Сидней битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{НП
 |статус                  = ҡала 
 |русское название        = Сидней 
 |оригинальное название   = Sydney<br>[[Файл:Montage of Sydney1.jpg|center|300px]] 
 |страна                  = Австралия 
 |герб                    = Sydney - COA.svg 
 |флаг                    = City of Sydney Flag.svg
 |ширина герба            = 
 |ширина флага            = 
  |lat_dir = S 
  |lat_deg = 33 
  |lat_min = 52 
  |lat_sec = 10 
  |lon_dir = E 
  |lon_deg = 151 
  |lon_min = 12 
  |lon_sec = 30 
  |CoordAddon = 
 |размер карты страны     = 250 
 |размер карты региона    = 250 
 |размер карты района     =  
 |вид региона             = штат 
 |регион                  = Яңы Көньяҡ Уэльс 
 |регион в таблице        = Яңы Көньяҡ Уэльс 
 |вид района              =  
 |район                   =  
 |район в таблице         =  
 |внутреннее деление      =  
 |вид главы               =  
 |глава                   =  
 |дата основания          = 1788 
 |первое упоминание       =  
 |прежние имена           =  
 |статус с                = 1842 
 |площадь                 = 12144,6 
 |вид высоты              = 
 |высота центра НП        =  
 |климат                  = океаник 
 |официальный язык        =  
 |официальный язык-ref    =  
 |население               = 4504469 
 |год переписи            = 2009 
 |плотность               = 371 
 |агломерация             =  
 |национальный состав     =  
 |конфессиональный состав =  
 |этнохороним             =  
 |часовой пояс            = +10 
 |DST                     = бар 
 |телефонный код          = +61 2 
 |почтовый индекс         =   
 |почтовые индексы        = 
 |автомобильный код       =   
 |вид идентификатора      =   
 |цифровой идентификатор  =  
 |категория в Commons     = Sydney 
 |сайт                    = http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/ 
 |язык сайта              = en 
 |язык сайта 2            =  
 |язык сайта 3            = 
 |язык сайта 4            = 
 |язык сайта 5            = 
}}

'''Си́дне́й'''<ref name="уд">Согласно «Словарю имён собственных» (автор — Ф. Л. Агеенко) ударение — на первом слоге, в «Словаре образцового русского ударения» (автор — М. А. Штудинер) допустимы оба варианта, причём ударение на втором слоге предпочтительное.</ref> ({{lang-en|Sydney}}, <small></small> {{IPA|[ˈsɪdni]}}<ref>{{книга | заглавие = Macquarie ABC Dictionary | издательство=The Macquarie Library| год = 2003 | страницы = 1000 | isbn = 1-876429-37-2}}</ref> {{Audio|En-au-Sydney.ogg|әйтелеше}}) — 12 144,6 км² майҙаны менән [[Австралия]]ның иң ҙур һәм иң боронғо ҡалаһы<ref>{{cite web |title = City of Sydney — General Introduction |url = http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/Environment/documents/web01-GeneralIntroduction.pdf |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110318192321/http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/Environment/documents/web01-GeneralIntroduction.pdf |archivedate = 2011-03-18 |deadlink = yes }}</ref>, [[2017 йыл]]дың июненә ҡарата халҡы 5 131 326 кеше тәшкил иткән<ref name="автоссылка1" />. Сидней [[Яңы Көньяҡ Уэльс]] штатының баш ҡалаһы иҫәпләнә. Ҡалаға [[1788 йыл]]да [[Филлип Артур]] нигеҙ һалған, ул бында ''Беренсе флот'' башлығында килә һәм Австралияла беренсе колониаль ултыраҡ төҙөй<ref name=HOS>{{cite web
 |url         = http://www.ozexperience.com/index.php/travel/about_australia/brief_history_of_australia/
 |title       = History of Australia
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/61Co3t8dh?url=http://www.ozexperience.com/about-australia/#
 |archivedate = 2011-08-25
 |accessdate  = 2008-11-22
 |deadlink    = yes
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110828010916/http://www.ozexperience.com/about-australia/ |date=2011-08-28 }}</ref>. 
Колонистар ҡаланы [[Бөйөк Британия]] колонияларының министры лорд Сидней хөрмәтенә атаған.

Сидней Австралияның көньяҡ-көнсығыш яры буйында урынлашҡан. Ултыраҡ Тасман диңгеҙенән (~ 1 км) тар ҡултыҡ менән айырылыусы һуҙылып киткән Сидней-Харбор бухтаһының — [[Порт-Джэксон]] ҡултығының көньяҡ тармағының урта өлөшөндә урынлашҡан түңәрәк бәләкәй бухта ярында төҙөлә. Артабан ҡала Сидней-Харбор бухтаһынан көньяҡҡа ҡарай (бухтаның оҙонлоғо 20 км, киңлеге 1—3 км һәм тәрәнлеге 50 м тиклем), ә аҙаҡ уның тирәләй төҙөлә. Был Сиднейҙы йыш ҡына «Бухта янындағы ҡала» тип атауға сәбәп була.

Ваҡыт үтеү менән ҡала ҡоролмалары тулыһынса өс бухтаны — Сидней-Харборҙы, Урта бухтаны ({{lang-en|Middle Harbour}}) һәм Төньяҡ бухтаны ({{lang-en|Middle Harbour}}) үҙ эсенә алған Порт-Джексон ҡултығын биләй. Хәҙерге ваҡытта Сидней тағы ла ҙурайҙы һәм үҙ эсенә Тасман диңгеҙенең көньяҡҡа ҡарай урынлашҡан Ботани ҡултығын ала, уның төньяҡ ярында Кинсфорд Смит исемендәге халыҡ-ара аэропорт урынлашҡан.

Ҡала үҙенең опера театры, Харбор-Бридж күпере һәм үҙенең пляждары менән дан тота. Ҙур Сиднейҙың торлаҡ йорттары милли парктар менән уратып алынған. Яр һыҙығы (тышҡы «диңгеҙ», шулай уҡ ҡала эсе лә) саманан тыш киҫкеләнгән. Унда күп һанлы ҡултыҡтар, бәләкәй бухталар, утрауҙар һәм пляждар бар.

[[1999 йыл]]ғы Лоуборо классификацияһына ярашлы ҡала бета-класс категорияһына ҡарай<ref>{{cite web
 |first       = J.V.
 |last        = Beaverstock
 |coauthors   = Smith, R.G.; Taylor, P.J.
 |url         = http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html
 |title       = Research Bulletin 5: A Roster of World Cities
 |publisher   = Globalization and World Cities
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/61Co4WPx8?url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html#
 |archivedate = 2011-08-25
 |deadlink    = no
}}</ref>. Сидней — күп һанлы халыҡ-ара сәйәси һәм спорт саралараын үткәреү урыны. Бында 1938 йылда Британия империяһының Уйындары, 2000 йылда Йәйге Олимпия уйындары, 2003 йылда регби буйынса Донъя чемпионаты үтә. [[2007 йыл]]дың сентябрендә Сиднейҙа АТЭС (Азия-Тымыҡ океан иҡтисади хеҙмәттәшлеге) ил башлыҡтарының осрашыуы, [[2008 йыл]]дың июлендә Халыҡ-ара Йәштәр көнө үтә.

