Википедия:Йәһүд-башҡорт практик транскрипция ҡағиҙәләре/Проект

Был бит ҡағиҙә түгел, был ҡағиҙәнең проекты. Был ҡағиҙә йәһүд-башҡорт практик транскрипцияның унификация өсөн ҡулланыла.

Область применения

Әгәр башҡорт телендә йәһүд (дини, политика һ.б.) шәхестен исеме юҡ, был ҡағиҙә ҡулланыла. Әгәр шәхестең исеме башҡорт телендә башҡа формаһында ҡулланылған, был форманы ҡулланырға кәрәк (мәҫәлән Ибраһим (дини шәхес;Абраһам түгел) әммә Йеһуда Һалеви). Ләкин был ситуацияла Абраһам исемле битенән Ибраһим битенә йүнәтеләү эшләргә кәрәк.

Имлә

Ҡарағыҙ: Йәһүд әлифбаһы

Хәрефтәр

Йәһүд телендә хәрефтәр тартынҡы өндәр өсөн ҡулланыла. Бер нисә хәрефтең (כ, מ, נ, פ, צ ) ике формаһы бар: беренсеһе һүҙҙең башында һәм уртаһында ҡулланыла (כ, מ, נ, פ, צ ), икенсеһе һүҙҙең аҙағында (ך, ם, ן, ף, ץ) ҡулланыла.

Никуд

Һуҙынҡы өндәр өсөн йәһүд телендә некудот (йәһ. ‎נְקֻדּוֹת‎‎‎‎) тамғалары ҡулланыла. Был тамғаларҙың классификацияһы:

Өн	Большие (бывшие долгие гласные)		Малые (бывшие краткие гласные)	Хатафтар (бывшие сверхкраткие гласные)
	полные	неполные
[i]	אִי		אִ
[e]	אֵי	אֵ	אֶ	אֲ
[a]		אָ	אַ	אֲ
[o]	אוֹ	אׁ	אָ	אֳ
[u]	אוּ		אֻ

Тамғаларҙың исемдәре:

Звук	Большие (бывшие долгие гласные)		Малые (бывшие краткие гласные)	Хатафы (бывшие сверхкраткие гласные)
	полные	неполные
[i]	полный хирИк		неполный хирИк
[e]	полное церЕ	церЕ (неполное церЕ)	сегОль	хатАф-сегОль
[a]		камАц (большой камАц)	патАх	хатАф-патАх
[o]	полный холАм	неполный холАм	малый камАц 3	хатАф-камАц
[u]	шурУк		кубУц

Шулай уҡ шва никуд тамғаһы бар, אְ. Уның әйтеләү: ə, ʌ, ɔ йәки әйтелмәй.

Тартынҡы хәрефтәрҙең практик транскрипцияһы — общий случай

Аңлатма: не рассматриваются случаи с дагешем, бының өсөн "Дагеш тамғаһы" секцияһын ҡарағыҙ.

Тартынҡы хәрефтәрҙең практик транскрипцияһы — общий случай

Хәреф	Әйтеләү (IPA)	Транскрипция
ה	[h]	һ
ו	[v~w]	в/у
ח	[x]	х
ט	[t]	т
י	[j]	й
מ	[m]	м
נ	[n]	н
ס	[s]	с
צ	[ts]	ц
ק	[k~q]	к/ҡ

Дагеш тамғаһы

Дагеш тамғаһының 2 төрө бар: еңел һәм көслө дагеш.

Еңел дагеш

Был дагеш төрөнөң фонетик һәм грамматик роле бар:

Еңел дагештең фонетик роле (хәҙерге әйтелеше)

Хәреф	Дагешле хәрефтең әйтелеше	Дагешһеҙ хәрефтең әйтелеше
ב	[b]	[v]
כ	[k]	[x]
פ	[p]	[f]

Үрҙә телгә алынғандарҙан башҡа, боронғо йәһүд телендә дагештың фонетик роле булған тағы ла 3 хәреф булған:

Еңел дагештең фонетик роле (боронғо әйтелеше)

Хәреф	Дагешле хәрефтең әйтелеше	Дагешһеҙ хәрефтең әйтелеше
ג	[g]	[ɣ], башҡ. ғ
ד	[d]	[ð], башҡ. ҙ
ת	[t]	[θ], башҡ. ҫ

Шулай уҡ, боронғо йәһүд телендә яҙғанда яңғыҙлыҡ исемдәрҙә ג, ד, ת хәрефтәре урынына ғ, ҙ, ҫ ҡулланырға кәрәк, әммә גּ, דּ, תּ урынына г, д, т ҡуйыла.

Көслө дагеш

Сильный дагеш в древнем произношении обозначал удвоенное произношение гласного (причём в буквах ב, ג, ד, כ, פ, ת — удвоенное взрывное (בּ — [bb] һ.б.)). Это также нужно учитывать при практической транскрипции имён в древнем произношении.

Как отличить лёгкий дагеш от сильного

• Лёгкий дагеш бывает только после огласовки шва и в начале слова
• Сильный дагеш бывает только после больших или малых огласовок
• После хатафов вообще не бывает дагеша.

Тулы некудот

Некудотта хәреф тамғаһы (א, י, ו, ה) булырға мөмкин. Был хәреф тамғаһы хәреф түгелдер. Шулай уҡ, был тамғаһын транслитерация итергә кәрәк түгел (әммә, әгәр цере менән бындай тамғаһы бар, унда э/е урынына эй/ей ҡулланыла (Мәҫәлән, בְּרֵאשִׁית - Бэрейшит).

א һәм ע хәрефтәре

Правила транслитерации букв א и ע:

• Если под буквой или перед ней находится шва, то א транслитерируется с помощью апострофа, ע как ь

• В остальных случаях не транслитерируется.