Кешенең йөклөлөгө
| Кешенең йөклөлөгө | |
 | |
| МКБ-10 | |
|---|---|
| МКБ-9 |
V22 |
 Кешенең йөклөлөгө Викимилектә | |
Кешенең йөклөлөгө (лат. graviditas) — ҡатын-ҡыҙҙың репродуктив ағзаларында эмбриондың йәки яралғының үҫешеүе. Йөклөлөк инә һәм ата енси күҙәнәктәренең инәлек көпшәһендә ҡушылыуы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә, артабан 46 хромосомаһы булған зигота ярала. Күҙәнәктәр бүленеүе һөҙөмтәһендә бластоциста барлыҡҡа килә, етенсе көнгә инәлеккә инеп йәбешә. Йөклөлөктөң тәүге өс аҙнаһында (тәүге триместр) яралғы ағзалары һалына, 12-се аҙна аҙағына плацента өлгөрөп етә. Уның аша яралғы туҡлыҡлы матдәләр ала һәм бүлентеләре сығарып ташлана. Йөклөлөк осоро 9 ай бара, ул 40 акушер аҙнаһы тип атала (һуңғы күрем бөткән көндән һанала). Йөклөлөк аҙағында бала донъяға килә.
Дауамлығы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Йөклөлөктөң уртаса дауамлығы аталанғандан алып бала тыуғанға тиклем 38 аҙна тәшкил итә(эмбриональ ваҡыт).Йөклөлөк осороһуңғы күрем бөткән көндән алып 9 ай бара, ул 40 акушер аҙнаһы дауам итә. Акушер аҙнаһы менән иҫәпләү медицинала нығыраҡ таралған, сөнки аталаныу ваҡытын ғәҙәттә билдәләү ауыр.
Кешенең инә ҡарынындағы үҫеше ике осорға бүленә: эмбриональ (ғоман орлоғо) һәм феталь (яралғы). Эмбриональ осор аталанғандан алып 8 аҙна аҙағына тиклем дауам итә (10 аҙна акушер срогы). Эмбриональ осорҙа аталаныу, бүленеү (күҙәнәктәрҙең күбәйеүе), имплантация ( инәлеккә урынлашыу), гаструляция ( ғоман орлоғо ҡатламдары барлыҡҡа килә), органогенез (ағзалар барлыҡҡа килеү), плацентация һәм башҡа процестар. Эмбриональ осорҙа ғоман орлоғо 0,1 мм-ҙан (аталанғантүл күҙәнәге) 3 см-ға (орлоҡ тышын һанамағанда) тиклем ҙурая. Башта ғоман орлоғо балаға оҡшамай, яйлап ҡына үҙгәреп, кеше һынына инә бара. Һуңғы эмбриональ аҙнала ҡайһы бер эмбриональ структуралар юҡҡа сыға (айғолаҡ дуғалары һәм аралыҡтары, ҡойроҡ, аллантоис кесерәйә).
Феталь осор 11-се акушер аҙнаһынан бала тыуғанға тиклем дауам итә. Феталь осор башына яралғының бар ағзалар системаһы формалашҡан була, һыны балаға оҡшай, яралғы бик тиҙ үҫешә һәм тән пропорциялары үҙгәрә.
Насар йоғонтоларға эмбриондың һәм яралғының һиҙгерлеге үҫкән һайын көсәйә бара. Эмбриональ осорҙа феталь осорға ҡарағанда йөклөлөк өҙөлөү хәүефе 10 тапҡырға арта.
Ҡатын-ҡыҙҙың йөклөлөк осорон «триместрҙарға» (өсәр айлап)бүлеп йөрөтәләр. Ярашлы рәүештә, беренсе, икенсе, өсөнсө осорҙар тураһында һүҙ алып барыла. Һәр триместҙың үҙ үҙенсәлектәре һәм хәүефтәре.
