Мангейм битенең сығанаҡ тексын ҡарарға



{{Ук}}|
|

'''Мангейм''' (шулай уҡ '''Манхайм'''; {{Lang-de|Mannheim}}, алеман. <span lang="als" style="font-style:italic;">Manne</span>, пфальц. <span lang="pfl" style="font-style:italic;">Monnem, Mannem</span>) — [[ҡала]], [[Германия|Германияның]] ҙурлығы буйынса өсөнсө (Штутгарт һәм Карлсруэ) ҡалаһы, [[Баден-Вюртемберг]] федераль ерендә урынлашҡан 2,5 миллионлы «Өсмөйөш Рейн-Неккар» агломерацияһының үҙәге.

== Тарих ==
''Mannenheim ау''ылы Лдошр кодексында тәүге тапҡыр 766 йылда телгә алына. 1607 йылда ҡала булып китә, ҡала даға формалы һарайлы булып, урамдары бер-береһенә перпендикуляр төҙөлә Үҙәгенең исеме шул : «квадрат» һүҙенән барлыҡҡа килә. 1720 йылда ҡалаға Гейдельбергтан пфальц курфюрсты резиденцияһы күсерелә, шуның арҡаһында ҡаланың сәйәси әһәмиәте тағы ла ҙурая. XVIII быуатта [[барокко]] стилендә Мангейм замогы төҙөлә, был замок Европала иң эреләрҙең береһе.
[[Файл:Mannheimer_Schloss.png|слева|мини|200x200пкс|Ҡала үҙәге планы — замок (аҫта, ҡыҙыл төҫтә) һәм урам-«квадраттар». Түбәнге һул яҡ мөйөштә — Рейн, юғары өлөшөндә — Неккар.]]
[[Файл:Mannheim-Wasserturm-2005-06-26.jpg|слева|мини|267x267пкс|«Wasserturm», ҡаланың бер символы]]
Мангейм уйлап табыу тарихы менән бәйле: Карл Дрез 1817 йылда беренсе дрезина төҙөгән, 1880 йылда электр лифтын беренсе булып Вернер фон Сименс күргәҙмәгә ҡуйған, 1886 йылда беренсе Карл Бенц [[Автомобиль|автомобиле]] ҡала урамдары буйлап үтә, 1921 йылда — беренсе трактор. Шулай уҡ 1930 йылда — троллейбус хәрәкәте асыла.

[[Икенсе донъя һуғышы]]нан ҡала бомбаларҙа тулыһынса тиерлек емерелә, һуңынан яңынан төҙөкләндерелә.

== Географияһы ==
Мангейм урынлашҡан [[Баден-Вюртемберг]] федераль еренең төньяҡ-көнбайышында, [[Райнланд-Пфальц|Рейнланд-Пфальц]] һәм Гессен ерҙәре сиктәрендә урынлашҡан. Ҡала «Рейн-Неккар» төбәгенең ҡалаһы, ул Неккар йылғаһының [[Рейн|Рейнға]] ҡушылған ерендә тора. Күрше ҡаршы ярында Людвигсхафен ҡалаһы ([[Райнланд-Пфальц|Рейнланд-Пфальц]] федераль ере) тора, ике ҡала үҙәге Рейн йылғаһы аша күпер менән тоташҡан.































































