[[Орлёнок]]'' (в роли Орлёнка)
* 1903: Сарду, ''La Sorcière''
* 1904: [[Метерлинк, Морис|Метерлинк]], ''Пелеас и Мелисанда'' (в роли Пелеасa)
* 1906: [[Ибсен, Генрик|Ибсен]], ''Женщина с моря''
* 1906: К. Мендес, ''La Vierge d’Avila'' (в роли [[Тереза Авильская|св Терезы]])
* 1911: Mоро, ''Les Amours de la reine Élisabeth'' (в роли королевы Елизаветы)
* 1913: [[Бернар, Тристан|Тристан Бернар]], ''Jeanne Doré'' (в роли Жанны Доре)
{{Конец скрытого блока}}
|}

== Яҙмалар ==
[[Файл:Sarah Bernhardt as Theodora by Nadar.jpg|thumb|right|Сара Бернар Феодора һынында. Надар фотографияһы]]
* Phèdre (Федра) (1902)
* Le Lac (Озеро) (1902)
* La Fiancée du timbalier (Невеста литавриста) (1902)
* Lucie (Люсия) (1902)
* Le Lac (Озеро) (1903)
* La Samaritaine (Самаритянка) (1903)
* Les Vieux (Старые люди) (1903)
* Un Évangile (Одно Евангелие) (1903)
* Phèdre (Федра) (1903)
* La Mort d’Izéil (Смерть Изеиля) (1903)
* La Rêverie de Théroigne de Méricourt (Сонь, Теруани де Мерикур) (1903)
* Un peu de musique (Маленькая музика) (1903)
* L’Aiglon (Орлёнок) (1910)
* Phèdre (Федра) (1910)
* Les Buffons (Буффоны) (1908)
* La Samaritaine (Самаритянка) (1910)
* L'Étoile dans la nuit (Звезда в ночи) (1918)
* Prière pour nos ennemis (Молитва за наших врагов) (1918)

== Иллюстрациялар ==
<center>
<gallery>
File:Bernhardt.jpg|Сара Бернар сәхнә артында.
File:Bernhardt_in_Theodora_Early_in_Career.jpg|Бернар  карьераһын башлағанда уйнаған ''Theodora'' ролендә.
File:Bernhardt_with_elaborate_headdress.jpg|Нәзәкәтле ҡалпаҡ кейгән фотоһы.
File:Bernhardt_Performs_(Sorceress).jpg|Бернар тылсымсы һынында.
File:Bernhardt_as_Joan_of_Arc.jpg| Жанны д'Арк ролендә.
File:Bernhardt_as_Cleopatra.jpg|Бернар Клеопатра һынында.
File:Bernhardt_(Gismonda).jpg| Gismonda ролендә.
File:Bernhardt_Near_Table.jpg|Бернар формаль булмаған портрет өсөн төшкән.
File:Bernhardt later years 2.jpg|Бернар, һуңғы йылдары.
File:Bernhardts_Chateau_Near_Conde.jpg|Бернар Конда ҡәлғәһе янында, Франция.
</gallery>
</center>

== Ижади эштәр ==
* Ма double vie. Mémoires de Sarah Bernhardt, P., 1907;
* В русском переводе — {{книга|автор=Сара Бернар|заглавие=Моя двойная жизнь. Мемуары|место=СПб|издательство=Северо-Запад|год=1995|страниц=543|isbn=5-8352-0470-1}}
* L’art au théâtre, P., 1923