Сидней донъяның күп мәҙәниәтле һәм күп милләтле ҡалаларҙың береһе, был Австралияға даими йәшәү өсөн килгән иммигранттарҙың йәшәүе өсөн төп урын булыу факты менән бәйле.<ref>{{cite web
 |url         = http://www.immi.gov.au/media/publications/multicultural/confer/10/speech44a.htm
 |website = 1995 Global Cultural Diversity Conference Proceedings, Sydney
 |title       = Designing for Diversity: the Multicultural City
 |publisher   = Australian Government Department of Immigration and Citizenship
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/61Co53wY5?url=http://www.immi.gov.au/media/publications/multicultural/confer/10/speech44a.htm
 |archivedate = 2011-08-25
 |deadlink    = yes
}}</ref>. Мерсер тикшеренеүҙәренә ярашлы, Сидней тормоштоң ҡыйбатлығы буйынса Австралияла беренсе урында һәм донъяла был күрһәткес буйынса 66-сы урында тора<ref>{{cite web
 |url         = http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html
 |title       = Cost of living — The world’s most expensive cities
 |publisher   = City Mayors
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/619O0wsXb?url=http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html
 |archivedate = 2011-08-23
 |deadlink    = no
}}</ref>.

== Этимологияһы ==
Ҡалаға 1788 йылда инглиз колонистары тарафынан нигеҙ һалына һәм «Сидней» тип ({{lang-en|Sydney}}) Бөйөк Британия колониялары министры лорд Сидней Томас хөрмәтенә атала. Шул уҡ 1788 йылда, тик бер нисә ай алдан, яҡында Порт-Джексон һалына, уны тиҙҙән Сидней йолоп ала. Шуға күрә XVIII быуат аҙағы — XIX быуат башының тарих-география әҙәбиәтендә йыш ҡына ''Порт-Джексон (хәҙер Сидней)'' йәки ''Сидней (элекке Порт-Джексон)'' бәйләнеше осрай {{sfn|Поспелов|2002|с=383}}.

== Тарихы ==
Радиоизотопҡа нигеҙләнгән хәҙерге тикшеренеүҙәр Австралияның ерле халҡын аборигендар тип раҫлай, улар тәүге тапҡыр Сидней территорияһында урынлашҡан урынға яҡынса 30 000 йыл элек килә<ref>{{cite web | first=Richard | last=Macey | coauthors= | title=Settlers' history rewritten: go back 30,000 years | date=2007-09-15| publisher= | url =http://www.smh.com.au/news/national/settlers-history-rewritten/2007/09/14/1189276983698.html |website = The Sydney Morning Herald | pages =| accessdate =2007-09-15 |lang = en }}</ref>. Был урында төпләнгән аборигендар [[кадигал]] төркөмөнә ҡараған. Европалылар килгәнгә тиклем уларға Порт-Джексон ҡултығының көньяғына ҡарай территория ҡараған, унда беҙҙең көндәрҙә ҡаланың үҙәк райондары урынлашҡан<ref name="cityofsydney.nsw.gov.au">City of Sydney. [http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/barani/themes/theme1.htm City of Sydney Indigenous History of Sydney Cove]</ref>. Европалылар килгәнгә тиклем был урында йәшәгән аборигендарҙың теүәл һанын билдәләп булмаһа ла, уларҙың һаны 4000—8000 кеше булған тип фаразлана.

[[Файл:Very early map of sydney from 1789.jpg|thumb|200px|Сиднейҙың 1789 йылдың 24 июендә баҫылып сыҡҡан беренсе картаһы]]

[[1770 йыл]]да [[Джеймс Кук]], ер шары тирәләй беренсе экспедицияһы ваҡытында Яңы Зеландиянан көнбайышҡа йөҙөп, үҙе Яңы Көньяҡ Уэльс тип атаған яңы ер аса. Яр буйлап төньяҡҡа ҡарай барып, үҙенең экспедицияһындағы ботаниктар Бэнкс һәм Соландер хөрмәтенә атаған Ботани ҡултығындағы Карнелл ярымутрауына төшә. Экспедиция бында флора, фаунаны һәм урындың картаһын төшөрөп һигеҙ көн үткәрә, шунан һуң яр буйлап төньяҡҡа ҡуҙғала.

1776 йылда АҠШ-тың бойондороҡһоҙлоғо өсөн һуғыш башланғандан һуң, американдар Бөйөк Британиянан үҙҙәренә ебәрелгән каторжандарҙы ҡабул итеүҙән баш тарта, һәм Британия төрмәләре улар менән тула. Колонияларҙың парламенты һәм министры {{нп5|Таунсенд, Томас|Сидней|en|Thomas Townshend, 1st Viscount Sydney}} (ботаник Бэнкстың дуҫы) күскенсе-тотҡондарҙы Ботани-Бейға (унда яңы Британия колонияһын төҙөү өсөн) ебәрергә ҡарар итә.
[[Файл:Sydney 1932.jpg|мини|1932 йылда Сидней]]
Бөйөк Британия хәрби-диңгеҙ көстәре төҙөгән Беренсе флот капитан Артур Филлип етәкселегендә 11 карап һәм суднонан тора (2 хәрби карап — HMS Sirius флагманы, ул 511 тонналыҡ, ун пушкалыҡ хәрби сауҙа карабы һәм 175 тонналыҡ йомошҡа йөрөү хеҙмәте өсөн хәрби тендер HMS Supply, тотҡондар менән 6 транспорт, 278 алып 452 тоннаға тиклем, һәм кәрәк-яраҡтар менән 3 карап, 272 алып 378 тоннаға тиклем) Ботани-Бейға [[1788 йыл]]дың ғинуарында килә. Ботани-Бейҙың ярҙарын ентекле тикшергәндән һуң был урын яңы колониялар төҙөү өсөн етерлек яраҡлы булмай сыға, беренсе сиратта сөсө һыуҙың етешмәүе, тоҙ һәм елдәргә дусар булыуы мөмкинлек бирмәй. Артур Филлип шәхсән төньяҡҡа ҡарай 12 км алыҫлыҡта урынлашҡан Порт-Джексонды тикшерә, Джеймс Кук уны картала билдәләй, әммә ентекле тикшермәй. Порт-Джэксондың ҙур өс тармаҡлы ҡултыҡ икәнлеген аса. Ҙур булмаған Төньяҡ тармағын тикшереп, (хәҙер был North Harbour), ул аҙаҡ ҡултыҡтың киң һәм океан елдәре һәм тулҡындары үтеп инә алмаҫлыҡ тармағына үтеп инә (хәҙер: Sydney Harbour), унда бик уңайлы түңәрәк бухта аса.

