Эякуляция битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

[[Файл:Male_anatomy 1.png|справа|мини|Ир-ат енес органдарының төҙөлөшө]]
'''Эякуляция''' ({{Lang-la|ejaculatio}} —  атылыу; синонимдар — орлоҡ атыу) —  ирҙәрҙә уретранан енси мөнәсәбәттәр йәки уны алмаштырған енси эшмәкәрлек формалары ваҡытында ярым шыйыҡсаның бүленеүе. (мастурбация, blow job, петтинг, поллюция һ. б.). Ул ҡатмарлы рефлекс акты булып тора, уның үҙәге умыртҡа һөйәгендә урынлашҡан.Бынан тыш, эякуляция процесын көйләүҙә баш мейеһенең парацентраль лобустары билдәле бер роль уйнай. Эякуляция һәм уның менән тығыҙ бәйле оргазм, ғәҙәттә, ыҙғыш ваҡытында пенисты дәртләндергәндә енси уяныуҙың ҡырҡа көсәйеүенә килтерә.<ref>[http://www.medpulse.ru/encyclopedia/692.html Медицинская энциклопедия — Эякуляция.]</ref>. Ғәҙәттә оргазм менән оҙатыла. Йоҡо ваҡытында (поллюция) стихиялы рәүештә барлыҡҡа килеүе мөмкин.

Эякуляциянан һуң пенистың ҡан тултырыуы кәмей башлай һәм эрекция әкренләп көсһөҙләнә бара.

== Эякуляцияға тиклем ==
Пре-эякулат — енси көсөргәнеш хәленә ингәндә ир-егеттең енесенең уретраһынан тышҡы яҡтан бүленеп сыҡҡан асыҡ, төҫһөҙ, йәбешкәк шыйыҡса. Пре-эяакулат шулай уҡ ир-ат тарафынан мастурбация ваҡытында, енси мөнәсәбәткә әҙерләнгәндә йәки иртә стадияһында, ир-егет оргазмға тулыһынса барып еткәнсе һәм эякуляцияға тиклем күпмелер ваҡыт элек сығарыла.

== Эякуляция фазаһы ==
[[Файл:Ejaculation_educational_seq_4.png|справа|мини|{{Center|Ирҙәр эякуляцияһы стадияһы}}]]
 
Эякуляция процессы ике фазанан тора:

* Уретраның простата өлөшөнә эпидидеттан орлоҡ алыу;
* уретранан ярым шыйыҡса бүленеүе..

Эякулятор рефлекстың беренсе (эмиссион) фазаһы симпатиялы нервы системаһы контроле аҫтында. Икенсе фаза (уретранан орлоҡ атылыуы) умыртҡа һөйәгенең S2-S4 тамырҙары кимәлендәге умыртҡа һөйәге рефлексы менән идара ителә. Эякуляцияның тамамланыуын тәьмин иткән нервы импульсын тапшырыу пудендаль нервылар буйлап бара. Эякуляция тамамланғандан һуң рефрактор осоро була, был осорҙа эякуляцияға күп тапҡырҙар өлгәшеү мөмкин түгел йәки ҡатмарлыша.

=== Эмиссион фаза ===
Эякуляция процесының эмиссион фазаһында эпиддийҙарҙың ярым тубулаларының шыма мускулдары ({{langi|la|vas deferens}}) кәмей, һөҙөмтәлә түллек  өҫтәмәләренән сперма атыла һәм вастың киң өҫкө ампулляр өлөшөнә барып етә. Эмиссия фазаһының башланыуы, ҡағиҙә булараҡ, эякуляция башланыуҙың кире ҡаҡҡыһыҙлыҡ тойғоһо менән оҙатыла. Артабан сперма эякулятор тракты аша үтә, семиналь весикулалар, простата һәм бульбоуретраль биҙҙәренән шыйыҡса ҡушып, орлоҡ, йәки эякулат барлыҡҡа килә.<ref name="Walter F. Boron, Emile L. Boulpaep, 2005">{{Китап|заглавие=Medical Physiology: A Cellular and Molecular Approach|ссылка=https://archive.org/details/medicalphysiolog0000boro|издательство={{Нп3|Saunders (imprint)|Elsevier/Saunders|en|Saunders (imprint)}}|место=Philadelphia, PA|год=2005|автор=Walter F. Boron, Emile L. Boulpaep,}}</ref>.

