Якаб-Хедь битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Вершина
 |Название                = Якаб-Хедь
  |Национальное название  = hu/Jakab-hegy
 |Изображение             = Jakab-hegy.JPG
  |Подпись                = Якаб-Хедь һәм Урта Дунай уйһыулығы
 |Координаты              = 46/05/N/18/08/E 
  |CoordScale             = 
 |Страна                  = Венгрия
 |Остров                  = 
 |Небесное тело           = 
 |Горная система          = 
  |Хребет или массив      = Мечек
 |Высота                  = 602
  |Источник высоты        = 
  |Относительная высота   = 
  |Первое восхождение     = 
 |Позиционная карта       = 
 |Позиционная карта 1     = 
 |Категория на Викискладе = 
}}

'''Якаб-Хедь'''<ref>{{Карта|L-34-61}}</ref> ('''Якабхедь'''; {{lang-hu|Jakab-hegy}} — «''Иаков тауы''») — Көньяҡ Венгрияның Мечек һыртының көнбайышындағы иң бейек тауы. Бейеклеге 602 м<ref>Pécs lexikon I. (A-M). Főszerk. Romváry Ferenc. Pécs: Pécs Lexikon Kulturális Nonprofit Kft. 2010. 343. o. ISBN 978-963-06-7919-0</ref>.

== Географияһы ==
Якаб-Хедь тауы Печ ҡалаһының төньяҡ-көнбайышында урынлашҡан. Ул Урта дунай уйһыулығы өҫтөнән ҡалҡып күренә. Аяҙ көндө Якаб-Хедь тауынан Көнсығыш Мечектың 682 метр тәшкил иткән иң бейек Зенгё нөктәһен күрергә була.

== Геологияһы ==
[[Файл:Jakab-hegy_Babbás_szerkövek_3.JPG|слева|мини|Бабаш Серкёвек]]
[[Файл:Jakab-hey_Pálos_kolostor_2.JPG|слева|мини|Паулин монастыры емереклектәре]]
[[Файл:Zsongor_kő.jpg|мини|Жонгоркё]]

Тау палеозой эраһында барлыҡҡа килгән һәм пермь ҡомлоғонан ойошҡан<ref>Pierre Jolivet, Jorge Santiago-Blay, Michael Schmitt: ''Research of chrysomelidae.'' BRILL 2009. S. 236.</ref>. Эрозия тәьҫире һөҙөмтәһендә бер нисә ҡая ҡоролмаһы барлыҡҡа килгән, атап әйткәндә, «Бабаш Серкёвек» («Кешегә оҡшаған таштар рәте») һәм «Жонгоркё» («Жонгор ташы»)<ref>[http://www.kovagoszolos.hu/hu/48/babas-szerkovek ''Babás Szerkövek''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181129225241/http://www.kovagoszolos.hu/hu/48/babas-szerkovek |date=2018-11-29 }} (венг.)</ref>.

Якаб-Хедтә Венгрияның берҙән-бер ҙур урана ятҡылығы урынлашҡан. Уны сығарыу Совет Социалистик Республикалар Союзы ярҙамында 1950-се йылдарҙа башланған. Таҙартылған уран использовался 1982 йылдан Пакш АЭС-ын (атом электростанцияһын) эксплуатациялау өсөн файҙаланылған. Һалҡын һуғыштың тамамланыу осоронда уран сығарыуҙың ҡиммәткә төшөүе һәм хаҡтарҙың арзанайыуы арҡаһында 1990-сы йылдарҙа шахталар ябылған<ref>[http://w3.atomki.hu/100_Szalay/eloadasok/090924_Szalay_centenarium_HI_3.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211208185621/http://w3.atomki.hu/100_Szalay/eloadasok/090924_Szalay_centenarium_HI_3.pdf |date=2021-12-08 }} (венг.)</ref>.

== Тарихы ==
Борон замандарҙан уҡ тауҙа кешеләр йәшәгән. Тимер быуаты осоронда тауҙа Гальштат культураһы һәм кельттарҙың мөһим оппидумы һәм сәйәси үҙәгенә әйләнгән ҙур форт ҡоролған. Римлеләр баҫып алғандан һуң, форт ташландыҡ хәлгә килгән, ләкин уның ҡәлғә нығытмалары ҡалдыҡтары әлегә тиклем беленеп тора.

Урта быуаттарҙа ташландыҡ ҡәлғә уртаһында ҙур булмаған ауыл барлыҡҡа килгән. Уны ҡурсалаусы кеше Иаков Зеведеев йәғни Изге Иаков булған — тауҙың исеме шуға бәйле бирелгән. 1225 йылда тауҙа Паулиндар ордены монастырына нигеҙ һалынған, ул Венгрияны төрөктәр оккупациялағанға саҡлы эшләгән. 1736 йылда ул яңыртып төҙөлгән, ләкин 1828 йылда уны бөтөргәндәр, һәм шунан бирлпе ул ташландыҡ көйө тора. Беҙҙең көндәргәсә тик емереклектәре генә һаҡланып ҡалған<ref>Buzás Gergely: A Jakab-hegyi pálos kolostor, Várak, Kastélyok, Templomok, III/4. 2007. augusztus, 8-11.</ref>.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Әҙәбиәт ==
* ''Pécs lexikon'', Band I. (A-M). Pécs 2010. S. 343. ISBN 978-963-06-7919-0.
* Gergely Buzás: ''A Jakab-hegyi pálos kolostor, Várak, Kastélyok, Templomok.'' 2007.

{{изолированная статья}}

[[Категория:Венгрия тауҙары]]
[[Категория:Баранья]]