Көсөк
| Көсөк | |
| 1667 — ? | |
|---|---|
| Тыуған: | билдәһеҙ |
| Үлгән: | 1670 йылдан һуң |
| Нәҫел: | Күсем хан тоҡомдары |
| Атаһы: | Абылайгәрәй |
| Балалары: | Солтанморат |
Көсөк — Күсем хан нәҫеленән булған бөйөк башҡорт ханы, Абылайгәрәй улы һәм Күсем хан бүләһе.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Аблайгәрәй хандың улы булған; уның иртә тормошо тураһында бер ни ҙә билдәле түгел. Девлет-Гирея вафат булғандан һуң Күсем нәҫелен етәкләй һәм һуңынан 1662-1664 йылдарҙа Башҡорт ихтилалында командаларҙың береһе була. Башҡорттар Көсөккә үҙ лидерына әйткән кеүек яҡынаялар һәм уның тураһында «Батшалығыбыҙ Руска күтәрелеп китте!» тип әйтәләр. Уны 1667 йылда хан итеп иғлан итәләр. Көсөк етәкселегендә башҡорттар һәм ойраттар Себерҙә йәшәүселәргә сапҡындар яһайҙар. 1670-се йылдарҙа Көсөк һәм уның яҡлылар ҡарағалпаҡтарға китә, артабанғы яҙмышы билдәһеҙ.
В 1651 году вместе с Девлет-Гиреем командовал татарскими отрядами, которые участвовали в разгроме Далматовского Успенского монастыря; монастырь и постройки были сожжены, а монахи и монастырские слуги убиты или угнаны в плен.
После смерти Девлет-Гирея возглавил род Кучумовичей.
Во время Башкирского восстания вёл переговоры с повстанцами, но не был руководителем их восстания во время их набегов. Помимо этого сохранились сведения о его переговорах с воеводами, которые были наместниками сибирских городов, а также с царём Алексеем Михайловичем, в грамотах к которым, он которого он называл себя татарином, и свой народ - татарами[1]
Примерно в 1670-х годах Кучук и его сторонники ушли к каракалпакам, дальнейшая его судьба неизвестна.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Вадим Трепавлов о средневековой татарской идентичности (рус.). Дата обращения: 6 сентябрь 2023. Архивировано 6 сентябрь 2023 года.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ахметзаки Валиди Тоган. История башкир / Перевод с турецк. А. М. Юлдашбаева; авт. вступ. статей А. М. Юлдашбаев, И. Тоган. — Уфа: Китап, 2010. — 352 с. — ISBN 978-5-295-05000-8.
- Башкирские предания и легенды. Составление, вступительная статья, комментарии Фанузы Надршиной. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1985. — С. 95—98. — 288 с.
- Гарустович Г. Н. Башкирские земли в составе улуса Джучи // Проблемы истории, филологии, культуры. — 2015. — № 4. — С. 195—205. — ISSN 1992-0431
- В. В. Трепавлов, А. В. Беляков Сибирские царевичи в истории России