![аталанғандан һуң 4 аҙна[1]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:6_weeks_pregnant.png)
![аталанғандан һуң 8 аҙна[2]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:10_weeks_pregnant.png)
![аталанғандан һуң 18 аҙна[3]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:20_weeks_pregnant.png)
![аталанғандан һуң 38 аҙна[4]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:40_weeks_pregnant.png)
Пренаталь диагностика
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Пренаталь диагностика — яралғының үҫеш патологияларын диагнозлау — бер нисә этапта бара. 10-сы һәм 13-сө аҙналар араһында скрининг үткәрелә. УЗИ, биохимик маркерҙар буйынса Даун синдромы һәм Эдвардс синдромы хәүефе тикшерелә . 16-сы һәм 18-се аҙналарҙа ошо уҡ анализдарҙы, быларҙан тыш нерв көпшәләре дефекты хәүефенә лә өсләтә биохимик скрининг үткәрәләр. Өсләтә скрининг 14-се һәм 20-се аҙналар араһында ла үткәрелеүе мөмкин. Яҡынса 18-се аҙнала ҡабат бала табыусылар яралғының ҡыбырлағанын һиҙә, тәүгеләр - 20-селә. Шулай ҙа бер нисә аҙнаға айырмалар булырға мөмкин. Асҡаҡ ҡатындар тулы кәүҙәлеләрҙән яралғы ҡыбырлауын алдараҡ һиҙә.
20−24-се аҙнала яралғының ағзаларына УЗИ яңынан үткәрелә.
24-аҙнала плацентының кәмселектәре булыу ихтималын иҫкәртеү өсөн тикшергеләйҙәр, 26-сы аҙнала — гестациондиабетты иҫкәртеү маҡсатында глюкозотолерантлыҡҡа тестүткәрәләр .
28-се аҙнала - игеҙ (күп) балалар көтөлгәндә 30-сы аҙнала бер бала көтөлгәндә отпуск бирелә һәм алмаш карта тапшырыла, йөклө ҡатын уны бар ерҙә лә үҙе менән йөрөтәргә тейеш. .
30−34-се аҙналарҙа яралғының һәм плацентаның хәл торошон асыҡларға йәнә УЗИ яһала.
38 аҙнанан һуң тыуған бала етлегеп тыуған тип һанала. Ғәҙәттә бала 40-сы аҙнала донъяға килә, әммә 5 % ҡатындар ике аҙнаға алдарағ йә һуңғараҡ таба. 42 аҙнанан уҙған йөклөлөк артыҡ йөрөгән һанала.
Үҫмерҙәр йөклөлөгө
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Йөклөлөк билдәләре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Шикле (фараз) билдәләр:
- Уҡшыу һәм ҡоҫоу, бигерәк тә иртәләрен, аппетиттың һәм еҫ тойоуҙың үҙгәреүе;
- Ҡыҙып барыу, миңрәүләнеү, йоҡо баҫыу;
- Йөҙҙөң, имсәк осоноң пигментацияһы үҙгәреү (ҡарайыу);
- Бәүел итеү йышайыуы;
- Һөт биҙҙәренең тығыҙланыуы, эстең үҫеүе.
Ихтимал билдәләр(тикшереп ҡарағанда табылған билдәләр)):
- Күрем туҡтауы (Аменорея);
- Ыуыҙ һөтө килеү ;
- Цианоз;
- Инәлектең күләме ҙурайыу (эстән тикшергәндә);
- Инәлектең ( 5 — 6 аҙна) алғы-артҡы өлөштә, шунан арҡырылай ҙа ҙурайыуы;
- Эсте баҫып ҡарағанда ағзалары ҡулға һиҙелеү (ҡулы, аяғы, башы) .
Йөклөлөктөң ҡатмарланыуы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Йөклөлөк һәр саҡ ыңғай ғына бармай. Ҡатмарлашыуға түбәндәгеләр инә:
- Йөклөләрҙең ныҡ уҡшыуы һәм ҡоҫоуы;
- Үҫештән туҡтаған ғоман;
- Баланың төшөүейөклөлөктөң өҙөлөүе;
- Аяҡтарҙың варикозы;
- Инәлек еңсәһе варикозы;
- Токсикоздар: нефропатия, преэклампсия һәмэклампсия;
- Яралғы гипоксияһы;
- Бил ауыртыу;
- Анемия (аҙ ҡанлылыҡ);
- Иммунологик конфликттар, әсә һәм баланыңРезус-конфликты ;
- Фетоплацентар кәмселек;
- Фето-феталь трансфузион синдром
Инәлектән тыш йөклөлөк үҙе башҡа ҡатмарлашыу. Яралғы үҫешә алмай һәм төшә.
