Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Религиозный деятель
 |имя                        = Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы Солтанов
 |оригинальное имя           = 
 |портрет                    = Султанов Мухамедьяр.jpg
 |размер                     = 
 |подпись                    = 
 |псевдонимы                 = 
 |религия                    = [[ислам]]
 |школа                      =
 |течение                    =
 |новое религиозное движение = 
 |секта                      = 
 |титул                      = [[Ырымбур мосолман Диниә назараты]] [[мөфтөй]]ө
 |положение                  =
 |период                     = 1886—1915
| дата рождения       = 1837
| место рождения      = [[Мәстей]] ауылы, [[Минзәлә өйәҙе]], {{ТУ|Өфө губернаһы}} (хәҙерге [[Татарстан Республикаһы]]ның {{ТУ|Аҡтаныш районы}})
| дата смерти         = 12.06.1915
| место смерти        = {{ВБУ|Өфө}}, {{ВБУ|Өфө губернаһы}}
| принятие монашества = 
| сан                 = 
 |подданство                = {{Флагификация|Рәсәй империяһы}}
 |направление                = 
 |интересы                   = 
 |идеи                       = 
 |предшественники            = 
 |последователи              = 
 |труды                      =
 |премии                     = 
 |роспись                    = 
 |lib                        = 
 |сайт                       = 
 |викитека                   = 
 |викицитатник               =
| награды             = {{{!}} style="background:transparent"
{{!}}{{Орден Андрея Первозванного}} {{!}}{{!}} {{Орден Святой Анны 1 степени}} {{!}}{{!}} {{Орден Святого Станислава 1 степени}}
{{!}}}
{{{!}} style="background:transparent"
{{!}}{{Орден Османие 2 степени}}
{{!}}}
}}
{{Фамилиялаш|Солтанов}}
'''Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы Солтанов''' ([[1837]]—[[1915]]) — башҡорт дин әһеле. [[Ырымбур мосолман Диниә назараты]] [[мөфтөй]]ө (1886—1915).

== Биографияһы ==
Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы 1837 йылда билдәле башҡорт дворян нәҫеле [[Солтановтар]] ғаиләһендә тыуған<ref>{{книга
 | автор         = Азаматов Д. Д.
 | заглавие      = Султанов Мухамедьяр Мухаметшарипович.// Башкортостан: краткая энциклопедия
 | ссылка        = 
 | ответственный = 
 | место         = Уфа
 | издательство  = Башкирская энциклопедия
 | год           = 1996
 | том           = 
 | страниц       = 672
 | страницы      = 551
 | isbn          = 5-88185-001-7
 | ref           = 
}}</ref>. Атаһы ''Мөхәмәтшәриф Баязит улы'' (1810—1874) [[Башҡортостанда идара итеүҙең кантон системаһы|башҡорт кантоны башлығы]] булып хеҙмәт иткән<ref>{{БЭ2013|index.php/read/8-statya/12552-soltanovtar|Солтановтар|автор=[[Әсфәндиәров Әнүәр Закир улы|Әсфәндиәров Ә. З.]]}}</ref>. Мөхәмәтйәр Солтановтың шәжәрәһе артабанғыса: ''Тоҡсаба'' → ''Шаһҡолой (Шаһвәли)'' → ''Тәүкил'' → ''Тәңребирҙе (Төркәйбирҙе)'' → ''Юлбирҙе'' → ''Аҡъюл'' → ''Ҡотлош'' → ''Күҙәй'' → ''Туҡтар'' → ''Субан'' → ''Мөхәмәт (Мәмәт)'' → ''Солтан'' → ''Ғәбделйәлил'' (1750—?) → ''Баязит'' (1774—1823) → ''Мөхәмәтшәриф'' (1810—1874) → ''Мөхәмәтйәр'' (1837—1915)<ref name="Хөсәйенов Ғ. Б."/>.

Ҡазан гимназияһын тамамлай<ref name="Хөсәйенов Ғ. Б.">{{мәҡәлә|автор= [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ. Б.]]|заглавие = Башҡорт дворяндары династиялары: Солтановтар, Сыртлановтар |ссылка = http://www.vatandash.ru/pics/pdf/1152.pdf|язык = |издание = [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]]|тип = |год = 2002|том = |номер= 7|страницы= 99—122|doi= |issn = 1683-3554}}</ref>. 1856 йылда [[Ҡазан университеты]]ның хоҡуҡ факультетында уҡый<ref name="Азаматов Д. Д.">{{БЭ2013|index.php/read/9-spisok-statej/13954-soltanov-m-kh-m-tj-r-m-kh-m-tsh-rip-uly|автор=Азаматов Д. Д.}}</ref>, әммә сирләп китеп уны ташлай<ref name="Хөсәйенов Ғ. Б."/><ref name="Хабутдинов А. Ю.">{{китап|автор= Хабутдинов А. Ю.|заглавие= Российские муфтии: от екатерининских орлов до ядерной эпохи (1788–1950)|ответственный= отв. ред. Д. В. Мухетдинов|ссылка= http://www.idmedina.ru/books/encyclopedia/?1408|место= Н.-Новгород|издательство= НИМ «Махинур»|год= 2006|том= |страниц= 60|страницы= |isbn= |ref= }}{{ref-ru}}</ref>.

