Ғәбдрәхимов Ғәбдесәләм битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{ФШ|Ғәбдрәхимов}}
{{Иерарх
| имя                = Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов
| оригинал имени     = عبد السلام بن عبد الرحيم بن عبد الرحمان بن محمد
| имя при рождении   = Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов
| оригинал имени при рождении = عبد السلام بن عبد الرحيم بن عبد الرحمان بن محمد
| изображение        = 
| описание изображения = 
| титул              = Мөфтөй, [[Ырымбур мосолман диниә назараты|Ырымбур мосолман диниә назараты]] рәйесе
| порядок            = 2
| церковь            = 
| избрание           = 
| интронизация       = 
| периодначало       = [[30 сентябрь]] [[1825 йыл]]
| периодконец        = [[31 ғинуар]] [[1840 йыл]]
| предшественник     = [[Хөсәйенов Мөхәмәтйән, Мөхәмәтйән| Мөхәмәтйән Хөсәйенов ]]
| преемник           = [[Сөләймәнов Ғәбделвәхит |Ғәбделвәхит Сөләймәнов]]
| титул_2            = [[Ахун]]
| периодначало_2     = [[1805 йыл]]дың 14 авгусынан
| дата рождения       = 1765
| место рождения      =  [[Рәсәй империяһы]],[[Ырымбур губернаһы]], [[Бөгөлмә өйәҙе]], [[Ғабдрахман]] ([[Әлмәт районы]]) 
| дата смерти         = 30.1.1840
| место смерти        = [[Рәсәй империяһы]], [[Ырымбур губернаһы]], [[Стәрлетамаҡ өйәҙе]], [[Балыҡлыкүл]] ауылы
| принятие монашества = 
| сан                 = 
| дети                = '''Ҡыҙҙары:'''Бибиҙәрсафа, Бибимаһийән, Бибисарүийән, Бибифәхрийыһан. <br> '''Улдары:''' Ғабдрәүеф, Әхмәҙей, Ғиниәтулла.
| награды             = 
}}
'''Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов''' (Ғәбдессәләм бине Ғабдеррәхим бине Ғабдеррахман бине Мөхәммәт, Ғәбдесәләм Ғабдрәхимов<ref>Татарская энциклопедия: В 5 т. / Гл. ред. М. Х. Хасанов, ответ. ред. Г. С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2005. — Т. 2: Г-Й. — С. 7</ref>; [[1765 йыл|1765]]— [[30 ғинуар]] [[1840 йыл|1840]]) — ислам дине эшмәкәре, йылдар 1825-40-сы йылдарҙа ЫМДН-тың икенсе мөфтөйө.

== Биографияһы ==
[[Типтәрҙәр|Типтәр]] ғаиләһендә тыуған. Юғары дини белемде Ҡаҙандың беренсе мәхәлләһе мәҙрәсәһендә Ибраһим Худжашиҙа һәм [[Ырымбур өйәҙе]] [[Ҡарғалы мәҙрәсәләре|Ҡарғалы (Сәйет биҫтәһе) мәҙрәсәһендә]] ала.

=== Ырымбурҙағы эшмәкәрлеге ===
[[1799 йыл]]дың 17 октябрендә Ырымбур Губерна идаралығы Ғәбдессәләм Ғәбдрәимовты мәсетһаҙ городовой мулла вазифаһында раҫлай.1802 йылда Рамаҙан изге айына бағышланған байрам ғибәҙәтен ваҡытынан алдан үткәргәне өсөн мөфтөй Мөхәмәтйән Хөсәйенов тарафынан вазифаһынан ситләтелә.[[1805 йыл]]дың 14 авгусында Кесе Жуз ханы һәм Ырымбур идаралығы үтенесе буйынса вазифаһында ҡабаттан тергеҙелә, уға ахун һәм мөҙәрис дәрәжәләре бирелә.

1799 йылда Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов үҙ йортонда мосолман училищеһын аса, бында [[Ырымбур|Ырымбурҙа]] йәшәгән татарҙар, бохарҙар, хиуалар һәи ташкентлылар белем ала<ref>Национальный архив Республики Татарстан (НА РТ). Ф. 92. Оп. 1. Д. 386. Л. 13.</ref>. Уға тәрбиәгә үҙенең балаларын ҡаҙаҡ старшиналары ла ебәрә, был уның милли элитаға яҡынлашыуына, улар араһында ышаныслы һәм йылы мөнәсәбәттәргә булышлыҡ итә<ref>ГАОО. Ф. 6. Оп. 10. Д. 61. Л. 2-2 об.</ref>.