Күоп осраҡтарҙа медицина баланы һаҡлап ҡалырға мөмкинлек бирә.
Эпидемиология
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]2012 йылда яҡынса 213 миллион йөклө ҡатын иҫәпләнә, уларҙың 190 миллионы үҫешеүсе илдәрҙә, 23 миллионы иһә үҫешкән илдәрҙә теркәлгән.[5] Был 15-тән 44 йәшкә тиклемге 1000 ҡатындың яҡынса 133 йөклө икәнлеген күрһәтә. Тигез ҡа һанағанда табылған йөклөлөктәрҙең яҡынса 10-15%-ы бала төшөү менән тамамлана. Донъя күләмендә йөклөлөктәрҙең 44%-ы планланмаған. Планланмаған йөклөлөктәрҙең күберәге (56%) ҡатын-ҡыҙ тарафынан бөтөрөлә. Аборттар тыйылған йәки әсәнең ғүмере өсөн хәүефле булған осраҡтарҙа ғына башҡарыла торған илдәрҙә планланмаған йөклөлөктәрҙең 48%-ы законһыҙ бөтөрөлә. Ҡанун менән рөхсәт ителгән илдәрҙә был күрһәткес 69% тәшкил итә.[6]
Физиология
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Фертиллек һәм плодовитлык - был клиник йөклөлөккә һәм туғандашлыҡҡа ирешеү ҡеүәте.[7][8] Үрсемһеҙлек - клиник йөклөлөккә ирешеү ҡеүәтенең боҙолоуы, ә үҫеүселек - клиник йөклөлөккә даими ирешә алмау.[9]
Урта сағыштырмаса фертиллек 30-32 йәш араһында кәмей башлай.[10] 30 йәштә ҡатындың уртаса ай эсендә ҡолланыу ихтималлығы 20% тәшкил итә.[11][12]
Йөклөлөк мөмкинлеге репродуктив система, уның үҫеше һәм үҙенсәлектәренә, шулай уҡ кешенең хәленә бәйле. Ҡатын-ҡыҙҙар, шулай уҡ интерсексуал һәм трансгендерҙар, уларҙың ҡатын-ҡыҙ репродуктив системаһы эшләй, йөклө була ала. Ҡайһы бер осраҡтарҙа кеше оплодотворяемные йомортҡалар яһай ала, ләкин бала йөрөтөү өсөн яраҡлы булмаған йәки бөтөнләй бала йөрөтөп булмаған етенкә булыуы мөмкин, был осраҡта алмаш әсәлеккә мөрәжәғәт итеү мөмкин.[13]
Оплодотворение (йөклөлөктөң башланыуы) йөклөлөктө ваҡыт менән иҫәпләү өсөн ҡулланылыуы мөмкин.[14] Оплодотворение ғәҙәттә киләһе күҙләнгән менструациянан ике аҙна алдараҡ була.
Йөклөлөктән һаҡланыу
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Йөклөлөктө көйләп була. Контрацепция ҡулланыу һаҡланырға мөмкинлек бирә.
Йөклөләр өсөн витаминдар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Йөклөлөк осоронда матдәләр алмашыныу, гормональ система эше үҙгәрә. Ҡатындарҙың витаминдарға һәм минералдарға ихтыяжы арта. Мәҫәлән, кальцийғәҙәттәгенән бер ярым тапҡырға; цинк, йод, В6 һәм В12 витаминдары — уртаса30 %-ҡа; ә тимер һәм фолий кислотаһы — ике тапҡырға артыҡ талап ителә.