== Халыҡ ==
{{Wikidata/Population}}
{| align="center" id="678"
|
{| class="collapsible collapsed" id="682"
! colspan="4" id="685" |Статистика численности населения с <span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="430096650218d4592ca403e744d77995cbcea913"><span class="nowrap">[[1450 год|1450]]</span></span> по <span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="745b29605c9c7cf8a1060810e30146ddb0260f3e"><span class="nowrap">[[2017 год|2017]]</span></span>
|-
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" id="691"
! id="694" |Год
! colspan="2" id="696" |Һаны
|-
! id="699" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="430096650218d4592ca403e744d77995cbcea913"><span class="nowrap">[[1450 год|1450]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">570</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="706" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="9dd6f759505688d2f754a60fea52f4be4f91c37c"><span class="nowrap">[[1572 год|1572]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">800</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="713" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="0dd29ebc6f1e98a001a3ce5a2b11595b06164144"><span class="nowrap">[[1766 год|1766]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">24 190</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="720" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="14d67307522714d0327b35a5ae35e589a3c145b1"><span class="nowrap">[[1774 год|1774]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">25 093</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="727" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="83115909c0394c777e901bee52f6a6adc83a4c70"><span class="nowrap">[[1777 год|1777]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">25 353</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="734" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="cf188bacd7a69f7b252a0b560b344821369faca4"><span class="nowrap">[[1961 год|1961]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">313 890</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570">http://www.statistik.baden-wuerttemberg.de/BevoelkGebiet/Bevoelkerung/01515020.tab?R=GS222000{{Недоступная ссылка|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
! id="742" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="551a2e35b409501954dd3d799032e9a722a89cee"><span class="nowrap">[[1962 год|1962]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">318 919</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="750" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="53a46a3790dcd42563d6d608efb7c1c74e18f00b"><span class="nowrap">[[1963 год|1963]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">321 075</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="758" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="5a483b958833d009f585d47002c09aa5d27c4fe8"><span class="nowrap">[[1964 год|1964]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">323 444</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="766" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="90900fad3e35a8dc48def62576233086e867b9be"><span class="nowrap">[[1965 год|1965]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">328 156</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="774" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="c780df5a2df81db054baa9127d659f572edec932"><span class="nowrap">[[1966 год|1966]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">329 301</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="782" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="349c727ba8f774d5e5eb112af2878787c9d92cfe"><span class="nowrap">[[1967 год|1967]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">323 744</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="790" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="32ee33241fcab0a1e3f1287b9f23598bf659f8bc"><span class="nowrap">[[1968 год|1968]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">326 302</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="798" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="0d45bd9da6d647247858a5728a018c88a70e97d0"><span class="nowrap">[[1969 год|1969]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">330 920</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="806" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="1f0aba630e6875311dde9e6abe1d4f2a7044baaf"><span class="nowrap">[[1970 год|1970]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">332 163</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="814" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="1352bdeb838297fa29fe19919ed606650db92b6f"><span class="nowrap">[[1971 год|1971]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">330 635</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|}
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" id="822"
! id="825" |Год
! colspan="2" id="827" |Һаны
|-
! id="830" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="6f192c28c2d81c283fe0407115207dd895a0e636"><span class="nowrap">[[1972 год|1972]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">328 411</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="838" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="0d07f2b99c3af88b009e6b1ee95c7729631be56c"><span class="nowrap">[[1973 год|1973]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">325 386</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="846" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="c0037c072228c3fcb30ee9513ab584c56a6aeb06"><span class="nowrap">[[1974 год|1974]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">320 508</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="854" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="8d820f875d7ded06e0ac38d88b44df5cd4b81d24"><span class="nowrap">[[1975 год|1975]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">314 086</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="862" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="6012a7d5f709c5c3e8680b0765aba4077bed659b"><span class="nowrap">[[1976 год|1976]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">309 059</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="870" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="010bb7560bca2a5faa415eaed2d11fa4ca8e2f8e"><span class="nowrap">[[1977 год|1977]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">305 741</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="878" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="d14d3dec049991718d24d45da626779c143e2b54"><span class="nowrap">[[1978 год|1978]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">302 794</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="886" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="21ce2394cef40d7e380a249ee1911d6efa38d1af"><span class="nowrap">[[1979 год|1979]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">303 247</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="894" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="9643cd75daf109f2125771d1eee67f2935e0e6e0"><span class="nowrap">[[1980 год|1980]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">304 303</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="902" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="8b746f6e4a9bbf9e6cdc090817168af32f970465"><span class="nowrap">[[1981 год|1981]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">304 219</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="910" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="24472fb4f33126703ee38dcc218c661b07535e1a"><span class="nowrap">[[1982 год|1982]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">302 621</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="918" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="1f4575b36bd16a12b6ce37bd18576d2809be2317"><span class="nowrap">[[1983 год|1983]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">298 042</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="926" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="5e32e62c61c51f9f6a5e8643f35af966de57859d"><span class="nowrap">[[1984 год|1984]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">295 178</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="934" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="3e98ddc7e45e738ffb8c443426322278b8d3dbc8"><span class="nowrap">[[1985 год|1985]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">294 984</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="942" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="fdf9823c2c78f35be683dbabbdc70ae7ae1ea797"><span class="nowrap">[[1986 год|1986]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">294 648</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="950" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="06b481dc59b4e55d0f90a9b81d4f1c42e338c90d"><span class="nowrap">[[1987 год|1987]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">295 191</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|}
