Вавилон битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Древний город
 | русское название        = Вавилон
 | оригинальное название = {{lang-akk|Bābili(m)}}<ref name="Cam" />; {{lang-sux|KÁ.DINGIR.RA<sup>KI</sup>|}}<ref name="Cam">''[http://books.google.com/books?id=HRwo6dBekUQC&pg=PA150 The Cambridge Ancient History: Prologomena & Prehistory]: Vol. 1, Part 1. Accessed 15 Dec 2010.]</ref><br /> {{lang-hbo|בָּבֶל}} (''Babel'')<ref name="Cam" />; {{lang-grc|Βαβυλών}} (''Babylōn'')<br /> {{lang-ar| بابل}} (''Babil'')
 | название места раскопок = Эль-Хилла
 | страна                  = Месопотамия
 | дата основания          = 
 | первое упоминание       = Б. э. т. III мең йыллыҡ 
 | дата разрушения         = I мең йыллыҡ
 | причины разрушения      = [[Селевкия]] һәм [[Ктесифон]] кеүек баш ҡалалар менән күрше булғанға ҡала әкренләп юҡҡа сыға
 | альтернативные имена    = Кадингирра, Тинтир, Шуанна
 | национальный состав     = шумерҙар, аккадтар, вавилонлылар, аморейҙар, касситы, халдеи, ғәрәптәр, гректар]], ассириялылар, йәһүдтәр, фарсыла] һәм башҡалар 
 | численность населения   =  150 000 тирәһе кеше<ref>{{книга|автор=Моррис, Ян.|часть=|заглавие=Социальное развитие|оригинал=Social development|ссылка=http://www.ianmorris.org/docs/social-development.pdf|ответственный=|издание=|место=|издательство=Стэнфордский университет|год=2010|том=|страницы=109|страниц=|серия=|isbn=|тираж=}}</ref>.
 | этнохороним             = вавилóнянин, вавилóнянка, вавилóняне<ref name="этнохороним">Русский орфографический словарь Российской академии наук.
Отв. ред. В. В. Лопатин. М., Азбуковник, 2001–2007.</ref>
 | современная локация     = {{Ираҡ}} [[Ирак]]
 | фото руин               = Babylon ausgrabungen.jpg
 | ширина фото             = 
 | подпись фото            = Вавилон емеректәре. 1975 йылғы фото.
  |lat_dir = N |lat_deg = 32 |lat_min = 32 |lat_sec = 30
  |lon_dir = E |lon_deg = 44 |lon_min = 25 |lon_sec = 24
  |CoordAddon              =
  |CoordScale              =
 | категория в Commons     = Babylon
}}
'''Вавило́н''' ([[Клинопись|клиноп.]] {{Script|Xsux|𒆍𒀭𒊏𒆠}}, {{lang-akk|Bābili}} йәки {{lang|akk|Babilim}}"аллалар ҡапҡаһы»», {{lang-grc|Βαβυλών}}) — Аккад тарихи өлкәһендә урынлашҡан Боронғо Месопатамия ҡалаһы. [[Боронғо донъя|Боронғо донъяның]] мөһим сәйәси һәм иҡтисади үҙәге, кешелек тарихындағы «беренсе мегаполис», [[Христианлыҡ|христиан]] эсхатологияһы һәм хәҙерге заман мәҙәниәте символы булараҡ та билдәле.  
Вавилон емеректәре хәҙерге Эль-Хилла(Ираҡ) ҡалаһы ситтәрендә ята.

Б. э. т. VI быуатта аҙағында Көнбайыш Азия халыҡтары менән бер рәттән Иран халҡы ла [[Ассирия]] хакимлығынан ҡотола. Шул ваҡытта өс ғәйрәтле держава — Иран батшалығы [[Мидия]], Вавилон батшалығы, Крез батша хакимлығындағы [[Лидия]] ил барлыҡҡа килә.

Б. э. т. III мең йыллыҡҡа тиклем төҙөлгән; боронғо шумер сығанаҡтарында Кадингирра исеме менән билдәле. Б. э. т. XXIV—XXI быуаттарҙа Аккад батшалығының һәм Ура династияһының провинция үҙәге. Б. э. т. II—I быуаттарҙа боронғо донъяның бөйөк державаларының береһе — Вавилон батшалығының баш ҡалаһы. [[Новуходоносор II]] (б. э. т. VI быуат) хакимлыҡ иткән осорҙа Вавилонда иң юғары иҡтисади һәм мәҙәни күтәрелеш осоро була<ref>Saggs, H.W.F. ''Babylonians'' (б. э. т. VI быуат)</ref>. Был төбәктең шаҡтай өлөшөн Вавилон батшаһы Новуходоносор II үҙенә буйһондорған. Барса халыҡ яһаҡ түләгән.

