Ҡодос битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{НП-Израиль
 |статус                   = Ҡала
 |оригинальное название    = {{lang-he|ירושלים}} (''Йерушала́(й)им'')<br />{{lang-ar|القدس}} (''әл-Ҡудс'')<br />[[Файл:Jerusalem infobox image.JPG|320px]]<br />
 |русское название         = Ҡодос
 |герб                     = Jerusalem emblem.svg
 |флаг                     = Flag of Jerusalem.svg
 |округ                    = Иерусалим
 |подчинение               = Ҡаланың көнсығыш өлөшө өсөн [[Палестина милли автономияһы]]  [[Израиль]] суверенлығына бәхәсләшә. Ул Берләшкән милләттәр ойошмаһы [[БМО]] тарафынан тарафынан танылмай.
 |lat_deg =31 |lat_min =47 |lat_sec =0 |lon_deg =35 |lon_min =14 |lon_sec =0
 |CoordAddon = 
 |CoordScale = 
 |вид главы                = мэр
 |глава                    = [[Нир Баркат]]
 |дата основания           = Б.Э.Т. 4 мең йыл
 |первое упоминание        = Б.Э.Т. XIX-XX быуаттар
 |прежние имена            = Шалем, Иевус, Сион (Цион), Ир Давид (Град Давида), Элия Капитолина, Аль-Кудс
 |статус с                 = 
 |площадь                  = 125.156<ref>[http://www.masham.org.il/English/LocalAuthorities/Pages/default.aspx?letter=j Local Authorities] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304103648/http://www.masham.org.il/English/LocalAuthorities/Pages/default.aspx?letter=j |date=2016-03-04 }}</ref>
 |вид высоты               = 
 |высота центра НП         = 754
 |климат                   = Урта диңгеҙ
 |официальный язык         = 
 |официальный язык-ref     = 
 |население                = 828 500 (ҡасабаларҙан тыш)
 |год переписи             = 2013
 |Плотность                = 
 |Агломерация              = 
 |национальный состав      = йәһүдтәр (530,3), ғәрәптәр (279,7), әрмәндәр (5,6), башҡалар (12,9)
 |конфессиональный состав  = [[иудаизм|иудеи]] (65%), [[ислам|мосолмандар]] (32%), [[христианство|христиандар]] (2%), башҡалар (1%)
 |этнохороним              = иерусали́млы, иерусали́мка, иерусали́мдар
 |телефонный код           = +972 2
 |почтовый индекс          = 
 |почтовые индексы         = 
 |автомобильный код        = 
 |цифровой идентификатор   = 
 |сайт                    = http://www.jerusalem.muni.il
 |язык сайта              = he
 |язык сайта 2            = en
 |язык сайта 3            = ar
 |add1n                    = 
 |add1                     = 
 |add2n                    = 
 |add2                     = 
 |add3n                    = 
 |add3                     = 
}}

'''Ҡодос''' ({{lang-ar|القدس}} ''әл-Ҡүдс''<ref group="комм.">Тәүрәт менән Инжилҙең ғәрәпсәгә тәржемәләрендә — أورشليم ''Ӯршәлӣм'' (''Ӯрушәлӣм''); Израилдәге ғәрәпсә рәсми исеме — أورشليم القدس, ''Ӯршәлӣм-әл-Ҡудс''</ref> <small>{{Audio|ArAlquds.ogg|(audio)}}</small>), '''Иерусалим'''; {{lang-he|ירושלים}} ''Йерушалайим'' <small>{{Audio|He-Jerusalem.ogg|(audio)}}</small>) — Яҡын Көнсығыштағы боронғо ҡала, 1949 йылдан алып Израиль дәүләтенең баш ҡалаһы (1967 йылдан алып Израиль ҡаланың бөтә майҙанын контрольдә тота)<ref name="Britannika">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/302812/Jerusalem The United Nations (UN) attempted to declare the city a corpus separatum] (Latin: «separate entity»)—and, thus, avert further conflict—but the first Arab-Israeli war, in 1948, left Jerusalem divided into Israeli (west Jerusalem) and Jordanian (east Jerusalem) sectors.</ref>. Иерусалим Израилдың баш ҡалаһы булараҡ халыҡ-ара йәмғиәт тарафынан танылмаған<ref name="autogenerated1">Although Israel’s actions were repeatedly condemned by the UN and other bodies….</ref><ref>{{книга|автор=Ira Sharkansky.|заглавие=Governing Jerusalem: again on the world's agenda|издательство=Wayne State University Press|год=1996|pages=23|allpages=245|isbn=978-0814325926}} '': Most countries of the world do not formally recognize Jerusalem as Israel’s capital. Many do not recognize it as a city that is properly Israel’s. <..> A more list of countries, including the United States, the United Kingdom, and France, maintained consulates in Jerusalem but kept their embassies in what they formally recognized as the Israeli capital of Tel Aviv.''</ref><ref>{{книга|автор=Anthony Gorman, Andrew Newman.|заглавие=Encyclopedia of The Peoples of Africa and the Middle East|ответственный=Под. ред. Jamie Stokes|издательство=Facts On File|pages=325|allpages=864|isbn=0-8160-7158-6|год=2009}}'': capital: Jerusalem (unrecognized by most countries)''</ref>. Иерусалим — [[иудаизм]], [[христианлыҡ]] һәм [[ислам]] диндәре өсөн изге ҡала булып иҫәпләнә. Иерусалим [[Урта диңгеҙ|Урта]] һәм [[Үле диңгеҙ]]ҙәре арауығында, диңгеҙ кимәленән 650—840 метр бейеклектә урынлашҡан.

