Насир әл-Мүлк мәсете

Насир әл-Мүлк мәсете (фарс. مسجد ناصر الملک) — Шираздағы иң боронғо мәсеттәрҙең береһе. Шираздың тарихи үҙәгендәге Лотф Али-шаһ урамында, Шаһ-Черах мавзолейына яҡын ғына урынлашҡан^[1].

Мәсет 1870—1880 йылдарҙа Каджар династияһынан булған Мирза Хәсән Али Насир әл-Мүлк үтенесе буйынса, архитекторҙар Мирза Мөхәммәт Хөсәйен-Мемар һәм Мөхәммәт Риза Каши Пазе Ширази тарафынан төҙөлгән.

Исеме[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Икенсе исеме — Рауза мәсете — ғибәҙәтхана бинаһының эске һәм тышҡы биҙәү элементының төп биҙәге булып раузалар торғанлыҡтан бирелгән. Был мәсет төҙөүҙең дөйөм ҡанундарына тап килмәй, шуға күрә Насир әл-Мүлк мәсете башҡа мәсеттәр араһында берҙән-бер иҫәпләнә — биҙәлештәге күп һанлы раузалар ҡулланылыуы раузаларҙың 300-ҙән ашыу төрө үҫтерелгән Шираз ҡалаһын символлаштыра^[2].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәсет төҙөү 12 йылға (1877—1889 йылдар) тиклем һуҙыла^[3]. Төҙөкләндереү һәм техник хеҙмәтләндереү тарихи мираҫ булған һәйкәлдәрҙе тергеҙеүҙең халыҡ-ара стандарттарына ярашлы алып барыла; мәсетте хеҙмәтләндереү өсөн сығымдарҙы Насир әл Мүлк фонды бүлә.

Тасуирлама[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бинаның эске майҙаны 2890 кв. м. тәшкил итә. Мәсет биләмәһендә ҙур ғына тура мөйөшлө хоуз (һыу өсөн бассейн) урынлашҡан, ихатаның төньяҡ яртыһында — Ҡөрьән шиғырҙары менән һырланған Ынйы аркаһы, көнсығышта — таштан эшләнгән ете бағаналы неф, көньяҡ өлөшөндә — ике манара, ә көнбайышында мәсеттең витражлы көҙгөләр менән биҙәлгән төп залы урын алған. Мәсеттең эске биҙәлешендә ете — ҡара, аҡ, күк, зәңгәр, ҡыҙыл, һары һәм ҡыҙылһыу-көрән төҫтәге плиткалар ҡулланылған^[4]. Был төҫтәр Шираз архитектураһы өсөн типик күренеш һанала^[5].

Мәсеттең эске залында витражлы бер нисә тәҙрә бар, уларҙың һәр береһе төрлө стилдә биҙәлгән — беренсе витраж тәҙрәлә күп һанлы тура мөйөшлө элементтар һәм ромбтар ҡулланылған, икенсеһендә күпләп сәскә элементтары урын алһа, өсөнсөһөнөкө иһә колейдоскоп фигураларын хәтерләтә һ. б. Әлеге витраждарҙың үҙенсәлеге шунда: ҙур төҫтәр күләмен булдырыу өсөн, һалҡын һәм йылы төҫмөрҙәр бер үк ваҡытта ҡулланыла. Төп залдың тәҙрәләре көнсығышҡа ҡаратып эшләнелгән, тап шуның өсөн дә витраж буяуҙарының иң ҡыҙыҡлы сағылышы бында иртән — ҡояш ҡалҡҡанда күҙәтелә.

Төп залдың иҙәненә Шираз келәме түшәлгән.

Мәсет 1979 йылғы Ислам ихтилалынан һуң[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәсет биҙәлешендәге Европа мәҙәниәтенә хас булған декоратив элементтарҙың күплеге, шулай уҡ мосолман архитектураһы өсөн ят булған сәскәләр төшөрөлөүе 1979 йылда Иран властарын ғибәҙәтхананы музейҙар рәтенә күсерергә мәжбүр итә.