Йөклөлөк тураһындағы мифтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Һиндостанда йөклөлөк ваҡытында шафран ҡулланыу баланың тиреһен асыҡландырыуы ихтимал тигән ышаныу бар, әммә юғары дозаларҙа шафран үҙенең уретеротоник үҙенсәлектәре арҡаһында бала төшөрөү хәүефе артыуына килтерә.[15]
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 3D Pregnancy 2007 йыл 27 сентябрь архивланған. (Image from gestational age of 6 weeks). Retrieved 2007-08-28. A rotatable 3D version of this photo is available here 2007 йыл 14 сентябрь архивланған., and a sketch is available here 2007 йыл 27 сентябрь архивланған..
- ↑ 3D Pregnancy 2007 йыл 27 сентябрь архивланған. (Image from gestational age of 10 weeks). Retrieved 2007-08-28. A rotatable 3D version of this photo is available here 2007 йыл 16 сентябрь архивланған., and a sketch is available here 2007 йыл 27 сентябрь архивланған..
- ↑ 3D Pregnancy 2007 йыл 27 сентябрь архивланған. (Image from gestational age of 20 weeks). Retrieved 2007-08-28. A rotatable 3D version of this photo is available here 2007 йыл 16 сентябрь архивланған., and a sketch is available here 2007 йыл 27 сентябрь архивланған..
- ↑ 3D Pregnancy 2007 йыл 27 сентябрь архивланған. (Image from gestational age of 40 weeks). Retrieved 2007-08-28. A rotatable 3D version of this photo is available here 2007 йыл 16 сентябрь архивланған., and a sketch is available here 2007 йыл 27 сентябрь архивланған..
- ↑ Intended and Unintended Pregnancies Worldwide in 2012 and Recent Trends. www.ncbi.nlm.nih.gov. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Global, regional, and subregional trends in unintended pregnancy and its outcomes from 1990 to 2014: estimates from a Bayesian hierarchical model. www.ncbi.nlm.nih.gov. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Fertility and infertility: Definition and epidemiology. dial.uclouvain.be. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Fertility and causes of infertility. www.tommys.org. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ The International Glossary on Infertility and Fertility Care, 2017. www.fertstert.org. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Your Chances of Getting Pregnant at Every Age. www.parents.com. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ What are your chances of getting pregnant at different ages? www.babycenter.com. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Fertility. conceiveplus.asia. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Issues That Prevent Pregnancy. www.fertilityiq.com. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ What is Fertilization? www.allthescience.org. Дата обращения: 3 сентябрь 2024.
- ↑ Йөклөлөк тураһындағы мифтар.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Коваленко Н. П.профессор,доктор психологических наук. "В Добрый путь к успешным родам " = " В Добрый путь к успешным родам". — М.
- Коваленко Н. П.профессор,доктор психологических наук. " Психопрофилактика и психокоррекция в период беременности и родов.". — М.
- Коваленко Н. П.профессор,доктор психологических наук. "Перинатальная психология". — М.
- Коваленко Н. П.профессор,доктор психологических наук. "Научный сборник по перинатальной психологии Российской ассоциации перинатальной психологии и медицины с 2001-2008г" (ежегодно) под редакцией Коваленко Н. П. — М.
- Джоанна Стоун, Кит Эддлман, Мэри Марри. Беременность для чайников = Pregnancy For Dummies. — М.: «Диалектика», 2010. — С. 272. — ISBN 978-5-8459-1690-7.
- Кэтрин Крам, Тери Стуффер Дрент. Физкультура во время беременности для "чайников" = Fit Pregnancy For Dummies. — М.: «Диалектика», 2007. — С. 362. — ISBN 0-7645-5829-3.
- Г. М. Савельева, В. И. Кулаков. Акушерство. — М.: Медицина, 2000. — С. 816. — ISBN 5-225-04549-9.
- В.Е. Радзинский. Ранние сроки беременности. — М.: Медиабюро Статус презенс, 2009. — С. 479. — ISBN 978-5-91785-001-6.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Оказание помощи при осложненном течении беременности и родов
- Уход во время беременности, родов, послеродового периода, уход за новорожденным
- Работа с отдельными лицами, семьями и cообществами в целях улучшения состояния здоровья матерей и новорожденных
|
Кешенең йөклөлөгө Викимилектә |
|---|---|
|
Кешенең йөклөлөгө Викияңылыҡтарҙа |