Ул донъялағы иң боронғо ҡалаларҙан иҫәплән. Беренсе торлаҡтар Б. Э. Т. IV быуаттарҙа тип билдәләнә. Б. Э. Т. XI быуатта ҡалала йәһүдтәр урынлашҡан һәм Израиль дәүләтенең баш ҡалаһы тип иғлан ителә. Б. Э. Т. VI быуатта [[Вавилон]] тарафынан баҫып алына, ә аҙаҡ Фарсы империяһы ҡул аҫтына күсә. Б. Э. Т. IV—II быуаттарҙа Боронғо Македония империяһына, Мысырға Селевекидтар дәүләтенә буйһона. Йәһүдтәр баш күтәргәндән һуң, аҙ ғына ваҡытҡа Йәһүдтәр батшалығы тергеҙелә(б.э.т. 2-се быуат). Алтынсы йылына уҡ рим провинцияһына әүерелә.

Рим империяһы ҡыйралғандан һуң, Иерусалим Византия империяһына күсә. Ошо ваҡыттан ҡаланы христианлаштырыу башлана. 639 йылда ғәрәп хәлифе [[Ғүмәр  ибн Хәттаб]] тарафынан баҫып алынғас, мосолман ҡиәфәте ала. [[1099]]—[[1187]] һәм [[1229]]—[[1244 йыл]]дарҙа ҡала тәре йөрөтөүселәр хакимлығы аҫтында була. Аҙаҡ Мысыр тарафынан яулап алына. [[1517 йыл]]дан [[1917 йыл]]ғаса [[Ғосман империяһы|Ғосманлы империяһы]] биләмәһенә керә. Аҙаҡ Бөйөк Британия хакимлығына күсә

== Галерея ==
<gallery align="center" widths="200px" heights="200px">
Elyon.JPG|[[ Израилдең юғары мәхкәмәһе (суды)]]
Hutz.JPG| Израилдың сит ил эштәре министрлығы
BankIsrael01 ST 06.jpg|[[ Израиль банкыһы]]
Jerusalem Schrein des Buches BW 1.JPG| [[ Израиль музейы]]нда китаптар ҡорамы
The National Library of Israel building - Amitay Katz.jpg|[[ Израилдең милли китапханаһы]]
Binyanei-HaUmah.JPG|Халыҡ-ара конференц-үҙәге (Иерусалим)
Filmfestival2009.jpg|Иерусалим Синематека
Bible Lands Museum Jerusalem.JPG|[[ Тәүрәт (библия) илдәре музейы]]
AlbertEinsteinStatue-InIsraelAcademyOfSciencesAndHumanities-ByRobertBerks.JPG|[[Израилдең тәбиғи һәм гуманитар фәндәр академияһы]]
Twin Towers Memorial in Israel.jpg|[[9/11 Living Memorial Plaza|  11 сентябрь ҡазаһы ҡорбандарына Кенотаф ]]  [[Көнсығыш Иерусалим]]
</gallery>