[[1823]]—[[1824 йыл]]дарҙа Айсыуаҡов Ширғаҙы рәйеслегендәге Урҙа эштәре буйынса комиссия ағзаһы. Мосолмандарҙы хеҙмәткә тоғролоҡҡа ант биреү, енәйәтселәрҙе өгөтләп ыңғайлатыу, шулай уҡ Ырымбур сик комиссияһында дипломатик хатлашыуҙы ғәрәп һәм фарсы теленән татар теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә<ref>ГАОО. Ф. 6. Оп. 3. Д. 3066. Л. 1-2; Оп. 10. Д. 2376. Л. 2; Д. 2471. Л. 1-2.</ref>.

1824 йылда ахун Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов үтенесе буйынса ҡала йәмиғ мәсетендә ағымдағы ремонт үткәрелә<ref>ГАОО. Ф. 6. Оп. 10. Д. 3163. Л. 1-9.</ref>.

=== Ырымбур мосолман диниә назараты рәйесе вазифаһындағы эшмәкәрлеге ===
М. Хөсәйеновтың вафатынан һуң Ырымбур губернаторы П. К. Эссен Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов юғары рухани вазифаға тәҡдим ителә. [[1825 йыл]]дың 30 сентябрҙә император [[Александр I]] укзына ярашлы ул мөфтөй вазифаһына раҫланды. 1826 йылдың 15 февралендә ант бирә һәм ЫМДН-ҡа индерелә.

Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимовтың ЫМДН мөфтөйө вазифаһында эшмәкәрлеге емешле була. 1827 йылда ул Өфөлә беренсе йәмиғ мәсете бинаһын төҙөү буйынса эшен башла. 1831 йылда ЫМДН-тың айырым резиденцияһы төҙөлөүе хаҡында мәсьәлә күтәрелә. Башҡорттарҙың һәм типтәрҙәрҙең Ҡазан университетының медицина факультетына уҡырға инеүенә булышлыҡ итә. Ғәбдрәхимов мосолмандар араһында эскелеккә, шулай уҡ [[һабантуй]] һәм йыйын һымаҡ халыҡ байрамдарына ҡаршы көрәшә.

Өфө мосолман зыяратында ерләнгән.

== Наградалары һәм бүләктәре ==
* 1806 ййылдың 16 авгусы — Рәсәй дәүләте алдындағы хеҙмәттәре өсөн йыл да була торған 150 һум түләү тәғәйенләнгән.
* 1814 йыл — алтын миҙалы менән наградлана, элекке эш хаҡына 80 һум өҫтәлә.
* 1817 йыл — ҡаҙнаға бөтә түләүҙәрҙән азат ителә, элекке эш хаҡына тағы ла 70 һум өҫтәлә. [[Файл:UfaBashkirMosque.jpg|мини|[[Беренсе йәмиғ мәсете|Өфөлә беренсе йәмиғ мәсете]] 1830 йылда Ғәбдрәхимов юллауы буйынса төҙөлә]]
* 1820 йыл — Ырымбур генерал-губернатор Эссен үтенесе буйынса 100 һум бүләк ителә.
* 1824 йылдың 28 апреле — ҡаҙаҡ ханы Ширғаҙи бин Айсыуаҡ бин Нурғәли осорондағы намыҫлы эшмәкәрлеге өсөн 500 һум торған алтын сәғәт менән бүләкләнә.
* 1826 йылдың 7 майында —йорт һатып алыу өсөн 4 000 һум бирелә.

== Ғаиләһе ==
* Беренсе ҡатыны — Тайсуған ауылынан Ғабдрахман бин Туймөхәмәт ҡыҙы Мәрфуға.
* Икенсе ҡатыны — Рәхмәтулла ҡыҙы Фәрхибаныу.
* Балалары — Ғабдрәүеф, Әхмәҙей, Ғиниәтулла, Бибиҙәрсафа, Бибимаһийән, Бибисарүийән, Бибифәхрийыһан.
'''Ғәбдрәүеф ''' Беренсе таш йәмиғ мәсетендә [[имам]], һуңынан [[ахун]] булып хеҙмәт итә. Кадет корпусындағы мосолмандарға ислам тәғлимәтен уҡыта, бының өсөн йылына 500 һум ала. [[17 июнь]] [[1830 йыл]]дың 17 июнендә туғаны Ғиниәтулла менән ирек грамотаһын ала. [[1843 йыл]]да имам һәм ахун вазифаларынан бушатыла. [[1881 йыл]]да вафат була, Ырымбурҙа ерләнә.

== Иҫкәрмәләр ==
{{примечания}}

== Әҙәбиәт ==
* Фахруддин Р. Асар. Т. 1. — Казань: Рухият, 2006. — С. 328—336.
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1765 йылда тыуғандар]]
[[Категория:Әлмәт районында тыуғандар]]
[[Категория:Ырымбур губернаһында тыуғандар]]
[[Категория:30 ғинуарҙа вафат булғандар]]
[[Категория:1840 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Ырымбур мосолман Диниә назараты мөфтөйҙәре]]
[[Категория:Ҡарғалы мәҙрәсәләре шәкерттәре]]