== Иҫкәрмәләр ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* Seller G., Sarah Bernhardt, P., [s. a.];
* {{книга|автор=Кугель А.Р.|заглавие=Театральные портреты|место=Л.|издательство=Искусство|год=1967|страниц=382}}
* Brandon, Ruth. Being Divine: A Biography of Sarah Bernhardt. London: Mandarin, 1992.
* Gold, Arthur and Robert Fitzdale. The Divine Sarah: A Life of Sarah Bernhardt. New York: Alfred A. Knopf, 1991.
* Léturgie, Jean and Xavier Fauche: Sarah Bernhardt, Lucky Luke (49). Dupuis, 1982.
* Lorcey, Jacques. Sarah Bernhardt, l’art et la vie, Paris : Éditions Séguier, 2005. 160 pages. Avec une préface d’Alain Feydeau. ISBN 2-84049-417-5.
* Menefee, David W. Sarah Bernhardt in the Theater of Films and Sound Recordings. North Carolina: McFarland, 2003.
* Menefee, David W. The First Female Stars: Women of the Silent Era. Connecticut: Praeger, 2004.
* Ockmann, Carol and Kenneth E. Silver. Sarah Bernhardt: The Art of High Drama New York: Yale University Press, 2005
* Skinner, Cornelia Otis. Madame Sarah. Paragon House, 1966.
* Snel, Harmen. «The ancestry of Sarah Bernhardt; a myth unravelled», Amsterdam, Joods Historisch Museum, 2007, ISBN 978-90-802029-3-1
* Gottlieb, Robert «Sarah: The Life of Sarah Bernhardt» New Haven, Yale University Press, 2010

== Һылтанмалар ==
{{commonscat|Sarah Bernhardt|Сара Бернар}}
* {{imdb name|id=0076800|name=Сара Бернар}}
* [[s:Гаснущие звёзды (Дорошевич)#Сара|Влас Михайлович Дорошевич. «Гаснущие звёзды. Сара»]]
* [http://www.paris.fr/accueil/accueil-paris-fr/le-paris-des-gens-celebres-sarah-bernhardt/rub_1_actu_104179_port_24329 Le Paris des gens célèbres: Sarah Bernhardt]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{Из|БСЭ|http://slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Бернар%20Сара/|заглавие=Бернар Сара|издание=3-е}}
* {{Из|Кругосвет|http://krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/teatr_i_kino/BERNAR_SARA.html|заглавие=Бернар, Сара}}
* [http://www.sarah-bernhardt.com/ The Sarah Bernhardt Pages]
* [http://fortnightlyreview.co.uk/2011/03/sarah-bernhardt-in-london-the-best-of-samaritans/ The «La Samaritaine» controversy and other performances in London]
* [http://www.bris.ac.uk/theatrecollection/search/people_sub_plays?forename=Sarah&surname=BERNHARDT&job=Actor&pid=13624&image_view=Yes&x=19&y=17 Performances in Theatre Archive University of Bristol]
* [http://cylinders.library.ucsb.edu/search.php?queryType=%40attr+1%3D1016+&query=sarah+bernhardt Sarah Bernhardt cylinder recordings], from the Cylinder Preservation and Digitization Project at the University of California, Santa Barbara Library.
* [http://research.hrc.utexas.edu:8080/hrcxtf/view?docId=ead/00184p1.xml&query=bernhardt,%20sarah&query-join=and Sarah Bernhardt Collection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120218061643/http://research.hrc.utexas.edu:8080/hrcxtf/view?docId=ead%2F00184p1.xml&query=bernhardt%2C%20sarah&query-join=and |date=2012-02-18 }} at the Harry Ransom Center at the University of Texas at Austin.
* [https://web.archive.org/web/20031208011755/http://members.cox.net/academia/cassatt4.html#bernhardt Bernhardt’s sculpture]
* [http://film.virtual-history.com/person.php?personid=2013 Bibliography]
* [http://digitalgallery.nypl.org/nypldigital/dgkeysearchresult.cfm?parent_id=141953&word= Sarah Bernhardt] photo gallery series 1 New York Public Library (NYPL)
* [http://digitalgallery.nypl.org/nypldigital/dgkeysearchresult.cfm?parent_id=141954&word= Sarah Bernhardt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121007101710/http://digitalgallery.nypl.org/nypldigital/dgkeysearchresult.cfm?parent_id=141954&word= |date=2012-10-07 }} photo gallery series 2 NYPL

{{Библиоинформация
|PND=118509896
|LCCN=n/80/57050
|VIAF=68925417
|SELIBR=
|GKD=
|SWD=
|WP=
}}