Михеева Мария Ивановна
| Михеева Мария Ивановна | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Тыуған көнө | 4 (16) апрель 1884 |
| Тыуған урыны | Калевальский район[d], Карелия, РСФСР |
| Вафат булған көнө | 2 май 1969 (85 йәш) |
| Һөнәр төрө | яҙыусы |
Михеева Мария Ивановна (1884-1969) — карел әкиәтсеһе, эпик йырҙар башҡарыусы.
Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Мария Ивановна Михеева 1884 йылда Архангельск губернаһының Кемь өйәҙендә Алаярви (Алозерск) ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Атаһы - Корккиев Иван Васильевич[1].
18 йәштән кейәүгә сыға, ғаиләлә 5 бала була. Крәҫтиән эштәре, балыҡсылыҡ менән шөғөлләнә. Совет-фин һуғышы ваҡытында, 1921 йылда Финляндияға китә, Турку губернаһында байҙарҙың хужалығында батраклыҡта була. 1924 йылда кире ҡайтып, колхозда эшләй.
1941 йылдың апрелендә Мария Ивановна Ухта әкиәтселәре конференцияһында ҡатнаша, Калеваланың 100-йыллыҡ юбилейында (1949) ҡатнаша, Мәскәүҙә карел сәнғәте смотрында сығыш яһай (1951). Ватан һуғышы ваҡытында Сегежа ҡалаһына эвакуациялана, Архангельск өлкәһендә урман заводында эшләй. Карелия азат ителгәндән һуң тыуған яғына ҡайта һәм колхозда эшләй. Мария Михеева 1969 йылдың 2 майында вафат була, Калевала зыяратында ерләнә.
1952 йылда СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы[2][3]
КАССР Юғары Советы Президиумының почет грамотаһы менән бүләкләнгән
Мираҫы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
РФА Карел ғилми үҙәгенең Тел, әҙәбиәт һәм тарих институтында әкиәтсенән яҙып алынған 250-нән ашыу әкиәт, рун һәм йырҙар, 400-ҙән ашыу мәҡәл, әйтем һәм йомаҡтар һаҡлана.
Эпик бала сағы әкиәт һөйләйәсәк һәм йырҙар йырлай башлағас, фольклор традицияларын үҙләштерә өләсәһе менән О И. атаһы һәм иевлева В. Корккоев (Горкоев).
1946 й. фольклорсы В. Я.Евсеев Михееванан «Анни отвергает жениха», «Вяйнямёйни нисходит в утробу Випунена», «Вяйнямёйни освобождает солнце», «Лемминкяйни на пиру в Пяйвёле», «Охота на лося», "Куллерво узнает сестру" сюжеттарына боронғо мифологик рундар яҙып ала.
М.И.Михееванан яҙып алынған рундарҙың бер өлөшө 1950 йылда «Карельские эпические песни» китабында баҫылып сыға, әкиәт текстары 1951 йылда С. Тимонендың «Карел халыҡ әкиәттәре» йыйынтығында баҫылып сыға.
М. И. Михееваның «яңы әйберҙәре» билдәле — «Революция свершилась», «Финская кампания», «Великая Отечественная война», «Юный пионер», «Ленинские заветы», «Сталин и тракторист», «Новое Сампо», «Электропильщики и сплав леса», «Юбилей „Калевалы“ в колхозе».
Хәтер[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
М. И.Михеева исеме менән Калевала ҡасабаһында урам аталған. Әкиәтсе йәшәгән йорт архитектура ҡомартҡыһы тип танылған, унда сәсәниәнең музейы урынлашҡан.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Коски Т. Короб песенный открою. К 100-летию со дня рождения Марии Михеевой // Ленинская Правда. 1984. 7 апреля
- ↑ Мария Михеева
- ↑ Кундозерова М. Златокудрая Сиркка, Виссарионович и новое Сампо
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Писатели Карелии : биобиблиографический словарь / Карел. науч. Центр РАН, Ин-т языка, лит. и истории, М-во культуры и по связям с общественностью; [сост. Ю. И. Дюжев ]. — Петрозаводск : Острова, 2006. С. 194—196.
- Карельские народные сказки. Репертуар Марии Ивановны Михеевой. Составитель Н. Ф. Онегина. — Петрозаводск, Карельский научный центр РАН, 2010. — 643 с.
