Йогурт

Йогурт тәрилкәһе

Йогурт (боронғо төрки — йоғүрт, төр. yoğurt) — һөттән әҙерләнгән һәм махсус бактериялар ярҙамында әсетелгән аҙыҡ. Йогурттың бай тарихы һәм күп төрлө файҙалы үҙенсәлектәре бар, ул бөтә донъя буйлап киң ҡулланыла. Йогурт төрҙәрен төрлө тәм-томдар, емеш-еләк, һәм тәмләткестәр менән байытып, бер нисә төрлө ысулдар менән әҙерләргә мөмкин.

Тарихы

Йогурттың килеп сығыуы бик боронғо замандарға барып тоташа. Тәүге тапҡыр ул Кавказ, Урта Азия һәм Төркиә территорияларында ҡулланылған. Тәүҙә кешеләр һөттө күн мискәләрҙә йәки һауыттарҙа һаҡлаған, был шарттарҙа һөт үҙенән-үҙе әсей башлаған һәм йогуртҡа әүерелгән. Был процесс кешеләргә һөттө оҙаҡ ваҡыт һаҡлау мөмкинлеген биргән. «Йогурт» һүҙе «yoğurt» тигән төрөк һүҙенән килеп сыҡҡан, ул монголса «yogur» һүҙенән килеп сыҡҡан, йәғни «ҡуйы һөт» тигәнде аңлата. Йогурт башта һөттө һаҡлау ысулы булараҡ ҡулланылған, сөнки ферментация ваҡытында барлыҡҡа килгән һөт кислотаһы тәбиғи консервант булараҡ эш иткән. Ваҡыт үтеү менән йогурт бөтә донъяға тарала, төрлө мәҙәниәттәрҙә үҙенсәлекле етештереү ысулдары һәм тәм-том профилдәре эшләнә.

Йогурт етештереү

Йогурт етештереү процесы бер нисә этаптан тора:

• Һөт әҙерләү: Тәүҙә һөт 85°C тиклем ҡайнатыла. Был процесс һөттәге бактерияларҙы юҡҡа сығара.

• Һыуытыу: Һуңынан һөт 43-46°C тиклем һыуытылып, уға махсус йогурт бактериялары өҫтәлә.

• Әсетеү: Әсеү процесы 4-6 сәғәт дауам итә, был ваҡыт эсендә һөт әсей һәм йогуртҡа әүерелә. Был процесс 42-44°C температураһында үтә. Әсеү тамамланғас, йогурт һыуытҡысҡа ҡуйыла һәм ҡулланыуға әҙер була.

Йогурт төрҙәре

Йогурттың бер нисә төрө бар:

• Тәбиғи йогурт: Тик бактериялар һәм һөт менән яһалған йогурт.

• Емеш-еләк йогурты: Төрлө емеш-еләктәр менән байытылған йогурт төрө.

• Шәкәрле йогурт: Тәмләткестәр һәм шәкәр өҫтәлгән йогурт.

• Грек йогурты: Һыуын алып ташлап, ҡуйыраҡ консистенцияға еткерелгән йогурт.

• Пробиотик йогурты: Эсәктәр өсөн файҙалы бактериялар менән байытылған йогурт.

Файҙаһы

Йогурт кеше организмы өсөн файҙалы матдәләргә бай. Ул витаминдар һәм минералдар менән тәьмин итә, иммунитетты нығыта, ашҡаҙан-эсәк системаһының эшмәкәрлеген яҡшырта. Йогуртта организм өсөн файҙалы бактериялар – пробиотиктар бар, улар аш эшкәртеү процесын яҡшырта һәм иммун системаһын көсәйтә.

Йогурт организм өсөн бик файҙалы:

• Пробиотиктар: Йогуртта файҙалы бактериялар бар, улар аш эшкәртеү процесын яҡшырта һәм эсәктәрҙең сәләмәтлеген һаҡлай.

• Витаминдар һәм минералдар: Йогурт витаминдарҙың (В2, В12) һәм кальций, магний кеүек минералдарҙың сығанағы булып тора.

• Иммунитет: Йогурт организмдың иммун системаһын нығытыуға булышлыҡ итә.

• Ашҡаҙан-эсәк системаһының эшмәкәрлеге: Йогуртты даими ҡулланыу ашҡаҙан-эсәк системаһының эшмәкәрлеген яҡшырта. Пробиотиктар матдәләр алмашыуын яҡшыртып, ауырыуҙарҙан һаҡлауға булышлыҡ итә.

Ҡулланыу

Йогурт төрҙәре кулинарияла төрлө ризыҡтарҙы әҙерләүҙә лә киң ҡулланыла. Мәҫәлән, салаттар өсөн соус, десерттарҙа, бәлештәр һәм башҡа ашамлыҡтарҙа. Йогуртты үҙенсәлекле ризыҡ итеп тә, төрлө ризыҡтар менән бергә лә ҡулланалар.

Йогурт төрлө ризыҡтарҙа ҡулланыла:

• Иртәнге аш: Йогуртты иртәнге ашта мюсли йәки гранола менән ҡулланыу киң таралған.

• Десерт: Йогурттан төрлө десерттар әҙерләргә мөмкин.

• Соус: Йогурт салаттар һәм башҡа ашамлыҡтар өсөн соус булараҡ файҙаланыла.

• Бешереү: Йогуртты төрлө бәлештәр һәм печенье рецептарында файҙаланырға мөмкин.

• Маринад: Йогурт ит һәм балыҡ өсөн маринад булараҡ та ҡулланыла.

Фотогалерея

• 
  Төрөк йогурты Süzme, май миҡдары 10 %
• 
  Балсыҡ көршәктәргә тултырылған татлы йогурт Бангладешта һатыла.
• 
  Айран-йогурт нигеҙендәге тәмле эсемлек, уны ғәҙәттә һалҡын килеш бирәләр, ҡайһы берҙә газлаштыралар һәм мята һәм тоҙ менән тәмләтәләр.
• 
  Скир-традицион рәүештә һалҡын килеш һөт һәм шәкәр менән бирелә торған йогуртҡа оҡшаш исланд әсетелгән (ферментланған) продукты.
• 
  Райта-Һиндостан субконтинентында йогурттан әҙерләнгән тәмләткестәр.

Һылтанмалар

• History of Yogurt. National Yogurt Association.Yogurt History
• The Origins of Yogurt. The Yogurt in Nutrition Initiative.Yogurt Origins
• How Yogurt is Made." How Products Are Made.Yogurt Production
• The Science of Yogurt: What Makes it So Good?" Harvard T.H. Chan School of Public Health. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/yogurt/ Science of Yogurt]
• Types of Yogurt. Dairy Council Northern Ireland. Types of Yogurt
• Different Types of Yogurt: Which is Best?" Healthline. Types of Yogurt
• Health Benefits of Yogurt." Mayo Clinic. Yogurt Benefits
• Yogurt: Role in Diet." WebMD. Yogurt in Diet
• Ways to Use Yogurt." Epicurious. Using Yogurt
• 10 Ways to Use Yogurt. BBC Good Food. Ways to Use Yogurt