1788 йылдың 26 ғинуарында Беренсе флот Ботаниҙан Порт-Джексонға күсә, һәм Порт-Джексон ҡултығынан тармаҡланған, һуңғараҡ тип аталған 20 км һуҙылған һәм урта өлөшөндә урынлашҡан ошо ҙур булмаған түңәрәк Сидней бухтаһында якорын ташлай. Капитан Артур Филлип Яңы Көньяҡ Уэльстың Бөйөк Битанияға ҡушылыуын, бында беренсе тораҡ төҙөүен һәм, ошонан башлап үҙен Яңы Көньяҡ Уэльстың губернаторы булыуын иғлан итә. Хәҙер был көн — Австралияның милли байрамы. Башта яңы ауылды ''Альбион'' тип атау фаразлана, әммә һуңғы мәлдә Артур Филлип уны колония эштәре буйынса Бөйөк Британияның секретары булған лорд Томас Сидней хөрмәтенә атарға ҡарар итә<ref>{{cite web|title=The 10 people Who Shaped Sydney|website = Fairfax Media|publisher=Sydney Morning Herald|url=http://blogs.smh.com.au/urbanjungle/2008/11/the_10_people_w.html|accessdate=2008-12-21|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Co5yzAH?url=http://blogs.smh.com.au/urbanjungle/2008/11/the_10_people_w.html#|archivedate=2011-08-25|deadlink=no}}</ref>.

Беренсе флот артынан тиҙҙән Икенсе флот, унан һуң Өсөнсө флот килә. Асылда, улар Беренсе флоттан бер нәмәһе менән дә айырылмай, сөнки был экспедицияларҙың төп маҡсаты, беренсе осраҡтағы кеүек үк, тотҡондарҙы Британия төрмәләренән яңы төҙөлгән колонияға ташыу була (Икенсе флот, дөрөҫөрәге, юлда күп кешеләрҙең зәңге һәм башҡа ауырыуҙарҙан үлеүе менән билдәләнә).
Сидней оҙаҡ ваҡыт Бөйөк Британиянан килгән тотҡондарҙың төп урыны булып ҡала. [[1815 йыл]]дан башлап, Наполеон һуғыштары тамамланғанға тиклем, ирекле иммиграция әйләнеш ала башлай, [[1820 йыл]]да халыҡтың яҡынса 40%-ын тотҡондар тәшкил итә.

Тиҙҙән [[1789 йыл]]дан һуң Сиднейға йәнәш урында төпләнгән аборигендар араһында сәсәк эпидемияһы башлана, уның һөҙөмтәһендә уларҙың меңләгәне вафат була.
[[Файл:The arrest of Bligh propaganda cartoon from around 1810.jpg|thumb|200px|Сәйәси карикатура. Унда карауат аҫтына йәшеренгән губернатор Блай ҡурҡаҡ кеүек һүрәтләнгән]]

[[1808 йыл]]да Сиднейҙа ром фетнәһе була. Ул Яңы Көньяҡ Уэльс губернаторы Уильям Блайҙың, «Баунти» карабында фетнә менән бәйле ошо ваҡиғаларың төп ҡатнашыусыһы Яңы Көньяҡ Уэльс корпусы офицерҙарының спиртлы эсемлектәргә монополияһын өҙөргә маташыу менән аңлатыла. Колонияла сикһеҙ хакимлыҡ менән файҙаланып, офицерҙар тауар һәм хеҙмәт күрһәтеүҙәр өсөн иҫәп-хисап яһағанда аҡса урынына спиртлы эсемлектәр ҡулланып халыҡты ҡолдарға тиерлек әйләндерә. Оҙаҡ фекер алышыуҙарҙан һәм һөйләшеүҙәрҙән һуң, ҡаршы тороу асыҡ конфронтацияға күсә, губернатор Блайҙы ҡулға алыуға һәм вазифаһынан сығарыуға килтерә. Был фетнә Австралияла власты уңышлы ҡораллы баҫып алыу миҫалы була. Сиднейға яңы хәрби контингенттар килгәндән һуң Корпус тарҡатыла, фетнәлә ҡатнашҡан офицерҙар язаһын ала. Әммә губернатор Блай үҙенең вазифаһынан алына һәм либераль Лаклан Маккуори менән алмашына.

== Географияһы ==

=== Топография ===
Сиднейҙың ҡала райондары яр буйы үҙәнендә урынлашҡан, ул көнсығыштан [[Тымыҡ океан]], көнбайышта Зәңгәр тауҙар, төньяҡтан Хоксбери йылғаһы һәм көньяҡта Король милли паркы менән сиктәш. Яр буйы һыҙаты күп һанлы ҡултыҡтар һәм бухталар менән киҫкеләнгән, улар боҙлоҡ дәүере аҙағында климаттың йылыныуы һәм [[Донъя океаны]] кимәленең күтәрелеүе арҡаһында барлыҡҡа килгән, һыу яр буйы үҙәндәрен һәм бейек булмаған тау тарлауыҡтарын баҫҡан. Сиднейҙың Сидней-Харбор бухтаһын үҙ эсенә алған Порт Джэксон ҡултығы, нәҡ шундай ҡатлам һәм донъяла иң ҙур тәбиғи бухта булып тора<ref>{{cite web
 |url         = http://www.mpiweb.org/CMS/mpiweb/mpicontent.aspx?id=3918
 |title       = The Harbour City
 |publisher   = Showcase Destinations Sydney, Australia
 |accessdate  = 24 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/61CfF0vwA?url=http://www.mpiweb.org/Archive?id=3918
 |archivedate = 2011-08-25
 |deadlink    = yes
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817075337/http://www.mpiweb.org/Archive?id=3918 |date=2011-08-17 }}</ref>. Ҡаланың тораҡ райондары территорияһында яҡынса 70 ҙур булмаған ҡултыҡ һәм пляж иҫәпләнә, шул иҫәптән ҡаланың көньяҡ өлөшөндә танылған {{iw|Бондай-Бич (Новый Южный Уэльс)|Бондай-Бич|en|Bondi Beach, New South Wales}} һәм төньяҡта [[Мэнли (Новый Южный Уэльс)|Мэнли]] пляжы. Ҡаланың тораҡ райондары майҙаны [[2001 йыл]]ға 1687 км² тәшкил итә<ref name="abs_2016_0">{{cite web
 | url        = http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/subscriber.nsf/log?openagent&20160_2001.pdf&2016.0&Publication&735A104E4E83C6E2CA256CF40001D92A&0&2001&25.03.2003&Latest 2016.0
 | title      = Census of Population and Housing: Selected Characteristics for Urban Centres, Australia
 | publisher  = Australian Bureau of Statistics
 | accessdate = 24 ноября 2008
}}</ref>. Әммә Сидней Статистика бюроһы үҙ хисаптарында ҙур майҙанды, шул иҫәптән Зәңгәр тауҙар, Үҙәк яр буйы районын һәм ҡала янындағы милли парктарҙы ҡуллана. Шулай итеп, ҙур Сиднейҙың дөйөм майҙаны 12 145 км² тәшкил итә<ref>{{cite web
 | url        = http://www.abs.gov.au/Ausstats/abs@.nsf/7d12b0f6763c78caca257061001cc588/32eb1b908521ad75ca2571220079feee!OpenDocument#M 1217.0.55.001
 | title      = Glossary of Statistical Geography Terminology, 2003
 | publisher  = Australian Bureau of Statistics
 | accessdate = 24 ноября 2008
}}</ref>.
<gallery>
Файл:SydneyHarbourBridge1 gobeirne.jpg|[[Харбор-Бридж (Сидней)|Харбор-Бридж күпере]]
Файл:City of sydney from the balmain wharf dusk cropped2.jpg|Ҡаланың үҙәк өлөшө
Файл:Sydney gnangarra 0305-10.jpg
Файл:Sydney ASTER 2001 oct 12.jpg|Космостан Сидней һүрәте. Һүрәттең өҫкө уң яғында һуҙылған һәм бөгөлмәле [[Порт-Джэксон]] ҡултығы күренә. Көньяҡ өлөшөндә [[Ботани]] ҡултығы урынлаша.
</gallery>