- Lazijev, D. Aikakautemme satujen kertoja : [Maria Mihejeva] // Karjalan Sanomat.-1999.-7.huhtik. — Лажиев Д.Сказительница нашего времени
- Kutkov, N. Sadunkertoja ja kalastaja : [Maria Mihejeva] // Kipina.-1999.-n: o 10.-S.6. — Кутьков Н.Сказочница и рыбачка
- Лажиев, Д. Края нашего напевы : [О сказительнице М. И. Михеевой] // Северный курьер.-1999.-7 апреля-С.3.
- В этом году исполняется 135 лет со дня рождения карельской сказительницы Марии Ивановны Михеевой : [о сказительнице из д. Алаярви] // Новости Калевалы. — Калевала, 2019. — 21 февраля (№ 6). — С. 10
- Pekšujeva, O. Runonlauluaja Alajärven rannoilta : [tunnetun runonlaulajan Marija Mihejevan šyntymäštä täytty 130 vuotta] / Olga Pekšujeva // Oma Mua. — Петрозаводск, 2014. — 9. sulakuudu / šulakuuta (№ 13). — S. 10
- Semečkina, T. Hiän avasi miula eepossan : Kalevalan tunnetun runolaulajan Marija Mihejevan muissolla / Tatjana Semečkina // Oma Mua. — Петрозаводск, 2014. — 6. elokuudu / elokuuta (№ 30). — S. 10 .
- Михеева, М. И. (1884—1969). Карельские народные сказки. Репертуар Марии Ивановны Михеевой / Кар. науч. центр РАН, Рос. акад. наук, Ин-т яз., лит. и истории; [сост., авт. вступ. статей и примеч.: Н. Ф. Онегина; подгот. текстов и пер. с кар. яз. О. Э. Горшковой; науч. ред. Т. Г. Иванова]. — Петрозаводск : Карельский научный центр РАН, 2010. — 641 с.
- Tutustumme karjalaisiin kirjailijoihin : [Maria Mihejeva] // Kipinä. — 2004. — № 4. — S. 2.
- Mihejeva, M. Ukko kotimiehenä : [Satu] / Maria Mihejeva // Kipinä. — 2004. — № 4. — S. 3.
- Онегина, Н. «Хотелось охватить любовью все вокруг» : [К 120-летию со дня рождения М. Михеевой] / Нина Онегина // Курьер Карелии. — 2004. — 27 мая. — С. 3.
- Mihejeva, M.Mietteitä : [Runoja] / Maria Mihejeva // Carelia. — 2004. — № 4. — S. 26-29.
- Onegina, N. Marija Mihejevan starinoja kuunnellen / Niina Onegina // Vienan Karjala. — 2004. — 22.sulak.
- Mihejeva, M. Kurki ja kuikka : [Satu] / Maria Mihejeva // Kipinä. — 2003. — № 10. — S. 14.
- Лавонен, Н. Песни звонкие слагаю… : (к столетию со дня рождения М. И. Михеевой) / Н. Лавонен // Север. — Петрозаводск, 1984. — № 4. — С. 107—109. — ISSN 0131-6222
- Карельские эпические песни / Предисловие, подгот. текстов и коммент. В. Я. Евсеева. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1950. 526 с.
- Mihejeva, Maria. Karjalaisia kansansatuja ; Karjalaisia kansansatuja. — Petroskoi : Karjalais-suomalaisen SNT : n Valtion Kustannusliike, 1951. — 110s. : kuv. ; 20sm. — [Михеева М.Карельские народные сказки]
- Сказительница Мария Ивановна Михеева исполняет в деревне Ухта свою новую руну : [фото] / фот. П. Беззубенко // На рубеже. — 1949. — N 1. — С. 103
- Михеева М. Антерво Випунен, Лемминкяйнен на войне // Сталинский путь. 1949. 24 февраля.
- О награждении Почетными грамотами Верховного Совета Карело-Финской ССР особо отличившихся работников Института истории, языка и литературы Карело-Финской базы Академии наук СССР : указ Президиума Верховного Совета ССР // Материалы юбилейной сессии 25 — 27 января 1946 года. — Петрозаводск, 1947. — С.8-9
- Сказительница Мария Михеева // На рубеже. — 1947. — № 4. — С.68-70
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Кундозерова М. Златокудрая Сиркка, Виссарионович и новое Сампо
- 135 лет со дня рождения сказительницы М. И. Михеевой
- Сказительница Мария Михеева(недоступная ссылка)
- Мария Михеева
- Скульптура "Михеева М. И.- народная сказительница 2022 йыл 14 февраль архивланған.
- Бацер И. Остров Марии Михеевой 2016 йыл 28 март архивланған.