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" id="958"
! id="961" |Год
! colspan="2" id="963" |Һаны
|-
! id="966" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="d2e609f126c696b4a21ddf130156a8b2d7f914ed"><span class="nowrap">[[1988 год|1988]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">300 468</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="974" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="bf75cabfd52bf42741e5e375fe2cd2ba6a18693a"><span class="nowrap">[[1989 год|1989]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">305 974</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="982" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="a209a4e82da2d45e0d86182642ab75890aacd0c1"><span class="nowrap">[[1990 год|1990]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">310 411</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="990" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="91e44407bbaf560304e82582230228a3da9501d8"><span class="nowrap">[[1991 год|1991]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">314 685</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="998" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="4552704ecdc9a6e9719c3d80f8b8c3dbfa5c063e"><span class="nowrap">[[1992 год|1992]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">318 446</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1006" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="90c1ec53fb2353d85282cca17898f95b43cc4d63"><span class="nowrap">[[1993 год|1993]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">318 025</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1014" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="b7e7105ce8e4bb89a98287b17c8b17d5ac4b5e57"><span class="nowrap">[[1994 год|1994]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">316 223</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1022" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="c09061faa6b6430b874257ac50be630b716a5d4a"><span class="nowrap">[[1995 год|1995]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">311 292</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1030" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="79b724689063bbad8fa6bb1f75c7b0134c3bd386"><span class="nowrap">[[1996 год|1996]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">312 216</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1038" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="9b8d0cec6ae0bc77abcf6acaac222401c81f350f"><span class="nowrap">[[1997 год|1997]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">310 475</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1046" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="54689e87cdcaf5a15252503de7640bab54d4911a"><span class="nowrap">[[1998 год|1998]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">308 903</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1054" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="2c64374fe06f9ab82c26fc46f639526f59a8bcda"><span class="nowrap">[[1999 год|1999]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">307 730</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1062" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="e701093471a4f4e2e08f4a95fb504eb6270222cf"><span class="nowrap">[[2000 год|2000]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">306 729</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1070" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="eb0ebdca65f8a80fa9de530d9f3efd91003c1544"><span class="nowrap">[[2001 год|2001]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">308 385</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1078" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="9451da042cf866fedbd9efd17f0324c590c5c5dd"><span class="nowrap">[[2002 год|2002]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">308 759</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1086" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="2c189c7c872983bd10a28e2acfc03f5c3738d76d"><span class="nowrap">[[2003 год|2003]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">308 353</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|}
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" id="1094"
! id="1097" |Год
! colspan="2" id="1099" |Һаны
|-
! id="1102" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="ba4e903e603892e17bd9796e98b823725cab176a"><span class="nowrap">[[2004 год|2004]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">307 499</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1110" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="26896c2e3b989e92a54f934df3cb9368a0ce7adb"><span class="nowrap">[[2005 год|2005]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">307 900</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1118" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="a910853afc29ee98ebd8b5f67a02ff08aea299d2"><span class="nowrap">[[2006 год|2006]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">307 914</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1126" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="4b8b0672c38a4a213d3ddf5553b775988e65ace9"><span class="nowrap">[[2007 год|2007]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">309 795</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1134" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="43bdb90ab9b607c864931ed584115ff944210c6b"><span class="nowrap">[[2008 год|2008]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">311 342</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1142" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="e4ce1ad4d6c6d0289a402c42bf392b7c735cbc30"><span class="nowrap">[[2009 год|2009]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">311 969</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1150" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="3c2d510317e0fcbe8582afb1d706a4b6eb08d233"><span class="nowrap">[[2010 год|2010]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">313 174</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1158" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="1277780215cd5ca03e85ca9c50830783b4fedfe1"><span class="nowrap">[[2011 год|2011]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">291 458</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1166" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="d071256bb4b9260491239bfad2cc561ad8bf870c"><span class="nowrap">[[2012 год|2012]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">294 627</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="1173" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="049bd876bdfea826eaceb6f6056701b74c6d3f08"><span class="nowrap">[[2014 год|2014]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">299 844</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_0c1c862c510ef570"/>
|-
! id="1181" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="1568911fac5843944dbf80f171ebea12f51090e5"><span class="nowrap">[[2013 год|2013]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">296 690</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="1188" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="dec5f9078af35f77b6f7ea179623d4552bbb6ce1"><span class="nowrap">[[2015 год|2015]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">305 780</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
! id="1195" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="50e3b9c4ecacaca2ba92107b638691cbfbc9121b"><span class="nowrap">[[2016 год|2016]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">304 781</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_22d35bb33bcddcd8">https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190311162601/https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html |date=2019-03-11 }}<span class="wef_low_priority_links"></span><div style="display:none"></div></ref>
|-
! id="1203" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="50e3b9c4ecacaca2ba92107b638691cbfbc9121b"><span class="nowrap">[[2016 год|2016]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">316 265</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_66ecab7598938b8a">https://www.mannheim.de/stadt-gestalten/bevoelkerung</ref>
|-
! id="1211" |<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="745b29605c9c7cf8a1060810e30146ddb0260f3e"><span class="nowrap">[[2017 год|2017]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">307 997</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |<ref name="_bd4a8cc249883c35">[https://web.archive.org/web/20190310200237/https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Archiv/GVAuszugQ/AuszugGV4QAktuell.xlsx?__blob=publicationFile Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal)]<span class="wef_low_priority_links"> — [[wikidata:Q764739|DESTATIS]].</span></ref>
|}
|}
|}