Географик яҡтан Сидней ике төбәк: ҡултыҡтан көньяҡ һәм көнбайышҡа ҡарай сағыштырмаса яҫы урын булған Камберленд тигеҙлеге һәм ҡаланан төньяҡҡа ҡарай Хорнсби яйлаһы араһында урынлашҡан. Ҡаланың иң боронғо тарихи райондары Порт-Джексон култығының көньяк ярында урынлашҡан. Төньяҡ яр буйы үҙенең таулы рельефы һәм ҡаланың иртә үҫешендә бында ябай килеү мөмкинлеге булмағанлыҡтан байтаҡ һуңыраҡ үҫешә. Сидней-Харборҙың төньяҡ яры һәм Порт-Джексон ҡултығының пункттары менән бәйләнеш ул саҡта (хәҙер ҙә дауам итә) ҡаланың үҙәк пристаненән борамдар ярҙамында башҡарыла. Ул {{iw|Сёркулар-Ки|«Сёркьюлар-Ки»|en|Circular Quay ferry wharf}} тип атала — тәржемәлә «Түңәрәк пристань» йәки «Циркуляр пристань». Ҡаланың төньяҡ райондарының үҫеше менән хәл ҡырҡа [[1932 йыл]]дан һуң ғына үҙгәрә, ул ваҡытта Харбор-Бридж күпере төҙөлөшө тамамлана.

== Климаты ==
Сидней үҙе өсөн уртаса эҫе йәй һәм йылы ҡыш хас булған субтропик океан климаты зонаһында урынлашҡан. Яуым-төшөм күләме йыл дауамында ҡыш айҙарындағы өҫтөнлөк менән бүленә. Океанға йәнәш ҡала райондарында климат тигеҙерәк, ләкин континенталь Австралияла төптәрәк урынлашҡан көнбайыш райондарҙа йыш ҡына температураның экстремаль сағылыштары күҙәтелә. Иң йылы ай һауаның уртаса 16,6—25,8 °C температураһы менән ғинуар һәм һауа температураһының 30 °C ашыу булған көндәрҙең уртаса һаны — 14,6. Температураның абсолют рекорды [[2013 йыл]]дың [[18 ғинуар]]ында Австралияла иң эҫе мәлдә теркәлгән, һауа температураһы 45,8 °C, ҡала тирәһендә 47 °C тәшкил иткән. Көслө эҫелекте бер нисә сәғәткә эҫе көнбайыш еле алып килә, ул ҡояш менән бергә бер нисә сәғәт эсендә ҡаланы 24 °C ҡыҙҙыра. Шуның өҫтәүенә икенсе көндә ел киреһенә иҫә, һәм температура инде 22 °C юғарыраҡ күтәрелмәй. Ҡышҡы температура яр буйы райондарында һирәк 5 °C түбән төшә. Иң һалҡын ай уртаса көнлөк 8—16,2 °C температура менән июль иҫәпләнә. Рекордлы түбән температура Сиднейҙа 2,1 °C кимәлендә теркәлгән.
<gallery>
Botanical Gardens, Sydney, Australia 1.jpg|Сидней ботаника баҡсаһы
RoyalBotanicGardensSydneyPond.JPG|Паркта быуа
RoyalBotanicGardensSydney01.jpg|Быуа
Flyingfoxesbotanicalgardens.JPG|Паркта осар төлкөләр
</gallery>
Йыл дауамында яуым-төшөмдәр ҡалала, көнсығыш елдәре һауа торошон билдәләгәндә, йылдың беренсе айҙарында ҡайһы бер өҫтөнлөк менән аҙмы-күпме тигеҙ бүленә. Яуым-төшөмдөң уртаса йыллыҡ күләме Сиднейҙа 1217 мм тәшкил итә, йылда ямғырлы көндәрҙең уртаса һаны — 138. Ҡар яуыу ҡаланың үҙәк өлөшөндә һуңғы тапҡыр [[1836 йыл]]да теркәлгән. Әммә [[2008 йыл]]да ҡалала яуған ҡар ярмаһы, [[1836 йыл]]дағы шул уҡ күренештең, ҡар булмауы тураһында уйланырға мәжбүр итә<ref>{{cite news|url=http://www.news.com.au/couriermail/story/0,20797,24085664-5003402,00.html?from=public_rss|title=Sydney weather hail, not snow|date=27 July 2008|work=AAP|accessdate=2008-08-11}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090106032240/http://www.news.com.au/couriermail/story/0,20797,24085664-5003402,00.html?from=public_rss |date=2009-01-06 }}</ref>. [[1947 йыл]]да Сиднейҙа борсаҡ яуа, унан меңдән ашыу кеше зыян күрә.

