Тереза Эльффорсс
| Тереза Эльффорсс | |
 | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ[1] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Швеция |
| Тыуған көнө | 30 ноябрь 1823[2] |
| Тыуған урыны | Финска[d], Стокгольм[d], Стокгольм[d], Швеция[3][2] |
| Вафат булған көнө | 16 апрель 1905[2][3] (81 йәш) |
| Вафат булған урыны | Финска[d], Стокгольм[d], Стокгольм[d], Швеция[3][2] |
| Хәләл ефете | Lars Erik Elfforss[d][2] |
| Һөнәр төрө | актёр, балет артисы, директор театра |
| Вики-проект | Project Svenskt kvinnobiografiskt lexikon[d] |
 Тереза Эльффорсс Викимилектә | |
Антуанетта Тереза Эльффорсс (швед. Antoinette Thérèse Elfforss тыумыштан Эберг (швед. Öberg); 30 ноябрь 1823 йыл, Стокгольм, Швеция — 16 апрель 1905 йыл, шунда уҡ) — Швеция актрисаһы һәм театр директоры. 1869 йылдан 1888 йылға тиклем ул Эльффорсс күсмә театр төркөмө менән идара итә[4][5]
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тереза Берг Стокгольмда завод хужаһы Андерс Берг һәм Мария Элизабет Каннстрёмдың ғаиләһендә тыуған. Ул 1837 йылдан Швеция Король балет мәктәбе һәм 1839 йылдан Драма актерҙар мәктәбе (швед. Dramatens elevskola) уҡыусыһы була[6].
Карьераһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тереза 1837—1842 йылдарҙа Король драматургия театрында әүҙем эшләй. 1842—1846 ул йылдарҙа Яңы театрҙа (швед. Nya teatern) уйнай. 1847 йылда яңы ойошҡан театр компанияһы директоры актёр Ларс Эрик Эльфорсҡа (1817—1869) кейәүгә сыға. Һуңғараҡ ул Тереза Эльффорсс псевдонимы менән сығыш яһай. Тереза Эльффорсс күсмә театр труппаһында актриса була һәм 1886—1888 йылдарҙа уның директоры була. Ул театр етәкселеген иренең ауырыуы ваҡытында һәм рәсми рәүештә 1869 йылда ире үлгәндән һуң ала[4][7].
Актриса булараҡ, Тереза Эльф бер ҡатлы, донъя күрмәгән героинялар роленән башлай, ә унан һуң теоретик хәрәкәттәге персонаждарҙы һүрәтләүгә күсә. Бер тәнҡитсе һүҙҙәре буйынса, «уның сығыштары рухилыҡ, кескенә деталдәр, йәнле тормошсанлыҡ менән айырылып тора»[8], һәм уның таланттарын таныу билдәһе итеп ул ваҡытта уға Швецияның Бөйөк актрисаһы һаналған Королева драма театрының танылған актрисаһы хөрмәтенә «ауыл еренән сыҡҡан Элиса Хвассер» тигән исем бирелә[9][10] .
Тереза Эльффорс үҙ карьераһы ваҡытында, бигерәк тә театр режиссеры сифатында оло хөрмәт ҡаҙана:
- «Эльффорсс ханым XIX быуатта Швецияла иң танылған театр режиссеры була, ә Эльффорсс труппаһы 1870 һәм 1880 йылдарҙа илдә иң яҡшы Күсмә театр булып һанала. Уның репертуары һәм актерлыҡ һәләте иң юғары дәрәжәлә ине, һәм режиссерҙы уның шәхси сифаттары өсөн тәрән ихтирам иттеләр һәм яраттылар. Финанс яғына килгәндә, Эльффорсс ханым, күрәһең, барлыҡ күсмә театр режиссерҙары араһында ташлама булғандыр. Ул үлеменән һуң бик аҙ байлыҡ ҡалдырған һирәк кеше була»[8] .
