Информатика

Информатика
Өйрәнеү объекты	вычислительная техника[d]
Ҡайҙа өйрәнелә	computer science and engineering[d]
Вики-проект	Проект:Информационные технологии[d]
Stack Exchange сайты	cs.stackexchange.com
CIP коды	11.0701 һәм 11.07
Информатика Викимилектә

Информа́тика (франц. Informatique; ингл. Computer science) — ҡарар ҡабул итеүҙе тәьмин итергә мөмкинлек биреүсе компьютер технологияларын ҡулланып, мәғлүмәт йыйыу, һаҡлау, эшкәртеү, тапшырыу, анализ һәм баһалау ысулдары һәм процестары тураһында фән.

Информатика эсенә хисаплаусы машиналарҙа һәм хисаплаусы селтәрҙә эшкәртеүгә ҡараған: абстракт, алгоритмдарҙы анализлау, йәки конкрет, мәҫәлән, программалау телен эшләү һәм мәғлүмәтте тапшырыу протоколы кеүек фәндәр инә.

Информатикала тикшеренеүҙәр темаларына ҡараған мәсьәләләр:

• компьютер программаларында һәм мәғлүмәттәр базаһында (база данных) нәмәне булдырып була, ә нәмәне булдырып булмай (теория вычислимости һәм искусственный интеллект),

• нисек итеп максималь эффект менән айырым хисаплауға һәм информацияға бәйле мәсьәләләрҙе (теория сложности вычислений) сисеп була,

• айырым төр информацияны ниндәй ысул менән һаҡлап һәм кире алып була(структуры һәм базы данных),

• кеше һәм программалар нисек бер— береһе менән тәьҫир итешергә тейеш (пользовательский интерфейс һәм программалау телдәре һәм представление знаний) һәм башҡалар.

Charles Babbage sometimes referred as "father of computing".

Ada Lovelace is credited with writing the first algorithm intended for processing on a computer.

Терминдың этимологияһы

Информатика (нем. Informatik) терминын иң беренсе булып, немец белгесе Карл Штейнбух Informatik мәҡәләһендә ҡуллана: Automatische Informationsverarbeitung (Информатика: Автоматическая обработка информации) 1957 года.

Француз термины «informatique» 1962 йылда Филипп Дрейфус тарафынан тәҡдим ителә, ул терминдың башҡа Европа халыҡтары телдәренә тәржемәләрен дә эшләй.

«Информология» һәм «информатика» терминдарын 1962 йылда СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты Александр Харкевич да тәҡдим итә. Фән булараҡ информатика нигеҙҙәре «Основы научной информации» (1965) китабында яҙылған, был китап 1968 йылда «Основы информатики» исемендә яңынан нәшер ителә.

Төп терминдар

• Информация ресурсы — Кадрҙар әҙерләүҙә, фәнни тикшеренеүҙәрҙә һәм матди производствола ҡулланылған, ваҡыт арауығында үҙгәреүсән йәмғиәттең ысын торошон сағылдырған факттарҙы, документтарҙы, мәғлүмәт (данные) һәм белемде концентрациялау (йыйыу).
• Информация мөхите — уны компьютерҙа һаҡланған, ләкин информация системаһы итеп теркәлмәгән, ниндәй ҙә булһа материаль ысынбарлыҡтағы өлкәгә ҡараған һәм бер, йәки бер нисә ҡулланыусы тарафынан ҡулланылған белем, факттар һәм мәғлүмәттәр барыһы бергә тәшкил итә.
• Информация технологияһы — кешеләр мәғлүмәтте йыйыу, һаҡлау, эшкәртеү һәм таратыу өсөн ҡулланған ысулдар, ҡоролмалар һәм производство процестары барыһы бергә.