== Мәҙәниәт ==
XVIII быуатбыуатта ҡалала [[Йоһанн Вольфганг фон Гёте|Гете]], Шиллер һәм [[Вольфганг Амадей Моцарт|Моцарт]] ҡунаҡта була. 1782 йылдың ғинуарында ҡала театрында Шиллерҙың «Юлбаҫарҙар» драмаһының пермьераһы була, Шиллерға ул уңыш килтерә<ref>[http://www.frankfurt-ru.de/ru/articles/290/1/%CA%C0%CA-%C2%CE%C5%CD%C2%D0%C0%D7-%D1%D2%C0%CB-%C2%C5%CB%C8%CA%C8%CC-%CF%CE%DD%D2%CE%CC/print/290 Бөйөк шағир булып китер тип военврач]{{Недоступная ссылка|date=Июль 2018|bot=InternetArchiveBot}}, Neue Zeiten Frankfurt am Main</ref>.

Академик музыкала ''Мангейм мәктәбе'', тип аталған хәрәкәт бар, шул иҫәптән Мангейм капеллаһы (симфоник оркестры — XVIII быуат уртаһында Европалағы иң яҡшы оркестр). Был мәктәп барокко стиленән Вена мәктәбенең ([[Франц Йозеф Гайдн|Гайдн]], [[Вольфганг Амадей Моцарт|Моцарт]], [[Людвиг ван Бетховен|Бетховен]]) классицизм стиленә күсеү сраһы була.<ref>{{Из БСЭ|заглавие=Симфония}}</ref>. Мангеймский оркестры етәксеһе булып Ян Стамиц — билдәле композитор, дирижер һәм скрипкасы торған. Ул мәктәптең сағыу вәкилдәр булып Мангейм, композиторҙары менән бер рәттән уның өлкән улы К. Стамиц, Х. Каннабих, Ф. К. Рихтер, А Фильц тора<ref>Мәҡәлә [http://www.rubricon.com/partner.asp?aid={0CE6163E-45A6-498E-83E1-B058F1858DC1}&ext=0 Германия]{{Недоступная ссылка|date=May 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} в [[БСЭ]]</ref>.