=== Орлоҡ сығарыу фазаһы ===
Эякуляция фазаһында уретранан бульбоспонг мускулының шыма мускулдарының ритмик ҡыҫҡарыуы ярҙамында эякулат сығарыла<ref name="Walter F. Boron, Emile L. Boulpaep, 2005"/>. Был ритмик ҡыҫҡарыуҙар ир-ат оргазмының бер өлөшө булып тора. Оргазм башланғандан һуң орлоҡ уретранан этәрелеү менән сығарыла, икенсе һәм өсөнсө (ә ҡайһы саҡта беренсеһе, ир физиологияһына ҡарап) максималь дәүмәл һәм көс менән сығарыла, был шулай уҡ психик сәләмәт ирҙәрҙә оргазмға өлгәшеүҙең иң юғары нөктәһенә тап килә. Артабан эякуляцияның күләме һәм көсө әкренләп кәмей бара, пенистың башы һиҙгер була, ә һуңғы бер нисә «этәрелеү» буш ҡыҫҡартыуҙар була ала. Типик ир-ат оргазмы бульбоспонг мускулының 10-15 ҡыҫҡарыуынан тора, уларҙың һәр береһе ир-ат тәнендә үтә физиологик яҡтан яғымлы һиҙеү менән оҙатыла. Бульбоспунг мускулдарының тәүге өҙөлөүенән һуң бер ниндәй хәрәкәт тә артабан эякуляцияға ҡамасаулай алмай (оргазмды оҙатып йөрөү боҙолған булһа ла). Оргазм ваҡытында мускулдарҙың ҡыҫҡарыу йышлығы әкренләп кәмей бара. Башланғыс ҡыҫҡартыуҙар уртаса 0,6 с һайын була, ҡыҫҡартыу мөҙҙәте әкренләп арта һәм ҡыҫҡартыуҙар араһындағы интервал һәр ҡыҫҡартыу өсөн яҡынса 0,1 с-ҡа арта. Был мускулдың ҡыҫҡарыуы күпселек ирҙәрҙә ритмик, оргазм ваҡытында даими була. Күп кенә ир-егеттәр оргазм аҙағында даими булмаған өҫтәмә ҡыҫҡартыуҙар кисереүе лә ихтимал.<ref>{{Мәҡәлә|pmid=7458658|заглавие=The male orgasm: pelvic contractions measured by anal probe|издание={{Нп3|Archives of Sexual Behavior}}|номер=6|страницы=503—521|doi=10.1175/1520-0442 (2002)015<0487:SOCASI>2.0.CO;2|язык=en|тип=journal|автор=Bolen, J. G.,|год=1980}}</ref>.

=== Орлоҡ миҡдары ===
Өлгөргән сперматозоидтарҙың нормаль үҫешен тәьмин итеүсе сертоли күҙәнәктәре, йәш сперматозоидтарҙы туҡландырыуҙан һәм һаҡлауҙан тыш, уларҙы вас деференс үткәргестәренә алып барырға ярҙам иткән ярым трубкаларына шыйыҡса бүлеп сығара. Вас деференсында микровилли һәм лисосомаль гранулалар менән махсус куб күҙәнәктәре бар, улар шыйыҡсаның бер өлөшөн йота, сперматозоидтарҙың химик составын үҙгәртә.<ref>{{Мәҡәлә|pmid=2340374|заглавие=Erection and ejaculation in man. Assessment of the electromyographic activity of the bulbocavernosus and ischiocavernosus muscles|издание={{Нп3|BJU International|British Journal of Urology||BJU International}}|том=65|номер=4|страницы=395—402|язык=en|тип=journal|автор=Gerstenburg, T. C.|год=1990}}</ref>.

