Linux

Linux
	Linux
Нигеҙләү датаһы	17 сентябрь 1991
Хөрмәтенә аталған	ядро Linux[d], Линус Торвальдс[d] һәм UNIX[d]
Ҡайҙа өйрәнелә	Информатика
Спонсор	The Linux Foundation[d]
Нигеҙендә эшләнгән	ядро Linux[d]
Булдырыусы	Линус Торвальдс[d]
Испытал влияние от	Minix[d] һәм UNIX[d]
Персонаж-талисман	Tux[d]
Платформа	DEC Alpha[d], x86[d], x86_64[d], ARM[d], PowerPC[d], RISC-V[d] һәм MIPS[d]
Распространение произведения	цифровая дистрибуция[d], дискета[d], CD-ROM[d] һәм DVD-ROM[d]
Язык программирования	Си[d], язык ассемблера[d] һәм Rust[d]
Ссылка на руководство пользователя	kernel.org/doc/html/late…; wiki.kernel.org
IRC-канал	irc.freenode.net/linux
Веб-сайт Stack Exchange	unix.stackexchange.com
Архив рассылки электронной почты	lkml.org; vger.kernel.org
	Linux Викимилектә

Linux (Ҡалып:IPAc-en [ˈlɪnəks[ˈ l ɪ n ə k s]^?^[4]^[5] йәки [ˈlɪnʊks[ˈ l ɪ n ʊ k s]^?^[6]^[7]^[8]), Линукс) — Linux ядроһына нигеҙләнгән һәм Unixҡа оҡшаш операцион системалар ғаиләһе, GNU проекты утилиталары йә программаларының теге йәки был йыйылмаһын, бәлки, башҡа компоненттарҙы ла үҙ эсенә ала. Linux ядроһы кеүек үк, уға нигеҙләнгән системалар ҡағиҙә булараҡ ирекле һәм асыҡ программа тәьминәте эшкәртмәләре моделенә ярашлы эшләнә һәм таратыла. Linux системалары төрлө дистрибутивтар рәүешендә — ҡуйырға әҙер итеп һәм оҙатыу, яңыртыу йәһәтенән еңел формала — шулай уҡ үҙ система һәм ҡулланма компоненттары тупланмаһы менән бергә башлыса түләүһеҙ таратыла.

1990-сы йылдар башында барлыҡҡа килтерелгән ядроға ҡарата сиселеш рәүешендә эшләнгән Linux системалары суперкомпьютерҙар һәм серверҙар өсөн төп система булып тора.

Ғәҙәттә GNU проектының төп программаларын, мәҫәлән, bash, gcc, glibc, coreutils, GNOME һәм башҡаларҙы үҙ эсенә компонент итеп индергән системалар ғына Linux системалары тип иҫәпләнә. Ошоға бәйле, бөтә ғаилә GNU/Linux булараҡ танылыу алған. Әммә Linux ядроһына нигеҙләнгән, ләкин GNU программаларынан бойондороҡһоҙ булған системалар ҙа бар, мәҫәлән, Android һәм FirefoxOS мобиль системаларын шундайҙарға индерәләр. Linux'тың рәсми логотибы һәм талисманы итеп Tux пингвины алынған, уны 1996 йылда Ларри Юинг эшләгән^[9]. «Linux» сауҙа маркаһына ядроны барлыҡҡа килтергән һәм эшләгән Линус Торвальдс хужа. Шул уҡ ваҡытта Linux проекты киң мәғәнәлә ниндәй ҙә булһа ойошманыҡы йә кешенеке түгел, уны үҫтереү һәм таратыу менән меңдәрсә бойондороҡһоҙ эшкәртмәсе һәм компания шөғөлләнә, һәм Linux'ты файҙаланыусылар төркөмө уларҙың үҙ-ара эш итешеү ҡоралы булып тора. Linuxты үҫтереү һәм киңәйтеү маҡсатын ҡуйған коммерцияға ҡарамаған берекмәләр ҙә бар, улар араһында иң билдәлеһе һәм иң ҙуры — 2007 йылда барлыҡҡа килгән The Linux Foundation ойошмаһы. Linux-системаларҙы техник үҫтереү менән шөғөлләнгән ҙур коммерция баҙары бар, уның 70 проценттан ашыуын (2017) Red Hat корпорацияһы биләй.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ https://groups.google.com/group/comp.os.minix/msg/b813d52cbc5a044b
↑ Hello everybody out there using minix
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Torvalds L., Diamond D. Just for Fun (ингл.): The Story of an Accidental Revolutionary — HarperCollins, 2001.
↑ Pronunciation of ‘Linux’ 2012 йылдың 16 июль көнөндә архивланған.. Safalra (14 апреля 2007). Проверено 15 сентября 2009. 23 июня 2012 года.Pronunciation of ‘Linux’ (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Safalra (14 апрель 2007). Дата обращения: 15 сентябрь 2009. Архивировано 23 июнь 2012 года. 2012 йылдың 16 июль көнөндә архивланған.
↑ Linux. Free On-Line Dictionary of Computing (июнь 2006). Проверено 15 сентября 2009. Linux (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Free On-Line Dictionary of Computing (июнь 2006). Дата обращения: 15 сентябрь 2009. Архивировано 23 июнь 2012 года.23 июня 2012 года.Linux (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Free On-Line Dictionary of Computing (июнь 2006). Дата обращения: 15 сентябрь 2009. Архивировано 23 июнь 2012 года.
↑ Ҡалып:Cite newsgroup
↑ How to pronounce Linux?. Проверено 17 декабря 2006. 23 июня 2012 года.How to pronounce Linux? (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 декабрь 2006. Архивировано 23 июнь 2012 года.
↑ Linus pronouncing Linux in English and Swedish. Проверено 20 января 2007. 23 июня 2012 года.Linus pronouncing Linux in English and Swedish (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Дата обращения: 20 ғинуар 2007. Архивировано 23 июнь 2012 года.
↑ Ҡалып:Cite newsgroup