Б. э. т. 587 йылда Вавилон батшаһы [[Иерусалим]]ды ике йыл ҡамауҙан тотҡандан һуң баҫып ала. Ҡала нигеҙенә тиклем емерелә. Иҫән ҡалған йәһүдтәр Междуречьеға ҡоллоҡҡа алына. Бына шул ваҡытта төрлө телле әсир Вавилонды төҙөй, биҙәй. Аврат йылғаһының ике яҡ ярында урынлашҡан ҡала ике ҡатлы стена менән уратып алына. Новуходоносор II ҡатыны [[Семирамида]] өсөн бик үҙенсәлекле һарай төҙөтә. Уның стеналары, тау киртләстәрен хәтерләтеп, баҫҡыс-баҫҡыс булып, өҫкә күтәрелгән. Һәр киртләс һайын «шишмә» аҡҡан, баҡса сәскә атҡан. «[[Семирамиданың аҫылмалы баҡсалары]]» Вавилон өҫтөндә бейек булып ҡалҡып торған.

Б. э. т. 539 йылда Вавилонды [[Бөйөк Кир II|Кир II]] ғәскәрҙәре баҫып ала һәм [[Әһәмәниҙәр державаһы]] составында була; б. э. т. IV быуаттың икенсе яртыһында Селевкин дәүләте составындағы [[Александр Македонский]] державаһының баш ҡалаһы була; б. э. т. III быуаттан әкренләп ҡала ҡаҡшай.
[[Файл:US_Navy_030529-N-5362A-001_A_U.S._Marine_Corps_Humvee_vehicle_drives_down_a_road_at_the_foot_of_Saddam_Hussein's_former_Summer_palace_with_ruins_of_ancient_Babylon_in_the_background.jpg|left|thumb|300x300px|Саддам Хөсәйен һарайынан Вавилон күренеше. 2003 йыл.]]
Тарихи Вавилон Месопотам уйһыулығының үҙәк өлөшөндә, дөрөҫөрәге Түбәнге [[Месопотамия|Месопотамияның]] көньяҡ өлөшөндә урынлашҡан булған. Боронғо заманда [[Евфрат]] һәм [[Тигр]] йылғалары параллель аҡҡан (өлкәнәң Ике йылға араһы исеме шунан килеп сыҡҡан) һәм [[Фарсы ҡултығы]]на айырым ҡойғандар.

Йылғалар һөҙәк ярлы булғанға, йыш ҡына һыу баҫыуҙар булып торған. Һыу баҫҡан ерҙәргә уңдырышлы тупраҡ та килгән. Кешелек тарихындағы Ике йылға араһында барлыҡҡа килгән Шумер цивилизацияһының иҡтисади базаһы ошо система нигеҙендә барлыҡҡа килгән. Вавилон шумер эпохаһы осоронда барлыҡҡа килгән.

Хәҙерге ваҡытҡа тиклем һаҡланған Вавилон емеректәре айырым убаларҙан тора. Вавилон ҡолаған осорҙа Евфрат йылғаһы ҡаланы ике өлөшкә —Көнсығыш һәм Көнбайыш ҡалаға бүлеп торған. Һуңынан йылға юлын үҙгәрткән, хәҙер йылға көнбайыш ҡала емеректәре аша аға. Емеректәрҙең ғәрәпсә исемдәре бар.

Хәҙерге заманда Бабиль провинцияһының Эль-Хидда ҡалаһы янындағы боронғо Вавилон ҡалаһы урынында археологик ҡаҙыныу эштәре бара. Археологик ҡаҙыныуҙар емеректәр урынлашҡан урынды ныҡ үҙгәртте. Өҫкө ҡатламда урынлашҡан йорттар, храмдар, һаҡланыу ҡорамалдары табылды.

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[Семирамиданың аҫылмалы баҡсалары]]
* [[Вавилон башняһы]]

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
* [http://gumilevica.kulichki.net/MOB В. А. Белявский. Вавилон легендарный и Вавилон исторический]
* {{книга |автор= Геродот.|часть= |ссылка часть= |заглавие= История в девяти книгах|оригинал= |ссылка= http://kronk.spb.ru/library/1972-l-herod.htm|викитека= |ответственный= Пер. и прим. Г.&nbsp;А.&nbsp;Стратановского. Под общ. ред. С.&nbsp;Л.&nbsp;Утченко. Ред. перевода Н.&nbsp;А.&nbsp;Мещерский. Ответственный редактор С.&nbsp;Л.&nbsp;Утченко|издание= |место= Л.,|издательство= Наука|год= 1972|том= |страницы= |столбцы= |страниц= 600|серия= Памятники исторической мысли|isbn= |тираж= 50000|ref= Hdt.}}
* {{книга |автор= |часть= |заглавие= История Древнего Востока. Зарождение древнейших классовых обществ и первые очаги рабовладельческой цивилизации. Ч. 1. Месопотамия|оригинал= |ссылка= http://dfiles.ru/files/1zc6c1yd9|ответственный= Под ред. И.&nbsp;М.&nbsp;Дьяконова|издание= |место= М.,|издательство= Наука|год = 1983|том = |страницы= |страниц= 534|серия= |isbn= |тираж= 25050|ref= ИДВ}}

{{Боронғо Месопотамия}}
{{rq|grammar}}
[[Категория:Алфавит буйынса тораҡ пункттары]]
[[Категория:Вавилония]]
[[Категория:Вавилон]]
[[Категория:Боронғо Месопотамия ҡалалары]]
[[Категория:Изге ҡалалар]]
[[Категория:Археология объекттары]]
[[Категория:Библия урындары]]