== Иҫкәрмәләр ==
; Комментарийҙар
{{примечания|group=комм.}}

; Файҙаланылған әҙәбиәт һәм сығанаҡтар
{{примечания|2}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация
|Тема         = Иерусалим
|Портал       = 
|Викисловарь  = 
|Викиучебник  = 
|Викицитатник = 
|Викиновости  = 
|Викитека     = 
|Викивиды     = 
|Метавики     = 
|Проект       = 
}}
* {{ЭЕЭ|11708|Иерусалим}}
* [http://www.israelprograms.org/JewishAgency/Russian/Education/Jewish+Life/Festivals/Yom+Yerushalaim/libr.htm Истоки Иерусалима. В 5- ти брошюрах. Боганим, А.; Израэль, С.]{{Недоступная ссылка|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} <br />Ред. Д. Вул, Отв. ред. Л. Дженнер-Клаузнер. — Иерусалим: Education Matters Ltd., 1995. — 218 c. ([http://machanaim.org/history/in_jer.htm читать])
* [http://www.cityofdavid.org.il/index.html Туристический центр «Город Давида»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090409004516/http://www.cityofdavid.org.il/index.html |date=2009-04-09 }}

; Рәсми
* [http://www.mfa.gov.il/MFA/Foreign+Relations/Israels+Foreign+Relations+since+1947/1947-1974/TABLE+OF+CONTENTS.htm#jerusalem IV. JERUSALEM AND THE HOLY PLACES // ISRAEL’S FOREIGN RELATIONS. Selected Documents, Volumes 1-2 — 1947—1974] МИД Израиля{{ref-en}}
* [http://www.jerusalem.muni.il/ Муниципалитет Иерусалима]{{ref-he}}{{ref-en}}{{ref-ar}}
* [http://www.jerusalem.muni.il/english/tour/cityeng.html Gates of Jerusalem (Старый город: карты, описание)]{{ref-en}}

; Мәғлүмәти
* [http://www.jerusaleminfo.ru Иерусалимский информационный портал] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190102220023/http://www.jerusaleminfo.ru/ |date=2019-01-02 }}
* [http://cih.ru/iz/index.html Израильская античность]
* [http://toldot.ru/blogs/acohen/cohen_684.html Первая еврейская столица]
* [http://www.stolitsa.co.il Портал столица наш любимый город] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121106061202/http://stolitsa.co.il/ |date=2012-11-06 }}
* [http://toldot.ru/tv/open/ Иерусалим он-лайн]
* [http://gazeta.rjews.net/news.html Хроники Иерусалима]
* [http://www.jerusalemshots.com/ru Архив фотографий Иерусалима]
* [http://ontario14.wordpress.com/2011/10/05/история-биньяней-hа-ума-jerusalem-convention-centre/ История «Биньяней hа-Ума» (Jerusalem convention centre)]
* [http://ilgid.ru/fotogalerei/jerusalem-walls-2012.html По иерусалимским стенам — фотографии Иерусалима] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140716005358/http://ilgid.ru/fotogalerei/jerusalem-walls-2012.html |date=2014-07-16 }}
* [http://www.egged.co.il/RU/ Автобусные маршруты в Иерусалиме и Израиле, оф. сайт компании Эгед]
; Очерктар
* [http://www.jew.spb.ru/ami/A379/A379-041.html Суббота в Иерусалиме] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090115202704/http://www.jew.spb.ru/ami/A379/A379-041.html |date=2009-01-15 }} Михаэль Дорфман
* [http://www.il4u.org.il/Israel/AboutIsrael/IntroducingIsrael/Jerusalem/ Статьи об Иерусалиме] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110810081507/http://www.il4u.org.il/Israel/AboutIsrael/IntroducingIsrael/Jerusalem |date=2011-08-10 }}
* [[s:В земле обетованной (Дорошевич)#Иерусалим|Влас Михайлович Дорошевич. «В земле обетованной. Иерусалим»]]
* [http://www.sergwolfson.co.il/articles/21.htm Иерусалим. Русская Православная Церковь в Иерусалиме] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130925185413/http://sergwolfson.co.il/articles/21.htm |date=2013-09-25 }}

{{Иерусалимский округ}}
{{Крупные города Израиля}}
{{Сионизм}}
{{Азия башҡалалары}}
{{Крепости, замки и укреплённые города крестоносцев на Ближнем Востоке}}

[[Категория:Изге ҡалалар]]