Италияла гректар

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Италияла гректар
Дәүләт  Италия
Ҡулланылған тел Грек теле
Саленто һәм Калабрияның грек телле райондары

Гректарҙың Италияла (грек. Έλληνες στην Ιταλία, итал. Greci in Italia) булыуы беҙҙең эраға тиклем VIII быуатта сауҙагәрҙәрҙең һәм колониаль компанияларҙың күсенеүенән башлана һәм беҙҙең көндәргә тиклем дауам итә. Әлеге ваҡытта грико халҡы булараҡ билдәле этник аҙсылыҡ бар[1]. Улар Калабрияның Көньяҡ Италия төбәктәрендә (Реджо-Калабрия провинцияһы) һәм Апулияла, айырыуса Саленто ярымутрауында, Грецияның боронғо өлкәһе сиктәрендә йәшәй. Грико тип аталған грек теле диалектында һөйләшәләр[2]. Улар быуаттар буйы Италияның көньяғында йәшәгән боронғо[3] һәм урта быуат грек общинаһының вариҫтары тип иҫәпләнә. Гректар берләшмәһе элек-электән Венецияла, хәҙерге Италия һәм Мальта православие архиепархияһы үҙәгендә лә булған. Ул X быуатҡа тиклем Византия провинцияһы булған һәм Мореяла, Критта XVII быуатҡа тиклем биләмәһе була. Был төркөм менән бер рәттән Италияла Грециянан яңы килгән мигранттарҙың аҙ һанлы өлөшө йәшәй, улар илдә эмиграция берләшмәһе ойоштора. Бөгөн Көньяҡ Италияла күп гректар, ассимиляцияға дусар булған һәм итальян йолаларын һәм мәҙәниәтен тота.

Антиклыҡ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Б. э. т. VI быуатта йәшәгән грек диаспораһы

Беҙҙең эраға тиклем VIII һәм VII быуаттарҙа төрлө сәбәптәр арҡаһында, шул иҫәптән демографик көрсөк (аслыҡ, халыҡтың тығыҙ урынлашыуы, климаттың үҙгәреүе һәм башҡа сәбәптәр), яңы сауҙа нөктәләрен һәм порттарҙы эҙләү, һуғыштан ҡасыу һәм тыуған иленән ҡыуылыу, гректар ҙур колониялаштырыу хәрәкәте башлай[4].

Шул уҡ ваҡытта грек колониялары Ҡара диңгеҙ һәм Массалия (Марсель) кеүек айырым урындарҙа грек колониялары барлыҡҡа килә. Улар Сицилиялағы тораҡ пункттарҙы Һәм Апеннин ярымутрауының көньяҡ өлөшөндәге яр буйы райондарын үҙ эсенә ала[5]. Гректар унда тығыҙ урынлашҡанға римлеләр Сицилияны һәм Италияның көньяҡ осон Бөйөк Греция тип атай. Боронғо географтар был терминға Сицилия йәки ябай Пуглия менән Калабрия — Страбо инәме, тигән фекергә ҡарата төрлө ҡарашта була.

Урта быуаттар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

ХVI быуат грек мигранттары Италияла. Һулда: Франческо Мавролико (яҡынса 1494—1575). Сицилияның Мессен ҡалаһында Константинополгә ғосмандар баҫып ингәндән һуң шунда төпләнгән грек ғаиләһендә тыуған.[6][7]. Уңда: Томас Флангинис (яҡынса 1578—1648), Венецияның бай грек юрисы һәм сауҙагәре, уҡытыусылар әҙерләгән грек колледжы Флангин мәктәбенә нигеҙ һала.[8].

Иртә урта быуат осоронда Бөйөк Грецияға Грециянан һәм Кесе Азиянан грек миграцияһының яңы тулҡындары килә, сөнки Көньяҡ Италия Көнсығыш Рим империяһы хакимлығы аҫтында ҡала. Көньяҡ Италияның күпселек грек халҡы ассимилициялаша һәм грекса һөйләшмәй башлаһа ла, Шулай ҙа әле булһа Калавияла һәм башлыса Салентинала Griko аҙсылығы бар. Грико — боронғо дорий, византия, грек, итальян элементтарын берләштергән телдең атамаһы. Гриконың бай ауыҙ-тел традицияһы һәм фольклоры бар. Бөйөк Грецияның башлыса грек телле булыуы тураһында яҙмалар XI быуатҡа ҡарай.

Византия империяһы ҡолаған ваҡытта (1203—1453) һәм башлыса 1453 йылда Константинополь тарҡалғандан һуң Византия ғалимдарының һәм башҡа күсеп килеүселәрҙең миграцияһы хәҙерге ғалимдар тарафынан грек һәм Рим мәғарифын, сәнғәтен һәм фәнен тергеҙеүҙә, шулай уҡ Яңырыу осорондағы гуманизмды үҫтереүҙә хәл иткес роль уйнай. Был эмигранттар грамматиктар, гуманистар, шағирҙар, яҙыусылар, нәшриәтселәр, башҡарыусылар, музыканттар, астрономдар, архитекторҙар, ғалимдар, рәссамдар, философтар, ғалимтар, сәйәсмәндәр һәм теологтар була[9].