[[Файл:1999 Sydney hailstorm stones.jpg|thumb|200px|1999 йылдың 14 апрелендә Сиднейҙа борсаҡ яуыу ваҡытында боҙ киҫәктәре]]

Сидней циклондар йоғонтоһона көслө дусар булмаһа ла, [[Эль-Ниньо]] ҡала климатын булдырыуҙа ҙур роль уйнай. Был күренеш фазаға ҡарап, бер яҡтан ҡоролоҡ һәм урман янғындарының сәбәбе булырға, икенсе яҡтан, шторм һәм һыу баҫыуҙарға килтереүе мөмкин. Урмандарға яҡын урынлашҡан күп ҡала райондары туранан-тура урман янғындарының ҡурҡынысына дусар була. Янғындар ҡала янында бигерәк тә [[1994 йыл]]да, шулай уҡ [[2001 йыл]]—[[2002 йыл]]дарҙа көслө була. Янғын хәүефле миҙгелдәр булып йәй һәм яҙ тора. Ҡалала йыш ҡына көслө борсаҡ һәм көслө штормлы елдәр була. Иң көслө борсаҡ яуыуы ҡала территорияһында [[1999 йыл]]да яуа. Ул Сиднейҙың үҙәк һәм көнсығыш райондарына шаҡтай ҙур зыян килтерә. Был шторм ваҡытында күтән төшкән боҙҙар диаметрында яҡынса 9 сантиметрға етә. Был ҙур емереклектәргә килтерә, уны страховкалау компаниялары яҡынса $1,7 млрд. һум баһалай<ref>{{cite web|url=http://www.bom.gov.au/weather/nsw/sevwx/14april1999.shtml|title=The Sydney Hailstorm - 14 April 1999|publisher=Bureau of Meteorology|accessdate=2006-10-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Co7Rgxn?url=http://www.bom.gov.au/nsw/sevwx/14april1999.shtml#|archivedate=2011-08-25|deadlink=no}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110629194735/http://www.bom.gov.au/nsw/sevwx/14april1999.shtml |date=2011-06-29 }}</ref>

Сидней һыу баҫыуҙарға ла дусар була, һыу баҫыу ҡалала башлыса ҡыш һәм яҙ ваҡытында яуған мул ямғырҙар һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Мул ямғырҙар был осорҙа, үҙ сиратында, көнсығыш Австралия территорияһы өҫтөнән түбән баҫым өлкәһе үтеү менән бәйле. Мул яуым-төшөмдәрҙән тыш был осорҙа һауа торошо диңгеҙҙә көслө елдәр һәм йыш штормдар менән характерлана. Иң көслө һыу баҫыу Сиднейҙа [[1986 йыл]]дың 6 авгусында була, ҡалаға 24 сәғәт эсендә 327,6 миллиметр яуым-төшөм яуа. Был һыу баҫыу ҡаланың ҡайһы бер өлөштәрендә трансопрттың туҡталыуына килтерә, күп биналар зыян күрә<ref>{{cite web |url = http://www.bom.gov.au/lam/climate/levelthree/c20thc/cyclone8.htm |title = Rain in Sydney, 1986 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20091123173 619/http://www.bom.gov.au/lam/climate/levelthree/c20thc/cyclone8.htm |archivedate = 2009-11-23 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091123173619/http://www.bom.gov.au/lam/climate/levelthree/c20thc/cyclone8.htm |date=2009-11-23 }} in ''Australian Climate Extremes'', Bureau of Meteorology, accessed 9 September 2006.</ref>.

Австралия метеорология мәғлүмәттәре буйынса [[2002]] һәм [[2005 йыл]]дар араһы осоро [[1859 йыл]]дағы күҙәтеүҙәр башынан алып иң эҫе йәй айҙары булып теркәлә. [[2004 йыл]]да уртаса максимум көндөҙгө температура 23,39 °C тәшкил итә, [[2005 йыл]]да — 23,35 °C, [[2002 йыл]]да — 22,91 °C, [[2003 йыл]]да — 22,65 °C. [[1859 йыл|1859]] һәм [[2004 йыл]]дар араһындағы осорҙа уртаса көндөҙгө максималь температура 21,6 °C тәшкил иткән. [[2003 йыл]]дың ноябренән башлап, Сиднейҙа уртаса максималь көндөҙгө температура осор өсөн уртасанан кәм булған тик ике ай: [[2005 йыл]]дың марты (температура 1 °C уртасанан түбән)<ref>[http://www.bom.gov.au/announcements/media_releases/nsw/20050331.shtml Cool, cloudy and rainy end to March in Sydney] in ''Sydney Climate Summary — NSW Regional Office'', Bureau of Meteorology, accessed 21 October 2007.</ref> һәм [[2006 йыл]]дың июне (0,7 °C)<ref>[http://www.bom.gov.au/announcements/media_releases/nsw/20060703.shtml Sydney has coldest June in 24 years] in ''Sydney Monthly Climate Summary — NSW Regional Office'', Bureau of Meteorology, accessed 21 October 2007.</ref>. Ләкин Бюро мәғлүмәттәренә ярашлы [[2007 йыл|2007]]/[[2008 йыл]]дың йәйе бөтә күҙәтеүҙәр тарихында иң һалҡыны була. Был мәғлүмәттәргә ярашлы 2009/10 йылдың йәйе 11 йыл эсендә иң һалҡыны, шулай уҡ 6 йыл эсендә иң ямғырлыһы була. Был бөтә тарихта көндөҙгө температура 31 °C юғары күтәрелмәгән өсөнсө йәй була<ref>[http://www.bom.gov.au/climate/current/season/nsw/sydney.shtml Sydney has coolest summer in 11 years] in ''Sydney Climate Summary — NSW Regional Office'', Bureau of Meteorology, accessed 25 March 2008.</ref>.

