Беттәр

Беттәр
Кеше бете (Pediculus humanus)
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Ярым бүлек:  Беренсел ауыҙлылар Рангаһыҙ:  Ҡау һалыусылар Тип:  Быуынтыҡ аяҡлылар Ярым тип:  Трахеялылар Юғары класс:  Алты аяҡлылар Класс:  Бөжәктәр Подкласс:  Асыҡ яңаҡ һөйәклеләр Инфракласс:  Ҡанатлы бөжәктәр Инфракласс:  [[Neoptera|Яңы ҡанатлы бөжәктәр ru:Новокрылые насекомые]] Отряд:  Пухоеды и вши Аҫ отряд:  Беттәр
Халыҡ-ара фәнни исеме
Anoplura Leach, 1815
ғаилә
Echinophthiriidae Enderleinellidae Haematopinidae Hamophthiriidae Hoplopleuridae Hybothiridae Linognathidae Microthoraciidae Neolinognathidae Pecaroecidae Pedicinidae Pediculidae (Pediculidae) Phthiridae Polyplacidae Ratemiidae
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   103344 NCBI   30005 EOL   2760803

Беттәр (лат. Anoplura, (рус.  Вши ) — ҡан һурыусы бөжәктәр отрядына ҡараған, кеше, ҡош, йәнлек тәнендә булған паразиттар; тиф, биҙгәк таратыусылар; тулы булмаған әүерелеш юлы менән үҫә торған бөжәктәр.

Кәүҙәһе ромб һымаҡ, ҙурлығы 2,5-тән алып 5 мм-ға ҡәҙәр, тығыҙ, һарғылт-һоро төҫтә; баш, күкрәк һәм ҡорһаҡ өлөштәренә бүленә. Күкрәгендә хәрәкәтсел тырнаҡлы өс пар ҡыҫҡа аяҡтары бар. Ауыҙ аппараты тирене тишеп һурыуга яйлашҡан. Беттәрнең төкөрөк биҙҙәре бүлентеләре кеше һәм хайуандарҙа ҡан ойошоуҙы тотҡарлай. Инә беттәр тәүлегенә 3-тән алып 15-кә ҡәҙәр, ә үҙ ғүмеренә (1,5 айға ҡәҙәр) барлығы 50-нән алып 350-гә ҡәҙәр күкәй (һеркә) һала. Кеше тәнендә 3 төрө бет паразитлык итергә мөмкин, кейем беттәре (Pediculus vestimenti), баш беттәре (P. capitis) һәм касык түмһәкәй бете (Phthirius inguinalis). Беттәр тешләгән урын ҡысыта, тырнау нәтижәһендә тире тупаҫлана, үлекләй.

Беттәр — паразитар тиф, волын йәки траншея биҙгәге, түләрәмә ауырыуҙарын таратыусылар.

Сығанаҡ

• Татар энциклопедияһы. Ҡазан, 2008 2013 йыл 7 декабрь архивланған.  (тат.)

Әҙәбиәт

• Павловский Е.Н. Руководство по паразитологии человека. М.-Л., 1948; Соснина Е.Ф. Итоги изучения вшей в Волжско-Камском крае // Материалы итоговой научной конференции зоологов ВКК. Казань, 1970.