Ниса Каппадокийская
| Ниса Каппадокийская | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Титул | королева[d] |
| Тыуған көнө | Б. э. т. II быуат |
| Вафат булған көнө | Б. э. т. II быуат |
| Атаһы | Фарнак I[d] |
| Әсәһе | Ниса[d] |
| Бер туғандары | Митридат V Эвергет[d] |
| Хәләл ефете | Ариарат V[d] |
| Балалары | Ариарат VI[d] |
| Һөнәр төрө | сәйәсмән |
| Биләгән вазифаһы | регент[d] |
Ниса йәки Нисса (грекса Νύσ(σ)α; яҡынса б. э. т. 150—126 йылдар) — Понт батшаһы Фарнак I-нең һәм уның ҡатыны Нисаның ҡыҙы. Ул б. э. т. 130—126 йылдарҙа үҙенең кинйә улы исеменән Каппадокияның хакимәһе була.
Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ниса грек-македон һәм фарсы сығышлы була. Ул Понт батшаһы Фарнак I-нең һәм уның ҡатыны Нисаның ҡыҙы. Һуңғараҡ Митридат V исеме аҫтында Понт батшаһы уның ир туғаны. Ул шулай уҡ Лаодика булараҡ билдәле. Фаразланылғанса, Ниса әллә үҙен, әллә энеһе Митридатты тыуҙырғанда вафат булған әсәһенең аҙашы. Ниса Понтий батшалығында тыуып үҫкән.
Бер аҙҙан б. э. т. 160 йылда Ниса Каппадокия батшаһы Ариарат V-гә кейәүгә сыға[1]. Ырыу башын Сәләфиҙәр династияһынан һәм Понт батшаларынан алғанлыҡтан, улар йыраҡ туған булып сыға. Был никах арҡаһында Ниса Каппадокия батшабикәһе була.
Ариарат V һәм Нисаны Афина мәҙәниәте йәлеп итә. Афиналыларға Ниса йә бүләк биргән, йә уға ниндәйҙер бер хеҙмәт күрһәткән[2]. Уны Афинала Дионис Технитай ҡурсалаусыһы булараҡ хөрмәт итәләр[3]. Рәссамдар Коллегияһы улар хөрмәтенә декрет сығара. Улар Ариарат V-нең һынын үҙенең ғибәҙәтханаһына урынлаштыра һәм рәссамдар, үҙҙәре батшаларҙан алған бүләктәрҙе таныу билгеһе итеп, Ниса менән Ариарат V-нең тыуған көнөн билдәләй[4].
Ариарат беҙҙең эраға тиклем v 130 йыл вафат булғас, ул һәм уның ҡустылары, VI Ариарат. Әле уларҙан биш ул тыуа никах ваҡытында v ариарата нисауа. Ниндәйҙер мәлгә үҙенең биш бала ағыулы Нисауа, власть алыу өсөн батшалығы була[5]. VI Ариарат әле бик йәш булған өсөн, үҙгәртергә, шуға күрә уның регенты ҡала сифатында сығыш Ниса йыл 130—126 э.[6]
Хакимлыҡ иткән династияға тоғро Каппадокия халҡы артыҡ ҡанһыҙ булғаны өсөн Нисаны язалай һәм Ариарат VI-ға хакимлыҡты дауам итеү мөмкинлеген бирә. Нисаның регентлыҡ осоро батша ғаиләһендәге тетрәнеүҙәр осорон сағылдыра, һәм батшабикәнең үлеме менән тамамлана[7]. Нисаның хакимлығы Каппадокияла был династияның идаралығы аҙағы була. Уның ейәндәре Ариарат VII һәм Ариарат VIII был династияның һуңғы батшалары була.
Нисаның регентлығы осоронда һуғылған аҡсалар һаҡланған. Уларҙың береһендә Ниса һәм Ариарат VI-ның бюстары, икенсе яғында Ниса батшабикәһен һәм батша Ариарат Епифан иҫкә алған түбәндәге яҙма ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΡΙΑΡΑΘΟΥ ΕΠΙΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΓΙΟΥ бар. Шулай уҡ алиһә Никаны ҡулына тотҡан Афина алиһә һыны бар.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Cartledge, Hellenistic constructs: essays in culture, history and historiography p.139
- ↑ Day, An economic history of Athens under Roman domination p.40
- ↑ McGing, The foreign policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus p.73
- ↑ Day, An economic history of Athens under Roman domination p.92
- ↑ Smith, Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology > v. 2, page 1216 Archived copy. Дата обращения: 4 июнь 2011. Архивировано 4 июнь 2011 года. 2011 йыл 4 июнь архивланған.
- ↑ McGing, The foreign policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus p.38
- ↑ McGing, The foreign policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus, p.73
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Cartledge, P. Garnsey, P., Gruen s. e., s. e., constructs Hellenistic: essays in culture, history and historiography (Society and culture Hellenistic), University of California Press, 1997; ISBN 978-0520206762
- Day, j., Domination Athens history of An economic under Roman, Literary Licensing, LLC, 2011; ISBN 978-1258131043
- McGing, B. C., VI Eupator foreign policy Mithridates of The, Pontus of King, BRILL, 1986; ASIN: B01FGJZISI
- Smith, and Dictionary of Greek and Biography Roman Mythology, v. 2, page 1216-97