Балыҡ сәнәғәте битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

'''Балыҡ сәнәғәте''' — балыҡ, диңгеҙ хайуаны, киттар, диңгеҙ умыртҡаһыҙҙары һәм ылымыҡтарҙы тотоу, уларҙы аҙыҡ-түлек, медицина, мал аҙығы һәм техник продукция итеп эшкәртеү буйынса аҙыҡ-түлек сәнәғәте тармағы.

== Башҡортостанда балыҡ сәнәғәте тарихы ==
Башҡортостанда балыҡ эшкәртеү тармағынан һәм балыҡсылыҡтан тора. Башҡортостанда етештереү эшмәкәрлегенең иң тәүге формаларының береһе балыҡсылыҡ була (кәсеп техникаһы примитив булған, балыҡты башлыса тоҙлағандар, ҡаҡлағандар һәм киптергәндәр). 20 быуат башында Өфөлә балыҡсылыҡ заводы төҙөлгәндән һуң балыҡты яңынан үрсетеү башлана. 1919 й. «Башохотрыбсоюз» («Башкиррыбхоз») предприятиеһы ойошторола. 2004 й. тармаҡ 28 пр—тие һәм производствонан тора, шул иҫәптән «Ҡариҙел балыҡсылыҡ хужалығы» МУП—ы, «Ҡарман балыҡсылыҡ хужалығы» ЯСЙ (Краснокама р—ны), «Миәкә Балыҡ Компанияһы» ЯСЙ, «„Балыҡ“ балыҡсылыҡ хужалығы» ААЙ (Фёдоровка р—ны). Башҡортостан Республикаһы аҙыҡ-түлек сәнәғәте етештереү күләменең 0,4 %—тан ашыуы балыҡ сәнәғәте өлөшөнә тура килә.

== Башҡортостанда балыҡ тотоу динамикаһы ==
* 1913 й. — 1300 тонна
* 1928—350 тонна
* 1940—718 тонна
* 1960—592 тонна
* 1980—455 тонна
* 2000—342 тонна
* 2005—948 тонна
* 2009—903 тонна

== Ер шарында балыҡ етештереү ==
{{main|Балыҡ етештереү буйынса илдәр теҙмәһе}}
Сығанаҡ: [[БМО-ның аҙыҡ-түлек һәм ауыл хужалығы берекмәләре]] ({{lang-en|Food and Agriculture Organization of the United Nation, FAO}})<ref name="fao">{{cite web
 | author        = 
 | authorlink    = 
 | datepublished = 
 | url           = http://www.fao.org/fishery/statistics/programme/3,1,1/en
 | title         = Fishery Statistics programme
 | format        = 
 | work          = The agricultural production
 | publisher     = FAOSTAT
 | accessdate    = 2011-05-30
 | lang          = en
 | description   = 
 | archiveurl    = http://www.webcitation.org/65sQydRip
 | archivedate   = 2012-03-03
}}</ref>.
{| class="wikitable"
|+<big>'''Балыҡ етештереү (етештереүҙе һәм үрсетеүҙе үҙ эсенә ала)в 2009 йыл (тонн)'''</big>
! Урын !! Дәүләт !! Етештереү (Тотоу)
|-
|align=center|1||  {{Флагификация|Китай}} ||align=center|60,474,939
|-
|align=center|2||  {{Флагификация|Индонезия}} ||align=center|9,815,202
|-
|align=center|3||  {{Флагификация|Индия}} ||align=center|7,845,163
|-
|align=center|4||  {{Флагификация|Перу}} ||align=center|6,964,446
|-
|align=center|5||  {{Флагификация|Япония}} ||align=center|5,195,958
|-
|align=center|6||  {{Флагификация|Филиппины}} ||align=center|5,083,131
|-
|align=center|7||  {{Флагификация|США}} ||align=center|4,710,453
|-
|align=center|8||  {{Флагификация|Чили}} ||align=center|4,702,902
|-
|align=center|9||  {{Флагификация|Вьетнам}} ||align=center|4,832,900
|-
|align=center|10||  {{Флагификация|Бангладеш}} ||align=center|3,949,267
|-
! !! Барлығы !!align="center"|'''113,573,761'''
|}

== СССР-ҙа балыҡ тотоу ==
[[Файл:Russia_Fishing_Harvest.png|right|thumb|300px|Добыча (улов) рыбы в СССР и России (млн.тонн)<ref name="fao">{{cite web
 | author        = 
 | authorlink    = 
 | datepublished = 
 | url           = http://www.fao.org/fishery/statistics/programme/3,1,1/en
 | title         = Fishery Statistics programme
 | format        = 
 | work          = The agricultural production
 | publisher     = FAOSTAT
 | accessdate    = 2010-08-07
 | lang          = en
 | description   = 
 | archiveurl    = http://www.webcitation.org/65sQydRip
 | archivedate   = 2012-03-03
}}</ref>]]

Балыҡ тотоу, ''млн. тонн''

{|class="wikitable"
!Регион!! Тотоу (1930 й.)!! Тотоу (1940 й.)!!Тотоу (1950 й.)!!Тотоу (1960 й.)!!Тотоу (1970 й.)
|-
| Үҙәк Атлантика һәм Балтика || 0.014 || 0.018 || 0.104 || 0.629 || 1.91
|-
| Алыҫ Көнсығыш || 0.305 || 0.322 || 0.484 || 0.861 || 2.612
|-
| Төньяҡ || 0.061 || 0.218 || 0.285 || 0.797 || 1.303
|-
| Ҡара һәм Аҙау(Азов) диңгеҙҙәре || 0.145 || 0.221 || 0.283 || 0.587 || 1.038
|-
| Каспий диңгеҙе || 0.604 || 0.322 || 0.313 || 0.378 || 0.529
|-
| '''Бөтә СССР''' || '''1.129''' || '''1.101''' || '''1.469''' || '''3.252''' || '''7.392'''
|-
|}

== Балыҡсылыҡ фонды ==
Республика балыҡсылыҡ хужалығы һыу ятҡылыҡтарының ҙур фонды бар: дөйөм оҙонлоғо һәм майҙанына ҡарата промыслала йылғаларҙы ҡулланыу яҡынса 3 %, күлдәр — 29, һыуһаҡлағыстар — 73, быуалар — 6 %—ҡа яҡын тәшкил итә. Тауар балығын етештереү күләме б—са респ. Волга буйы федераль округында 2—се урында тора (2006). Продукцияһы Башҡортостан Республикаһында һәм Рәсәй Федерацияһының башҡа төбәктәрендә һатыла.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Балыҡсылыҡ]]
* [[Балыҡ үрсетеү]]
* [[Балыҡ етештереү илдәре теҙмәһе]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{Примечания}}

== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/1627-baly-s-n-te}}
* ''Большая советская энциклопедия'', 1971 г.
* ''[http://nvtornik.ru/skaz-o-ry-bakah-i-zolotoj-ry-be.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004224420/http://nvtornik.ru/skaz-o-ry-bakah-i-zolotoj-ry-be.html |date=2013-10-04 }} — «Сказ о рыбаках и „золотой рыбе“» — статья в газете «Новый вторник» (9 апреля 2013 года).'

[[Категория:Аҙыҡ-түлек сәнәғәте]]
[[Категория:Балыҡсылыҡ]]