== Эякуляция характеристикаһы ==

=== Күләме ===
Эякуляцияның көсө һәм төрлө ирҙәрҙә эякулят миҡдары һиҙелерлек үҙгәрә. Нормаль эякуляция, ғәҙәттә, 7, 8 һәм һирәк осраҡтарҙа хатта 10 мл дәүмәл теркәлһә лә, 1,5— 5 миллилитр орлоҡ бүленеү менән тамамлана<ref>{{Cite web|url=http://www.focusonfertility.org/resource_swimming_conception.htm|title=Swimming Toward Conception: The Semen Analysis|publisher=Focus on Fertility, American Infertility Association and Organon Pharmaceuticals USA Inc|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080112144449/http://www.focusonfertility.org/resource_swimming_conception.htm|archivedate=2008-01-08}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080112144449/http://www.focusonfertility.org/resource_swimming_conception.htm |date=2008-01-12 }}</ref>. Ҡайһы бер урологик ауырыуҙар, мәҫәлән, түллек өҫтәмәһе эпидимиты, ир-егеттең либидоһын арттыра, шуның менән уның эякулят күләме арта.

Ярым шыйыҡса күләме, оргазм ваҡытында уның эякуляция көсө, шулай уҡ сперматозоидтарҙың ҡеүәте ғәҙәттә 17-18 йәштә етә һәм 45-55 йәштән һуң кәмей башлай, әммә, ҡатын-ҡыҙҙарҙың репродуктив системаһынан айырмалы рәүештә, ир-ат, ниһайәт, яраҡлылығын юғалтмай, хатта етмеш йәшлек ир-ат та тейешле шарттарҙа бала таба ала.

=== Эякулат сифаты ===
Эякулатта сперматозоидтар һаны ла кешенән кешегә тиклем һиҙелерлек үҙгәреп тора һәм күп факторҙарға бәйле: алдағы эякуляциянан һуң үткән ваҡыт арауығы, енси температура, ир-егеттең йәше, тестостерон кимәле, уның туҡланыу торошо һәм һыу алмашыныуы, орлоҡтоң дөйөм күләме. Эякулатта сперматозоидтарҙың патологик яҡтан аҙ һаны олигозооспермия тип атала. Эякуляция ваҡытында сығарылған орлоҡтоң ғәҙәттән тыш аҙ миҡдары олигоспермия тип атала. Спермала сперматозоидтарҙың бөтөнләй булмауы азооспермия тип атала. Шулай уҡ атенозооспермия — мотиль формалар һанының кәмеүе, шулай уҡ спермала сперматозоидтар хәрәкәте тиҙлеге күҙәтелә.

=== Ҡәнәғәтлек ===
Бульбоспунг мускулының һәр ҡыҫҡарыуы сексуаль ләззәт (оргазм) тулҡыны менән оҙатыла. Беренсе һәм икенсе ҡыҫҡартыуҙар, ғәҙәттә, иң көслө рәхәтлек тойғоһо һәм иң күп орлоҡ сығыу менән оҙатыла. Артабанғы ҡыҫҡартыуҙар, ҡағиҙә булараҡ,  орлоҡтарҙың өҫтәмә бүленеүенә килтерә һәм бер аҙ көсөргәнешле ләззәт тойғоһо менән оҙатыла. Оргазм дәрәжәһе бүленеп сыҡҡан сперма миҡдары менән туранан-тура бәйле. Эякуляция менән ауырыған психик яҡтан сәләмәт булмаған ирҙәрҙә оргазм һуңға ҡалыуы, йә бөтөнләй булмауы ихтимал.

