Беренсе Май урамы (Салауат)
| Беренсе Май урам Салауат | |
 | |
| Дөйөм мәғлүмәт | |
|---|---|
| Ил |
Рәсәй |
| Ҡала | |
| Район |
Үҙәк район |
| Оҙонлоғо |
2300 м |
|
картала | |
| Яндекс. Картала | |
Беренсе Май урамы (рус. Первомайский) — Башҡортостан Республикаһында Салауат[1] ҡалаһының үҙәк һәм төп урамы, ҡаланың иң тәүге урамдарының береһе..
История
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1950 йылдарҙа Салауат ҡалаһының төҙөлөшө тап ошо Беренсе Май урамынан башланып китә. Беренсе Май урамынан ҡалаға ингән ерҙә атта һүрәтләнгән Салауат Юлаевҡа стела тора.
Элек, 90-сы йылдар тирәһедә, был урында, бер аҙ көнбайыштараҡ, "Йыһан" скульптура төркөмө урынлашҡан булған. Ә хәҙерге автозаправкалау урынында - автовокзал, һуңыраҡ - түләүле туҡталыш була.
Урам башлыса ике ҡатлы йорттар кирбес менән төҙөлгән. 1950-се йылдар башында башлыса барактар төҙөлгән. Һуңынан улар һүтелгән һәм уларҙың урынында заманса туғыҙ ҡатлы йорттар төҙөлгән.
Ҡаланың төп магазиндары Беренсе Май урамында урынлашҡан була. Әммә Ленин урамы төҙөлөшө менән Беренсе Май урамы ҡаланың үҙәк урамы статусын юғалта.
50-60-сы йылдарҙа Комсомол майҙанынан Ленин майҙанына тиклем урамдың бер өлөшө «брод» (Американың Бродвейынан алынған) тип аталып йөрөтөлә. Элек кистәрен был урамда ҡаланың йәштәре йыйылышып үҙ-ара танышҡан. Әлеге ваҡытта урамдың был өлөшө тротуар плиткаһы менән түшәлгән.
50-70 йылдарҙа урамдың үҙәк өлөшөндә күп һанлы эскәмйәләр менән йәйәү йөрөү өлөшө була.
Ағастарын алмаштырғандан (тирәктәр урынына йүкәләр ултыртыла) һәм һыу үткәргес торбалар һалғандан һуң йәйәү йөрөү өлөшө юҡҡа сыға. Ә урамдың һул яғы йәйәү йөрөү өсөн ҡулайлаштырыла.
Иҫке торлаҡ фондынан күсереү программаһы буйынса Беренсе Май урамындағы 36-сы йорт һүтелергә тейеш биналар исемлегенә индерелгән.
2013 йылда Салауат телекомпанияһы Беренсе май урамы тураһында документаль фильм төшөрөп эфирға сығарған.
Трасса
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Беренсе Май урамы[2] Ленин майҙанынан башлана (Гагарин урамы) һәм Нуриманов урамында тамамлана. Матросов бульварын, Горький , Богдан Хмельницкий, Төҙөүселәр, Төньяҡ урамдарын, Комсомольск майҙанын киҫеп үтә, аҙаҡ ҡаланан сыҡҡан ерҙә Нуриманов урамы менән киҫешеп тамамланып ҡуя.
Транспорт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Беренсе Май урамы буйынса йөрөгән № 1375-се автоколоннаның автобус һәм маршрут таксиҙары һәм башҡа коммерция транспорты :
- № 1
- № 5
- № 6
- № 31
Иғтибарға лайыҡ биналар һәм ҡоролмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Һәйкәл — һыбайлы Салауат Юлаев.
- йорт.1 — «Урал» ҡунаҡханаһы
- йорт.3. б. — картиналар галереяһы
- йорт. 4 — был йортта 1950-80 йылдарҙа телевизор, радиодеталдар, грампластинкалар, радиоалғыс, музыкаль тауарҙар — гитара, баяндар һатыу буйынса «Мелодия» магазины эшләй.
- йорт. 5 — тыуған яҡты өйрәнеү музейында салауат, 50-60 йыл бында магазин в учебное пособие.
- йорт.. 6 — 1950-60 өй-магазин урынлашҡан йылдар «Китап», һуңынан уны урын — методик бүлеге Гороно, һуңынан — магазин «Өҫ кейеме».
- йорт.8 б. — хужалыҡ тауарҙары
- ПТУ № 19
- йорт. 17 — һаҡлыҡ
- йорт. 21/10 — балалар китапханаһы
- йорт. 9/20 — бөҙрәхана, магазин аҙыҡ-түлек
- йорт. 31/11 — түлек магазины
Һәйкәлдәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Салауат ҡалаһының комсомолецтарын Хеҙмәт ҡыҙыл байраҡ ордены менән бүләкләү хөрмәтенә иҫтәлекле стела[3]
Иҫкәрмә
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Г. Б. Кәлимуллин, Салауат. Һәм ҡала төҙөлөшөн планлаштырыу, Н. А. Пекарев редакцияһында; Акад. төҙөлөш һәм архитектура. СССР Будапешт М., 1962. 60 бит.
- Рәсәй Ҡалалары. Энциклопедия — М.: Ҙур Рәсәй Энциклопедияһы. Кондратьева И. 1994.
- Асабина О. , Станкова Л., Живитченко Э, Клугман Т «Ҡурай сәскәһе аҫтында сәскә атҡан». Салауат 2013.
- Салават ҡалаһы/ кол. авт. Администрация г. Салауат; Авт.- сост. Раиса Фаритовна Зыкина. — Өфө: Һүҙ, 1998. — 80 с. — 5000 экз. — ISBN 5-87308-120-4.
- Салауат. Республикабыҙҙың ҡалалары. Башҡортостан китап нәшриәте. Өфө, 1965.