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Роберт Лав. Ядро Linux: описание процесса разработки = Linux Kernel Development. — 3-е изд. — М.: Вильямс, 2012. — 496 с. — ISBN 978-5-8459-1779-9.
Дмитрий Кетов. Linux. Внутреннее устройство / Анна Кузьмина. — СПб.: БХВ, 2017. — 320 с. — ISBN 978-5-9775-3580-9.
Костромин В. А. Свободная система для свободных людей (обзор истории операционной системы Linux) (рус.). rus-linux.net (10 мая 2005). Проверено 10 января 2017.
Нейл Ботвик, Энди Ченнел. Many happy return()s! Долгих лет тебе, Linux! (рус.) // Linux Format : журнал. — СПб., 2006. — Декабрь (№ 12 (86)). — С. 22-33.
Маянк Шарма. Рождение ядра Linux // Linux Format. — 2016. — Октябрь (№ 10 (215)). — С. 24-31.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Рус телле ресурстар

IBM developerWorks. Раздел по Linux. Статьи, обзоры, учебные пособия

Ингиз телле ресурстар

[_54c0320442ec30a3-1] ttps://groups.google.com/group/comp.os.minix/msg/b813d52cbc5a044b

[_27ababfce7b12d47-2] Hello everybody out there using minix

[_352a363027e8c136-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Torvalds L., Diamond D. Just for Fun (ингл.): The Story of an Accidental Revolutionary — HarperCollins, 2001.

[4] Pronunciation of ‘Linux’ 2012 йылдың 16 июль көнөндә архивланған.. Safalra (14 апреля 2007). Проверено 15 сентября 2009. 23 июня 2012 года.Pronunciation of ‘Linux’ (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Safalra (14 апрель 2007). Дата обращения: 15 сентябрь 2009. Архивировано 23 июнь 2012 года. 2012 йылдың 16 июль көнөндә архивланған.

[5] Linux. Free On-Line Dictionary of Computing (июнь 2006). Проверено 15 сентября 2009. Linux (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Free On-Line Dictionary of Computing (июнь 2006). Дата обращения: 15 сентябрь 2009. Архивировано 23 июнь 2012 года.23 июня 2012 года.Linux (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Free On-Line Dictionary of Computing (июнь 2006). Дата обращения: 15 сентябрь 2009. Архивировано 23 июнь 2012 года.

[6] Ҡалып:Cite newsgroup

[7] How to pronounce Linux?. Проверено 17 декабря 2006. 23 июня 2012 года.How to pronounce Linux? (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Дата обращения: 17 декабрь 2006. Архивировано 23 июнь 2012 года.

[8] Linus pronouncing Linux in English and Swedish. Проверено 20 января 2007. 23 июня 2012 года.Linus pronouncing Linux in English and Swedish (билдәһеҙ) (недоступная ссылка). Дата обращения: 20 ғинуар 2007. Архивировано 23 июнь 2012 года.

[9] Ҡалып:Cite newsgroup

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]