Ғосман теленән һуң тиҫтәләгән йылдар Константинополде яулап алыу күп кенә гректар территорияларҙа төпләнә башлай Венеция Республикаһы, шул иҫәптән үҙендә лә Венеция. 1479 йылда Венецияла 4000-дән 5000-гә тиклем грек халҡы йәшәгән. Бынан тыш, был ул ваҡытта сит илдәрҙә иҡтисади яҡтан иң көслө грек общиналарының береһе була Ғосман империяһы[10]. 1494 йылдың ноябрендә венецияла гректар рөхсәт һорай, һәм уларға туғанлыҡ ойошторорға рөхсәт ителә, Scuola dei Greci, хәйриә һәм дини йәмғиәт, уның үҙенең комитеты һәм сәскә атҡан грек общинаһы мәнфәғәттәрен яҡлаған офицерҙары була. Был грек колонияһының хоҡуҡи статусын венеция власының беренсе рәсми таныуы була. 1539 Йылда Венеция гректарына үҙ сиркәүен төҙөүҙе башларға рөхсәт ителә — Сан-Джорджо-деи-Гречи, ул Бөгөнгө Көндә Венецияның үҙәгендә тора Рио-деи-Греция.

Күскенселәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Bulgari брендына Италияға килгән грек эмигранты Сотирио Булгари нигеҙ һала

Икенсе донъя һуғышынан һуң күп гректар сит илдәргә, башлыса АҠШ, Филиппин, Канада, Австралия, Яңы Зеландия, Бөйөк Британия, Аргентина, Бразилия, Норвегия, Германия, Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре һәм Сингапурға күсеп китә. Икенсе донъя һуғышынан һуң Италияға Грециянан мигранттар аҙыраҡ күсенһә лә, бөгөн грек диаспораһы общинаһында яҡынса 30 000 кеше иҫәпләнә, уларҙың күпселеге Римда һәм Үҙәк Италияла йәшәй[11].

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Pieroni, Andrea // . — P. 173–174.
  2. ↑ Greek MFA: Greek community in Italy. Дата обращения: 9 июнь 2021. Архивировано из оригинала 17 июль 2006 года. 2006 йыл 17 июль архивланған.
  3. ↑ G. Rohlfs, Griechen und Romanen in Unteritalien, 1924.
  4. ↑ Greek Italy:A Roadmap. Дата обращения: 9 июнь 2021. Архивировано из оригинала 3 март 2016 года. 2016 йыл 3 март архивланған.
  5. ↑ Magna Graecia. Дата обращения: 27 март 2021. Архивировано 10 март 2021 года.
  6. ↑ Archimedes in the Middle Ages, Volume 3. — The American Philosophical Society, 1988. — P. 749. — ISBN 0-87169-125-6.
  7. ↑ Cotterell, John. Social Networks and Social Influences in Adolescence. — Routledge, 1996. — P. 34. — ISBN 0-415-10973-6.
  8. ↑ Biucchi, Edwina. Venice: an architectural guide. — Batsford. — ISBN 0-7134-8781-X.
  9. ↑ Greeks in Italy. Дата обращения: 9 июнь 2021. Архивировано 9 июнь 2016 года.
  10. ↑ Greece: Books and Writers. — Ministry of Culture — National Book Centre of Greece, 2001. — P. 54. — ISBN 960-7894-29-4. 2023 йыл 31 ғинуар архивланған.
  11. ↑ Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs, Italy, The Greek Community. — «Greek community. The Greek diaspora consists of some 30,000 people, most of whom are to be found in Central Italy. There has also been an age-old presence of Italian nationals of Greek descent, who speak the Greco dialect peculiar to the Magna Graecia region. This dialect can be traced historically back to the era of Byzantine rule, but even as far back as classical antiquity.» Дата обращения: 9 июнь 2021. Архивировано из оригинала 17 июль 2006 года. 2006 йыл 17 июль архивланған.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Jonathan Harris. Being a Byzantine after Byzantium: Hellenic Identity in Renaissance Italy. — Kambos: Cambridge Papers in Modern Greek 8 (2000), 25—44
  • Jonathan Harris. Greek Emigres in the West, 1400—1520 (Camberley, 1995)
  • Jonathan Harris and Heleni Porphyriou. The Greek diaspora: Italian port cities and London, c. 1400—1700 // Cities and Cultural Transfer in Europe: 1400—1700, ed. Donatella Calabi and Stephen Turk Christensen (Cambridge, 2007), pp. 65—86
  • Heleni Porphyriou. 'La presenza greca in Italia tra cinque e seicento: Roma e Venezia', La città italiana e I luoghi degli stranieri XIV—XVIII secolo, ed. Donatella Calabi and Paolo Lanaro (Rome, 1998), pp. 21—38
  • M. F. Tiepolo and E. Tonetti. I Greci a Venezia. Atti del convegno internazionale di studio, Venezia, 5-8 Novembre 1998 (Venice, 2002), pp. 185—195

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Италияла_гректар&oldid=1237093» битенән алынған