[[Минзәлә өйәҙе]]ндәге 18-се башҡорт кантонлығында хеҙмәт итеп урядник чинын ала. 1857—1859 йылдарҙа [[Башҡорт-мишәр ғәскәре|Башҡорт ғәскәре]] командующийы янындағы канцелярияла һыҙмасы булып хеҙмәт итә, зауряд-хорунжий чинын ала<ref name="Хөсәйенов Ғ. Б."/>. 1861 йылдан — 20-се башҡорт, ә 1863 йылдан 7-се Минзәлә кантондары башлығы була<ref name="Азаматов Д. Д."/>. 1866 йылда подпоручик чинында отставкаға сыға<ref>{{cite web |url=http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=2523|author= Салауатов А.|title=Мөфтөй Мөхәмәтйәр Солтанов|date=2015-03-23|publisher=[[Киске Өфө (гәзит)|«Киске Өфө»]]|accessdate=2015-09-25}}</ref>.

[[Башҡортостанда идара итеүҙең кантон системаһы]] бөтөрөлгәс, 1866—1885 йылдарҙа [[Өфө губернаһы]]ның [[Бәләбәй өйәҙе|Бәләбәй]] һәм [[Минзәлә өйәҙе|Минзәлә]] өйәҙҙәренең мировой аралашсыһы, мировой судьяһы вазифаларын башҡара<ref name="Азаматов Д. Д."/>.

1885 йылда [[Ырымбур мосолман Диниә назараты]] мөфтөйө [[Тәвкилев Сәлимгәрәй Шәңгәрәй улы|С. Ш. Тәвкилев]] вафат булғас, губерна властары императорға мосолмандарҙың яңы етәксеһе итеп Мөхәмәтйәр Солтанов һәм [[Биксурин Мирсәлих Мирсәлим улы|Мирсәлих Биксурин]] кандидатураларын императорға раҫларға тәҡдим итәләр. Һөҙөмтәлә Солтанов 1886 йылдың 2 ғинуарындағы император Александр III указына ярашлы Ырымбур мосолман диниә назараты мөфтөйө итеп тәғәйенләнә<ref>{{cite web |url=http://rdum.info/manhistory/bcnjhbz/bcnjhbz_81.html|title=Пятый муфтий ОМДС Мухамедьяр Султанов|date=|publisher=Региональное Духовное Управление Мусульман Челябинской области при ЦДУМ России|accessdate=2015-09-25}}</ref>.

1886 йылдан төрмәләр буйынса Өфө губернаһы попечителлек комитеты директоры<ref name="Азаматов Д. Д."/>.

1893 йылда [[хаж]] ҡыла. [[Истанбул]]да хәлифә һәм [[Ғосман империяһы]] солтаны [[Ғәбделхәмит II]] менән ҡабул ителә. [[Бейрут]] ҡалаһында ислам догматикаһы буйынса курстарҙы тамамлай.
[[Файл:Похороны муфтия М. Султанова.jpg|thumb|300пкс|1915 йылда Өфөлә мөфтөй Мөхәмәтйәр Солтановты һуңғы юлға оҙатыу.]]
1915 йылдың 12 июнендә Өфөлә вафат була. [[Беренсе йәмиғ мәсете]] территорияһында ерләнгән.

== Ғаиләһе ==
: 1-се ҡатынынан балалары: ''Арыҫланғәли, Мәҙинә, Мәрйәм, [[Солтанов Искәндәрбәк Мөхәмәтйәр улы|Искәндәрбәк]]'';
: 2-се ҡатыны ''Мәрйәм Шәйхелислам ҡыҙы''нан балалары: ''Сәлимгәрәйбәк, Фатима, Бибизөләйха, Суфия, Баязит''<ref name="Хөсәйенов Ғ. Б."/>.

== Бүләктәре ==
* I дәрәжәләге Изге Станислав ордены (1888).
* II дәрәжәләге «Ғосманиә» ордены (1893).
* I дәрәжәләге Изге Анна ордены (1896).
* Изге апостол Андрей Первозванный ордены (1898).

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}

== Әҙәбиәт ==
* ''Юнусова А. Б., Азаматов Д. Д.'' 225 лет Центральному духовному управлению мусульман. Исторические очерки. — Уфа: Уфимский полиграфкомбинат, 2013. — 400 с.{{ref-ru}}

== Һылтанмалар ==
{{Викиһаҡлағыс|Category:Muhammadjar Sultanov}}
* {{БЭ2013|index.php/read/9-spisok-statej/13954-soltanov-m-kh-m-tj-r-m-kh-m-tsh-rip-uly|автор=Азаматов Д. Д.}}
* {{мәҡәлә|автор= [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ. Б.]]|заглавие = Башҡорт дворяндары династиялары: Солтановтар, Сыртлановтар |ссылка = http://www.vatandash.ru/pics/pdf/1152.pdf|язык = |издание = [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]]|тип = |год = 2002|том = |номер= 7|страницы= 99—122|doi= |issn = 1683-3554}}

<!-- http://posredi.ru/b_03_04_Muftiy_Sultanov.html -->
{{start box}}
{{succession box | before = [[Тәвкилев Сәлимгәрәй Шаһингәрәй улы|Сәлимгәрәй Тәвкилев]] | title = [[Ырымбур мосолман Диниә назараты]] [[мөфтөй]]ө | years = [[1886]]—[[1915]] | after = [[Баязитов Мөхәммәтсафа Ғатаулла улы|Мөхәммәтсафа Баязитов]]}}
{{end box}}

[[Категория:Ырымбур мосолман Диниә назараты мөфтөйҙәре]]
[[Категория:Солтановтар]]
[[Категория:Башҡорт дин әһелдәре]]
[[Категория:Башҡорт кантондары башлыҡтары]]