{{Ҡала климаты
|Ширина    = auto
|Город_род = Сидней (нормы за 1991-2020 гг., рекорды с 1881 г.)
|Источник  = [http://www.bom.gov.au/jsp/ncc/cdio/cvg/av?p_stn_num=066062&p_prim_element_index=0&p_comp_element_index=0&redraw=null&p_display_type=full_statistics_table&normals_years=1991-2020&tablesizebutt=normal Австралийское бюро метеорологии] 
| Янв_ср_осад=91
| Фев_ср_осад=132
| Мар_ср_осад=118
| Апр_ср_осад=114
| Май_ср_осад=101
| Июн_ср_осад=142
| Июл_ср_осад=80
| Авг_ср_осад=75
| Сен_ср_осад=63
| Окт_ср_осад=68
| Ноя_ср_осад=91
| Дек_ср_осад=73
| Год_ср_осад=1147
| Янв_ср_мин=20.0      | Янв_ср_макс=27.0 	
| Фев_ср_мин=19.9      | Фев_ср_макс=26.8
| Мар_ср_мин=18.4      | Мар_ср_макс=25.7
| Апр_ср_мин=15.3      | Апр_ср_макс=23.6 
| Май_ср_мин=12.3      | Май_ср_макс=20.9 
| Июн_ср_мин=10.0      | Июн_ср_макс=18.2 
| Июл_ср_мин=8.9       | Июл_ср_макс=17.9 
| Авг_ср_мин=9.7       | Авг_ср_макс=19.3 
| Сен_ср_мин=12.3      | Сен_ср_макс=21.6 
| Окт_ср_мин=14.6      | Окт_ср_макс=23.2
| Ноя_ср_мин=16.6      | Ноя_ср_макс=24.2
| Дек_ср_мин=18.4      | Дек_ср_макс=25.7
| Год_ср_мин=14.7      | Год_ср_макс=22.8
| Янв_а_макс=45.8      | Янв_а_мин=10.6
| Фев_а_макс=42.1      | Фев_а_мин=9.6
| Мар_а_макс=39.8      | Мар_а_мин=9.3
| Апр_а_макс=35.4      | Апр_а_мин=7.0
| Май_а_макс=30.0      | Май_а_мин=4.4
| Июн_а_макс=26.9      | Июн_а_мин=2.1
| Июл_а_макс=26.5      | Июл_а_мин=2.2
| Авг_а_макс=31.3      | Авг_а_мин=2.7
| Сен_а_макс=34.6      | Сен_а_мин=4.9
| Окт_а_макс=38.2      | Окт_а_мин=5.7
| Ноя_а_макс=41.8      | Ноя_а_мин=7.7
| Дек_а_макс=42.2      | Дек_а_мин=9.1
| Год_а_макс=45.8      | Год_а_мин=2.1
| Янв_влажн=60
| Фев_влажн=62
| Мар_влажн=59
| Апр_влажн=58
| Май_влажн=58
| Июн_влажн=56
| Июл_влажн=52
| Авг_влажн=47
| Сен_влажн=49
| Окт_влажн=53
| Ноя_влажн=57
| Дек_влажн=58
| Год_влажн=56
| Янв_солн_мес=232.5
| Фев_солн_мес=205.9
| Мар_солн_мес=210.8
| Апр_солн_мес=213.0
| Май_солн_мес=204.6
| Июн_солн_мес=171.0
| Июл_солн_мес=207.7
| Авг_солн_мес=248.0
| Сен_солн_мес=243.0
| Окт_солн_мес=244.9
| Ноя_солн_мес=222.0
| Дек_солн_мес=235.6
| Год_солн_мес=2639
|}}

== Архитектураһы ==
Архитектура яғынан Сидней үҙенең үҙәгендә күп ҡатлы йорттарҙы<ref> небоскреб ''505 George Street'' станет самым высоким жилым зданием в Сиднее; 270-метровая башня общей площадью около 66 тыс. кв. метров спроектирована в [[Ingenhoven Architects]]; начнут строить в 2021 г., закончат в 2024.</ref> һәм уның тирәләй верандалы колониаль йорттар менән ҙур шәхси секторҙы берләштерә<ref>{{книга|автор=Michael Spens.|заглавие=Sydney|серия=Grove Art Online|издательство=[[Издательство Оксфордского университета]]|год=2003|ссылка=http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/gao/9781884446054.article.T082736}}{{Subscription required}}</ref>.

Ҡалала дини биналар күп. Изге Петр, Изге Филип һ.б. христиан англикан сиркәүҙәре, Изге София сиркәүе һәм Петропавловск соборы, Дева Мария Соборы православие сиркәүҙәре, эре мәсеттәр (Лакемба мәсете һәм Оберн-Галлиполи мәсете) һәм Ҙур синагога бар.

Сидней опера театры [[ЮНЕСКО]]-ның [[Бөтә донъя мираҫы]] объекты булып тора.

== Халҡы ==
{| class="infobox" style="float:right;"
|colspan="2"|Сит илдәрҙә тыуған халҡы<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=105&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=105&issue=2006&producttype=Community%20Profiles&&producttype=Community%20Profiles&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPD&&collection=Census&period=2006&producttype=Community%20Profiles& 2006 Census Community Profile Series] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110602032111/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=105&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=105&issue=2006&producttype=Community%20Profiles&&producttype=Community%20Profiles&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPD&&collection=census&period=2006&producttype=Community%20Profiles& |date=2011-06-02 }}</ref>
|-
! Ил || Халҡы (2006)
|-
|Бөйөк Британия ||175 166
|-
|ҠХР ||109 142
|-
|Яңы Зеландия ||81 064
|-
|Вьетнам ||62 144
|-
|Ливан ||54 502
|-
|Һиндостан ||52 975
|-
|Филиппин ||52 087
|-
|Италия ||44 563
|-
|Гонконг ||36 866
|-
|Көньяҡ Корея ||32 124
|-
|Рәсәй||5364<ref name=ReferenceA>[http://www.censusdata.abs.gov.au/AUSSTATS/2006Census3.nsf/logByLookupView?openagent&20050%2DXCP%2DSydney%2DNSW%20%28Statistical%20Division%29%2Ezip&20060&Main%20Features&1052006%20Census%20Expanded%20Community%20Profile28/11/071&0&2006&28%2E11%2E2007&Latest Expanded Community Profile — Sydney _ Sheet X]{{Недоступная ссылка|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
|Украина ||4330<ref name=ReferenceA />
|-
|}
2006 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, Сидней һәм уның тирә-яғында 4 119 190 кеше иҫәпләнгән, бының өҫтәүенә Сиднейҙың үҙендә — 3 641 422 кеше<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/LocationSearch?collection=Census&period=2006&areacode=UCL171400&producttype=QuickStats&breadcrumb=PL&action=401 2006 Census QuickStats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130902010244/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/LocationSearch?collection=Census&period=2006&areacode=UCL171400&producttype=QuickStats&breadcrumb=PL&action=401 |date=2013-09-02 }}</ref>. Сидней халҡы йыш үҙҙәрен австриялы, инглиз, ирланд, шотланд һәм ҡытай сығышлы тип билдәләй. Халыҡ иҫәбе буйынса Сиднейҙа 1,1 % аборигендар, ә халыҡтың 37,7 % Австралиянан ситтә тыуғанлығын күрһәтә. Ҡаланың 18,1 % кешеһе — Азиянан килгән<ref name="censusdata.abs.gov.au">{{cite web|url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/TopicList?newmethod=Place+of+Usual+Residence&newtopic=Ancestry&newproductlabel=Ancestry+%28Region%29+by+Country+of+Birth+of+Parents&submitbutton=Select+Location+%3E&collection=Census&period=2006&areacode=&geography=&method=Place+of+Usual+Residence&productlabel=&producttype=&topic=Ancestry&navmapdisplayed=true&javascript=true&breadcrumb=T&topholder=0&leftholder=0&currentaction=301&action=104&textversion=false|title=Australian Census 2006, Ancestry by Region|publisher=Censusdata.abs.gov.au|accessdate=1 June 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Df9xKv23?url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/TopicList?newmethod=Place+of+Usual+Residence#|archivedate=2013-01-14|deadlink=no}}</ref>. Иммигранттарҙың өс төп сығанағы — [[Бөйөк Британия]], [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]] һәм [[Яңы Зеландия]]. Унан һуң [[Вьетнам]], [[Ливан]], [[Һиндостан]], [[Италия]] һәм [[Филиппин]] килә. Инглиздәрҙән башҡа халыҡтың күп өлөшө инглиз теленән тыш тағы бер телдә һөйләшә, йышыраҡ ҡытай кантон йәки төньяҡ ҡытай телендә, ғәрәп, грек һәм вьетнам телендә<ref>{{cite web|url=http://webdiary.com.au/cms/?q=node/2622|title=When diversity means cultural richness|publisher=Webdiary|accessdate=1 June 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Df9zsAL1?url=http://webdiary.com.au/cms/?q=node%2F2622#|archivedate=2013-01-14|deadlink=no}}</ref>. Урыҫ телендә 13 220 кеше һөйләшә, уларҙың 156-нан инглиз теленә эйә булыу кимәле тураһында һорауға яуап алынмай<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/AUSSTATS/2006Census3.nsf/logByLookupView?openagent&20050%2DXCP%2DSydney%2DNSW%20%28Statistical%20Division%29%2Ezip&20060&Main%20Features&1052006%20Census%20Expanded%20Community%20Profile28/11/071&0&2006&28%2E11%2E2007&Latest Expanded Community Profile — Sydney _ Sheet X05e]{{Недоступная ссылка|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Сидней проценттарҙан сығып халҡының сит илдәрҙә тыуыуы буйынса донъяла етенсе урында тора. Халҡының уртаса йәше — 36 йәш, 15,4 % — 65 йәштән өлкәнерәктәр, 15,2 % иң кәмендә бакалавр дипломына эйә.