== Эякуляция проблемалары ==

=== Иртә эякуляция ===
Эякуляция интромиссияға тиклем йәки унан һуң (пенисты вагинаға индергәндә) һәм партнёрҙы енси яҡтан ҡәнәғәтләндереүгә юл ҡуймаһа, ваҡытынан алда тип һанала. Был идеялар, ҡатын-ҡыҙҙы оргазмға алып килә алған вагиналь секстан тыш, енси эшмәкәрлектең төрлө сағылышын инҡар итеү менән бәйле. Иртә эякуляцияның сәбәбе булып оҙайлы енси ситләшеү осоро тора..

=== Һуңлаған эякуляция ===
«Һуңлаған эякуляция» терминын медицинала ҡулланырға мөмкин булһа ла, йышыраҡ ир-егеттең төрлө психологик факторҙар арҡаһында оргазмға ирешә алмауы тураһында һүҙ бара. Бындай осраҡтарҙа, оргазм башланыу менән дә, эякулят миҡдары төшөнкөлөккә бирелергә мөмкин (киң таралған ышаныуҙарға ҡаршы «ни тиклем оҙағыраҡ — күберәк») һәм пациентҡа оргазмдың дөрөҫ өлгәшеүенә булышлыҡ итеү өсөн физик һәм психологик күнегеүҙәр тәҡдим ителә ала. Бының өсөн йыш ҡына Камасутра позалары тәҡдим ителә.

=== Өҙөлгән фрикция техникаһы ===
Ҡайһы бер ир-егеттәр, максималь оргазмға өлгәшергә тырышып, яҡынлашҡанда енси мөнәсәбәттәрҙе өҙөргә, шуның менән уретраға сыҡҡанда эякуляцияны тотҡарларға һәм оргазмдың башланыуын кисектереп торорға өйрәтә ала. Шуға ҡарамаҫтан, был алым эякуляция менән бәйле проблемаларҙың сағылышына, шулай уҡ бульбоспунглы мускул атрофияһына йоғонто яһарға йәки простатит тыуҙырырға мөмкин.

== Нәфис әҙәбиәттә ==
Төрлө дәүерҙәрҙә һәм мәҙәниәттәрҙән енси мөнәсәбәттәрҙе тасуирлаған нәфис әҙәбиәт эякуляция процесының төрлө аспекттарына ҡағыла. Әйтәйек, эякуляциянан һуң ир-егеттәрҙең йоҡоһоҙлоҡ тойоуы [[Гомер|Гомерҙың]] ([[Зевс]], Герой менән мөхәббәт менән мауығып, йоҡлап китә) XIV «[[Илиада]]<nowiki/>» йырында сағылыш тапҡан. Хәҙерге заман әҙәбиәтенең эротик күренештәрендә физиологик актты тасуирлау йыш ҡына эмоциональ-психологик кисерештәрҙе тасуирлау менән бәйле.

== Порнографияла ==
Порнографик видеояҙманың «классик» тамамланыуы — ир-егеттең эякуляцияһы, уны ғәҙәттә яҡындан күрһәтәләр. Порнографияла эякуляция процесына йүнәлтелгән бер нисә ысул бар:

* ынйы муйынсаһы;
* биткә эякуляция;
* буккакэ.

== Шулай уҡ ==

* Оргазм
* Ҡатын-ҡыҙ эякуляцияһы
* Куньяза
* {{Lang|en|[[POIS]] (postorgasmic illness syndrome)}}

== Иҫкәрмә ==
{{Иҫкәрмәләр}}

== Һылтанмалар ==

* [http://medpage.su/?cat=10&id=p4 «Универсаль медицина һүҙлегендә» эякуляция. Шулай уҡ сирҙәр исемлеге] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180218090222/http://medpage.su/?cat=10&id=p4 |date=2018-02-18 }} Архив копия 18 февраль 2018  Wayback Machine
* [http://www.urological.ru/28.html/ «Ирҙәрҙә ваҡытынан алда эякуляция] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211027012740/http://www.urological.ru/28.html |date=2021-10-27 }}
[[Категория:Эякуляция]]