Режиссёр булараҡ, ул скандинав, Ф. А. Альгрен, Т. Аксель Анеп, Эмиль Линдберг, Лоренц Дитрихсон, Бьёрнстьерн Бьёрнсон һәм Генрик Ибсен кеүек швед пьесаларына иғтибарын йүнәлтә[8]. Шулай ҙа уның иң ҙур финанс уңышына Жюль Верндың «Вокруг света ҙа 80 дней» постановкаһы эйә була, ул шулай уҡ мөһим оперетталарҙы ла ҡуя, сөнки 1870 һәм 1880 йылдарҙа Эльффорсс труппаһы сәскә атҡан ваҡытта операның популярлығы шул тиклем ҙур була, Эльффорсс кеүек тәжрибәле режиссёр уларҙы иғтибарһыҙ ҡалдыра алмай[11][12][13].
Уның труппаһы Стокгольмда Юргорден театрында уңышлы сығыш яһай һәм 1869, 1870, 1874, 1877 һәм 1878 йылдарҙа Финляндия буйлап гастролдәргә сыға[14].
1888 йылда Эльффорсс труппа етәкселеген Август Линдбергҡа (1846—1916) тапшыра, шунан һуң ул исемен Линдберг театр труппаһы тип үҙгәртә. Эльффорсс 1893 йылға тиклем Линдберг труппаһы менән сығыш яһауын дауам итә. 1890 һәм 1893 йылдар араһында Линдберг труппаһы Гётебергтың Стора театрында эшләй. 1893 йылда Линдберг труппаһы тарҡағас, ул улы Юлиус Эрик Энгельбрект Эльффорсс (1847—1925) менән Стокгольмда ҡайта, һәм ул унда 1905 йылда вафат була[15] .
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ http://calmview.musikverk.se/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=DS/UK/1186 — 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Antoinetta Thérèse Elffors (швед.) — 1917.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Antoniette Thérèse Elfforss 1823-11-30 — 1905-04-16 Teaterledare, skådespelare
- ↑ 4,0 4,1 Nordensvan, Georg, Svensk teater och svenska skådespelare från Gustav III till våra dagar. Andra delen, 1842—1918, Bonnier, Stockholm, 1918
- ↑ N. E. Taube.Antoinetta Thérèse Elfforss. Svenskt biografiskt lexikon.Дата обращения: 28 марта 2019.
- ↑ Therése Elfforss. IDUM, nr 49 (312)(8 декабря 1893).Дата обращения: 28 марта 2019.
- ↑ N. E. Taube.Lars Erik Elfforss. Svenskt biografiskt lexikon.Дата обращения: 28 марта 2019.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Antoinetta Thérèse Elfforss, urn: sbl:15962, Svenskt biografiskt lexikon (art av N. E. Taube.), hämtad 2018-06-18.
- ↑ Antoinetta Thérèse Elfforss, urn: sbl:15962, Svenskt biografiskt lexikon (art av N. E. Taube.), hämtad 2018-06-18.
- ↑ Stig Torsslow. E C Elisa (Elise) Hwasser. Svenskt biografiskt lexikon. Дата обращения: 28 март 2019.
- ↑ Sverker Ek. C Axel Anrep. Svenskt biografiskt lexikon. Дата обращения: 28 март 2020.
- ↑ Emilie Lundberg. The History of Nordic Women’s Literature. Дата обращения: 28 март 2020.
- ↑ Lorentz Dietrichson. Norsk biografisk leksikon. Дата обращения: 28 март 2020.
- ↑ Djurgårdsteatern. Hyperleap. Дата обращения: 28 март 2020.
- ↑ Lindberg, Johan August. Svenskt biografiskt handlexikon. Дата обращения: 28 март 2020.
Сығанаҡтары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Österberg, Carin et al. (1990) Svenska kvinnor: föregångare, nyskapare (Lund: Signum) ISBN 91-87896-03-6
- Nordensvan, Georg (1918) Svensk teater och svenska skådespelare från Gustav III till våra dagar. Andra delen, 1842—1918 (Stockholm: Bonnier)