2011 йылғы иҫәп алыуҙар мәғлүмәттәренә ярашлы, урыҫ телендә 15 431 кеше һөйләшә, шуларҙың 181 кешеһе инглиз теле тураһында һорауға яуап бирмәй<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/CensusOutput/copsub.NSF/All%20docs%20by%20catNo/2011~Community%20Profile~1GSYD/$File/XCP_1GSYD.zip?OpenElement Expanded Community Profile — Sydney _ Sheet X] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130116114639/http://www.censusdata.abs.gov.au/CensusOutput/copsub.NSF/All%20docs%20by%20catNo/2011~Community%20Profile~1GSYD/$File/XCP_1GSYD.zip?OpenElement |date=2013-01-16 }}</ref>. Ҡалала 4 391 674 еншн йәшәй<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/1GSYD?opendocument&navpos=220 2011 Census QuickStats] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130116113405/http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/1GSYD?opendocument&navpos=220 |date=2013-01-16 }}</ref>. Уларҙың 60,9 % үҙен [[христиандар]] тип һанай, 17,6 % — бер ниндәй ҙә дин тотмай, 7,6 % һорауға яуап бирмәй, 4,7 % — [[мосолмандар]], 4,1 % — буддистар, 2,6 % — индуистар, 0,9 % — [[йәһүдтәр]] һәм 1,6 % — башҡа дин вәкилдәре<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/communityprofile/1GSYD 2011 Census Data — Greater Sydney Community Profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130116113344/http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/communityprofile/1GSYD |date=2013-01-16 }}</ref>.

== Иҡтисады ==
Сидней иҡтисадының мөһим секторҙары булып хеҙмәтләндереү өлкәһе, сауҙа, етештереү, һаулыҡ һаҡлау һәм коммуналь хеҙмәт тора<ref name="2001census">{{cite web
 |url         = http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@cpp.nsf/Lookup/105Snapshot12001
 |title       = Sydney — Basic Community Profile and Snapshot — 2001 Census
 |publisher   = Australian Bureau of Statistics. 2002
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/61Co8AEoc?url=http://www.abs.gov.au/ausstats/wmdata.nsf/web+pages/error+404#
 |archivedate = 2011-08-25
 |deadlink    = yes
}}{{Недоступная ссылка|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. [[1980 йыл]]дарҙан башлап, хеҙмәт баҙарында хәл шулай итеп үҙәгәрә, етештереү өлкәһенән эш урындарының хеҙмәтләндереү һәм мәғлүмәт технологиялары өлкәһенә күсеүе артҡандан арта. Сидней иҡтисады [[Австралия]]ның бөтә иҡтисадының яҡынса 25 процентын тәшкил итә<ref name="sydneymedia">{{cite web
 |url         = http://www.sydneymedia.com.au/html/2290-city-commerce.asp
 |title       = City Commerce
 |publisher   = City of Sydney Media Centre
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/65Cfgw1r8?url=http://www.sydneymedia.com.au/html/2290-city-commerce.asp#
 |archivedate = 2012-02-04
 |deadlink    = yes
}}</ref>. Ҡалала Австралияның ҡиммәтле ҡағыҙҙар биржаһы һәм Резерв банкы, шулай уҡ 90 банктың һәм илдәге иң ҙур комапанияларҙың яртыһынан күберәгенең штаб-фатирҙары урынлашҡан. Сидней халыҡ-ара компанияларҙың төбәк офистары урынлашҡан Австралияның төп үҙәге булып тора<ref name="sydneybrw">{{cite web
 |url         = http://www.brw.com.au/lists/detail/?listId=5
 |title       = Of the ten largest corporations in Australia (based on revenue)
 |publisher   = BRW 1000
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |deadlink    = no
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20070820024828/http://www.brw.com.au/lists/detail/?listId=5#
 |archivedate = 2007-08-20
}}</ref>. Австралияның ун иң эре компанияларҙан дүртеһенең Сиднейҙа офистары бар ([[Caltex Australia]], [[Commonwealth Bank of Australia|Commonwealth Bank]], [[Westpac]] һәм [[F. W. Woolworth Company|Woolworth]]). [[Fox Studios Australia]] ҡалала ҙур киностудияһына эйә. Сидней фьючерс биржаһы (SFE) Австралия-Тымыҡ океан төбәгендә иң ҙур биржа. Ул донъяла 12-се иң ҙур фьючерс биржаһы һәм опциондар әйләнеше буйынса 19-сы<ref>{{cite web
 |url         = http://www.sfe.com.au/index.html?content/sfe/intro.htm
 |title       = Overview
 |publisher   = Sydney Futures Exchange website
 |accessdate  = 3 июля 2006
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20061230015810/http://www.sfe.com.au/index.html?content%2Fsfe%2Fintro.htm#
 |archivedate = 2006-12-30
 |deadlink    = yes
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061230015810/http://www.sfe.com.au/index.html?content%2Fsfe%2Fintro.htm |date=2006-12-30 }}</ref>. [[Forbes]] тикшеренеүҙәренә ярашлы, 2014 йылда Сидней, йәлеп ителгән сит ил инвестициялары һәм ғөмүмән иҡтисады торошо буйынса, донъяның иң йоғонтоло ҡалалары исемлегендә һигеҙенсе урында тора<ref name=ForbesSydney>{{cite web
 | url        = https://www.forbes.com/sites/joelkotkin/2014/08/14/the-most-influential-cities-in-the-world
 | title      = The World’s Most Influential Cities 2014], шулай уҡ 
 | publisher  = Forbes is an American business magazine
 | accessdate = 8 августа 2014
 |website = Economics
 | year       = 2014
}}</ref>.