Әҙәбиәт

• Вайсбанд Игорь. 5000 лет информатики. — М.: «Черная белка», 2010. — 352 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-91827-005-9.
• Волкова В. Н., Чёрный Ю. Ю. К 50-летию появления термина «информатика» в отечественной научной литературе 2015 йыл 6 октябрь архивланған. // Прикладная информатика, № 4 (46), 2013
• Глушков В. М. Безбумажная информатика. — М.: Наука, 1978.
• Грошев А. С. Информатика. Учебник для вузов. — Архангельск: Арханг. гос. техн. ун-т, 2010. — 470 с. — ISBN 978-5-261-00480-6.
• Дорот В.Л., Новиков Ф.А. Толковый словарь современной компьютерной лексики. — СПб: БХВ-Петербург, 2004. — ISBN 5-94157-491-6.
• Ершов А. П., Монахов В. М., Бешенков С. А. Основы информатики и вычислительной техники.. — 1985.
• Информатика // Большая российская энциклопедия / Кравец С. Л.. — М.: ОАО «Научное издательство «Большая Российская Энциклопедия», 2008. — Т. 11. Изучение плазмы - Исламский фронт спасения. — С. 481-484. — 767 с. — 65 000 экз. — ISBN 978-5-85270-342-2.
• Колин К. К. Становление информатики как фундаментальной науки и комплексной научной проблемы. — 2006. — С. 1.
• Михайлов А. И., Черный А. И., Гиляревский Р. С. Информатика // Научные коммуникации и информатика. — М.: Наука, 1976. — С. 392-416. — 433 с. — 10 400 экз.
• Михайлов А. И., Черный А. И., Гиляревский Р. С. Основы информатики. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Наука, 1968.
• Разборов А.А. Theoretical Computer Science: взгляд математика // Компьютерра. — 2001. — № 2. (альтернативная ссылка)
• Советов Б.Я., Цехановский В.В. Информационные технологии: Учеб. для вузов. — М.: Высш. шк., 2003. — 263 с.
• Черный Ю. Ю. Полисемия в науке: когда она вредна?(на примере информатики) // Открытое образование : журнал. — 2010. — № 6. — С. 97-107.
• Abelson H., G.J. Sussman with J. Sussman. Structure and Interpretation of Computer Programs. — 2nd. — MIT Press, 1996. — ISBN 0-262-01153-0.
• Brookshear, J. Glenn. Введение в компьютерные науки = Computer Science: An Overview. — 6-е изд. — М.: Вильямс, 2001. — 688 с. — ISBN 5-8459-0179-0.
• Cohen, Bernard. Howard Aiken: Portrait of a Computer Pioneer (History of Computing). — 1999. — ISBN 0-262-03262-7.
• Collier Bruce. The little engine that could've: The calculating machines of Charles Babbage. — Garland Publishing Inc, 1970. — ISBN 0-8240-0043-9.
• Committee on the Fundamentals of Computer Science: Challenges and Opportunities, National Research Council. Computer Science: Reflections on the Field, Reflections from the Field. — National Academies Press, 2004. — ISBN 978-0-309-09301-9.
• D. E. Comer, David Gries, Michael C. Mulder, Allen Tucker, A. Joe Turner, Paul R. Young Computing as a discipline (инг.) // Communications of the ACM. — 1989. — Т. 32. — № 1. — С. 9-23. — DOI:10.1145/63238.63239
• Constable, R.L. Computer Science: Achievements and Challenges circa 2000 (инг.). — 2000.
• Dennis P. Groth, Jeffrey K. MacKie-Mason Why an informatics degree? Isn’t computer science enough? (инг.) // Communications of the ACM : Magazine. — New York, USA, 2010. — Т. 53. — С. 26-28. — DOI:10.1145/1646353.1646364
• Eden, A. H. (July 2007). «Three Paradigms of Computer Science» (en). Minds and Machines 17 (2): 16-17. DOI:10.1007/s11023-007-9060-8.

• Fein, Louis (1959). «The Role of the University in Computers, Data Processing, and Related Fields». Communications of the ACM 2 (9): 7–14. DOI:10.1145/368424.368427.

• Fourman, Michael "informatics" (инг.) // International Encyclopedia of Information and Library Science. — 2002. — С. 237-244.
• Hofkirchner, Wolfgang "Information Science": An Idea Whose Time Has Come (инг.) // Informatik Forum. — 1995. — № 3. — С. 99-106.
• Hyman, Anthony. Charles Babbage, pioneer of the computer. — Oxford University Press, 1982. — 287 с. — ISBN 9780691083032.
• Kahn, David. The Codebreakers. — 1967. — ISBN 0-684-83130-9.
• Knuth, Donald George Forsythe and the Development of Computer Science (инг.). — 1972.
• Levy Steven. Hackers: Heroes of the Computer Revolution. — Doubleday, 1984. — ISBN 0-385-19195-2.
• Lhermitte P. Le pari informatique. — Paris, 1968. — С. 20.
• Mounier-Kuhn, P. гл. 3 и 4 // L’Informatique en France, de la seconde guerre mondiale au Plan Calcul. L’émergence d’une science. — Paris, 2010.
• Naur, Peter (1966). «The science of datalogy». Communications of the ACM 9 (7). DOI:10.1145/365719.366510.

• Randell, Brian. The Origins of Digital Computers: Selected Papers.. — 1973. — ISBN 0-387-11319-3.
• Steinbuch, K. (1957). «Informatik: Automatische Informationsverarbeitung». SEG-Nachrichten (Technische Mitteilungen der Standard Elektrik Gruppe) – Firmenzeitschrift.
• Streubel, Jennifer Department of Computer Science (инг.). — 2003.
• Tedre, Matti. The Development of Computer Science: A Sociocultural Perspective. — Joensuu, 2006. — С. 260.
• Wescott Bob. The Every Computer Performance Book, Chapter 3: Useful laws. — CreateSpace. — ISBN 1482657759.
• Wiener, Norbert. Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine. — New York: MIT Press, 1948. — 212 с.
• Zink, Brian Computer science pioneer Samuel D. Conte dies at 85 (инг.) // Purdue University. — 2002.