Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһы
| Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһы | |
| фин. Karjalais-suomalainen sosialistinen neuvostotasavalta | |
| Байраҡ[d] | Герб[d] |
.svg) |  |
| Нигеҙләү датаһы | 31 март 1940 |
|---|---|
| Ҡыҫҡаса атамаһы | Карело-Финская ССР, Карэла-Фінская ССР, Карэла-Фінская ССР һәм Карело-Фінська РСР |
| Рәсми тел | карел теле[d], урыҫ теле һәм Фин теле |
| Гимн | Гимн Карело-Финской ССР[d] |
| Описание девиза | Пролетарии всех стран, соединяйтесь![d] |
| Девиз тексы | Kaikkien maiden proletaarit, liittykää yhteen! |
| Донъя ҡитғаһы | Европа |
| Дәүләт |
 СССР |
| Административ үҙәк | Петрозаводск |
| Административ-территориаль берәмек | СССР |
| Хәҙерге административ берәмек сиктәрендә урынлашҡан | Карелия |
| Идара итеү формаһы | совет республикаһы[d] |
| Халыҡ һаны | 651 300 кеше (1959) |
| Валюта | Совет һумы[d] |
| Алмаштырылған | Карел Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы |
| Алыштырған | Карел Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы, Выборгский район[d], Кексгольмский уезд[d], Питкярантский район[d], Сортавальский район[d], Суоярвский район[d] һәм Выборгская губерния[d] |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 16 июль 1956 |
.svg) | |
 | |
 Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһы Викимилектә | |
Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһы (фин. Karjalais-suomalainen sosialistinen neuvostotasavalta) - 1940 йылдың 31 март айынан 1956 йылдың 16 июленә тиклем СССР составында союз республикаһы, 1956 йылдың 16 июлендә Карел-Фин ССР автономиялы республика статусы менән РСФСР составында кире ҡайтарыла Карелия АССР-ына үҙгәртелә.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Совет-фин «ҡышҡы» һуғышын (1939-1940) тамамлаған Мәскәү тыныс шартнәмәһе буйынса СССР Финляндияның сик буйы территориялары өлөшөн ҡушҡандан һуң, 1940 йылдың 31 мартында Мәскәүҙә СССР Юғары Советының (1 саҡырыу СССР Юғары Советы) VI сессияһы була.
Был сессияла РСФСР Карелия Автономиялы Совет Социалистик Республикаһын Союз Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһына үҙгәртеп төҙөү һәм Кипрҙың күпселек өлөшөн Финляндиянан күскән территорияларҙы күсереү тураһында закон ҡабул ителә.
КФССР составына Выборг губернаһының ҙур өлөшө (Карел муйынтығы һәм Төньяҡ Ладога буйы территориялары), шулай уҡ Салла-Куусамо (Салла һәм Куусамо йәмғиәттәре өлөшө) индерелгән.
СССР Юғары Советының VI сессияһы ҡарары нигеҙендә, 1940 йылдың 13-15 апрелендә үткән Карелия автономиялы СССР Юғары Советының сираттан тыш сессияһы Карелия АССРЫ Карелия-Фин СССРҘА үҙгәртеп төҙөү, хакимиәттең үрге органдарын тартып алыу тураһында закон ҡабул итә, Карелия-Фин ССР Конституцияһы проектын эшләү өсөн Конституция комиссияһын һайлай.
1940 йылдың йәйендә КФС составына тапшырылған булған фин территорияларында ете яңы район — Выборг, Кеггольм, Коркык, Питкярант, Сортаваль, Суоярв һәм Яскин райондары, шулай уҡ Кистень районы составына индерелгән өс ауыл советы ойошторола.
Карело-Фин ССР ул ваҡытта Ҙың 12-се Союз Республикаһы була, шуға бәйле рәүештә СССР Конституцияһына үҙгәрештәр керетелә.
КФССР баш ҡалаһы булып Петрозаводск ҡалаһы ҡала.
Шунан һуң Мурманск өлкәһе РСФСР ярымэксклавы була.
1954-1955 йылдарҙа президент Ю. Т. Паасикиви етәкселегендәге Финляндия һәм Н. С. Хрущев етәкселегендәге СССР араһындағы мөнәсәбәттәр яҡшыра башлай. 1956 йыл башында Паасикиви яңы срокка һайлауҙан баш тарта һәм март айында яңы президент итеп Урхо Кекконен һайлана.
1956 йылдың 1 ғинуарында СССР ваҡытынан алда Финляндияны тыныс шартнамә нигеҙендә алған Поркал территорияһын кире ҡайтара, Финляндияның нейтралитетын хуплай һәм уның БМО-ға кереүенә комасауламый.
1956 йылдың 16 июлендә КФССР рәсми рәүештә АССР статусында түбәнәйә һәм РСФСР составына кире ҡайтарыла. Шул уҡ ваҡытта уның исеменән «фин» һүҙе алынған (Карелия АССР). Икенсе көндө «Правда» һәм «Известия» газеталарында Карело-Фин СССР Юғары Советының тейешле үтенесе баҫылып сыға.
КФССР Карелия АССР-ына үҙгәртеп урынлаштырыу СССР-ҙың Финляндияның бәйһеҙлеген ҡарата агрессив маҡсаттары булмауын күрһәтергә һәм шул уҡ ваҡытта фин сәйәсәтселәренең Карелияның көнбайыш райондары сиктәрен яңыҙан ҡарау һәм ҡушыу мәсьәләһен өр-яңынан күтәрергә омтылуларға нөктә ҡуйырға тейеш була (Карелия мәсьәләһе). Республика статусын төшөрөүгә уның халҡының милли составында булған үҙгәрештәр (халыҡтың 80% - ы урыҫтар, белорустар һәм украиндар), шулай уҡ дәүләт аппаратын ҡыҫҡартыу (1955 йылда уны тотоуға сығымдар 19,6 млн һум тәшкил иткән) рәсми нигеҙ була.
Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Куприянов Г. Н. Карело-Финская Советская Социалистическая Республика. — М., Госполитиздат, 1949. — 132 с.
- Карело-Финская ССР в послевоенные годы. — Петрозаводск: Госиздат Карело-Финской ССР, 1955. — 87 с.: ил.
- История Карелии с древнейших времён до наших дней / Науч. ред. Н. А. Кораблёв, В. Г. Макуров, Ю. А. Савватеев, М. И. Шумилов — Петрозаводск: Периодика, 2001. — 944 с.: ил. ISBN 5-88170-049-X