Ҡала халҡы Австралияла йән башына иң юғары уртаса килемгә эйә, ул бер кешегә 42 599 US$ тура килә. [[2004 йыл]]ға ҡарата эшһеҙлек кимәле ҡалала 4,9 процент тәшкил иткән<ref name="2003sydney">{{cite web
 |url         = http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/105Economy12000-2004?opendocument&tabname=Summary&prodno=105&issue=2000-2004&num=&view= Sydney
 |title       = Sydney Statistical Division
 |publisher   = Australian Bureau of Statistics. 2005
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20080601002934/http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/105Economy12000-2004?opendocument&tabname=Summary&prodno=105&issue=2000-2004&num=&view=#
 |archivedate = 2008-06-01
 |deadlink    = yes
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080601002934/http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/105Economy12000-2004?opendocument&tabname=Summary&prodno=105&issue=2000-2004&num=&view= |date=2008-06-01 }}</ref>. ''[[The Economist]]'' журналы тикшеренеүҙәренә ярашлы, Сидней донъяла иң ҡиммәтле ҡалалар исемлегенең 16-сы урынын биләй. Башҡа тикшеренеүҙәр уның халҡының эш хаҡы кимәле буйынса ҡала 15-се урында тороуын күрһәтә<ref>{{cite web
 |title       = London is the most expensive city in the world while Swiss cities are home to highest earners
 |website = Economics
 |publisher   = City Mayors
 |year        = 2007
 |url         = http://www.citymayors.com/economics/richest_cities.html
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |archiveurl  = https://www.webcitation.org/61Co9s8YV?url=http://www.citymayors.com/economics/richest_cities.html#
 |archivedate = 2011-08-25
 |deadlink    = no
}}</ref>. [[2007 йыл]]дың [[20 сентябрь|20 сентябренә]] ҡарата Сиднейҙа йорттарҙың уртаса хаҡы башҡа Австралия йорттары араһында ныҡ юғары була һәм 559 000 A$ тора<ref>{{cite web
 |url         = http://www.reiaustralia.com.au/media/releases.asp
 |title       = Still strong confidence in the housing market
 |publisher   = Press Release
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |deadlink    = yes
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20080719140035/http://www.reiaustralia.com.au/media/releases.asp#
 |archivedate = 2008-07-19
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080719140035/http://reiaustralia.com.au/media/releases.asp |date=2008-07-19 }}</ref>. Сидней Австралияла шулай уҡ рентаның иң юғары уртаса кимәленә эйә: ул аҙнаһына 450 A$ тәшкил итә.

Ҡаланың үҙәк өлөшөндә күп һанлы офистарҙан тыш сауҙа үҙәктәре, магазиндар һәм кибеттәр күп. Магазиндарға йөрөү, күп һанлы спорт һәм мәҙәни ваҡиғалар, архитектура, тарихи урындар һәм ҡаланың матур тәбиғәте бында Австралиянан ғына түгел, бөтә донъя туристарын йәлеп итә. [[2004 йыл]]да статистикаға ярашлы ҡалаға 7,8 миллион Австралия туристары һәм сит илдәрҙән 2,5 миллион ҡунаҡ килгән<ref>{{cite web
 |url         = http://corporate.tourism.nsw.gov.au/corporatelive/downloads/research/datacard%202004%20forecasts%20(external%20use).pdf
 |title       = Tourism Data Card — Forecasts, Economic Impacts and selected Regional Data — 2004
 |publisher   = Tourism NSW. 2004
 |format      = PDF
 |accessdate  = 23 ноября 2008
 |deadlink    = yes
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20060522203212/http://corporate.tourism.nsw.gov.au/corporatelive/downloads/research/datacard%202004%20forecasts%20(external%20use).pdf#
 |archivedate = 2006-05-22
}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060522203212/http://corporate.tourism.nsw.gov.au/corporatelive/downloads/research/datacard%202004%20forecasts%20(external%20use).pdf |date=2006-05-22 }}</ref>.

[[Файл:Sydney skyline, January 2021.jpg|800px|thumb|centre]]

== Төп иҫтәлекле урындары ==
[[Файл:Sydney Opera House - Dec 2008.jpg|300px|thumb|Сидней опера театры бинаһы Харбор-Бридж күперенән төнгө күренеш]]
[[Файл:Fireworks, Sydney Harbour Bridge, 2000 Summer Olympics closing ceremony.jpg|300px|thumb|Харбор-Бридж күперендә 2000 йылғы Йәйге Олимпия уйындарын ябыу хөрмәтенә салют]]
* Сидней опера театры.
* Австралия музейы — Австралияның иң боронғо музейҙарының береһе, элек Сидней музейы тип аталған (''The Sydney Museum'').
* {{Не переведено 2|Музей «Силовая станция»||en|Powerhouse Museum}}, фән музейы.
* Австралияның милли диңгеҙ музейы.
* Сидней ратушаһы.
* Сидней аквариумы.
* Сидней телебашняһы.
* Centennial Parklands — Сиднейҙа парк.
* Елизабет Бейҙа йорт.
* Елизавета фермаһы.
* Суд эшмәкәрлеге һәм Полиция музейы (Justice & Police Museum).
* Роус Сидлер йорто.
* Усадьба {{iw|Rouse Hill||en|Rouse Hill, New South Wales}}
* Meroogal йорто.
* Susannah Place Museum.
* Сидней тәңкә йорто.
* Усадьба {{iw|Vaucluse House}}
* {{iw|Hyde Park Barracks||en|Hyde Park Barracks, Sydney}}
* Сидней Хөкүмәте йорто.
* Харбор күпере.
* Дева Мария Соборы.
* Вуллумулу ҡултығы пристане.
* Darling Harbour яры буйы.
* Bondi Beach пляжы.
* Таронга зоопаркы.

== Ҡәрҙәш ҡалалар ==
Сиднейҙың 6 туғандаш ҡалаһы бар<ref>[http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/Business/AwardsPrograms/SisterCityProgram.asp City of Sydney: Sister City]{{ref-en}}</ref>:
* {{Флаг США}} [[Сан-Франциско]], [[Калифорния]], [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]]
* {{Флаг Японии}} [[Нагоя]], [[Япония]]
* {{Флаг Новой Зеландии}} [[Веллингтон]], [[Яңы Зеландия]]
* {{Флаг Великобритании}} [[Портсмут (Англия)|Портсмут]], [[Бөйөк Британия]]
* {{Флаг Китая}} [[Гуанчжоу]], [[Ҡытай]]
* {{Флаг Италии|20px}} [[Флоренция]], [[Италия]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

{{Йәйге Олимпия уйындары башҡалалары}}

[[Категория:Австралия ҡалалары]]