[[1952 йыл|1952 йылдан алып]] йыл һайын Халыҡ-ара Мангейм — Гейдельберг кинофестивале үткәрелә<ref>{{Cite web}}</ref>.

== Иҫтәлекле урындар ==

=== Мангейм һарайы ===
[[Файл:SchlossEhrenhof_2017.jpg|мини|300x300пкс|Мангейм һарайы]]
Мангеймский һарайы ([[Немец теле|нем]]. Mannhemier Schloss) — [[Европа]]ла, [[XVIII быуат]]та иң ҙур һарай була, ул курфюрст Пфальцтың резиденцияһы. Һарай Мангейм ҡалаһының үҙәгендә тора — ҙурлығы буйынса Штутгарттан һуң [[Баден-Вюртемберг|Баден — Вюртемберг]]<ref name="автоссылка1">{{Мәҡәлә|заглавие=Mannheim Palace|ссылка=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mannheim_Palace&oldid=822713114|язык=en|издание=Wikipedia|год=2018-01-28}}</ref> иң ҙур һарай.

Мангеймский [[1720 йыл|1720]]-[[1760 йыл|1760-сы]] йылдарҙа. курфюрст Карл Филипп (III von Karl Philipp der Pfalz, 1661-[[1742 йыл|1742]]) һәм Карл Теодор (Karl Theodor Philipp, [[1724 йыл|1724]]-[[1799 йыл|1799]]) идара иткән осорҙа төҙөлә, Мангейм һарайы улапҙың ҡышҡы резиденцияһы булып хеҙмәт итә, 6.гектар майҙанды биләй, һарай фасадының оҙонлоғо 450 метр тәшкил итә. Мангейм һарайы күләме буйынса — Европала Версалдән һуң икенсе урынды биләүсе бароккоһы һарайы.

Әлеге ваҡытта һарайҙа китапхана һәм [[музей]] ([[2007 йыл]]да реставрациянан һуң бина асылған) урынлашҡан, бинала офис һәм лекция залдары бар; төньяҡ ҡанатын — Һарай сиркәүе һәм суд палатаһы биләй. Һарайҙың ҙур өлөшө Мангейм университетына ҡарай ([[Германия|Германияның]]<ref name="автоссылка1">{{Мәҡәлә|заглавие=Mannheim Palace|ссылка=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mannheim_Palace&oldid=822713114|язык=en|издание=Wikipedia|год=2018-01-28}}</ref>иң яҡшы юғары уҡыу йорто)
[[Файл:Luisenpark_Gondoletta_2.jpg|слева|мини|200x200пкс|'''''Luisenpark''''']]
[[Файл:Luisenpark_Pflanzenschauhaus.jpg|мини|200x200пкс|'''''Luisenpark''''']]

== Спорт ==
Ҡалала «Вальдхоф», «Мангейм» футбол клубтары төпләнгән. Шулай уҡ ҡалала иң көслө немец хоккей клубы «Адлер Мангейм» урынлашҡан..

[[1969 йыл]]да Мангеймда Германияның иң билдәле теннисисткаһы [[Штеффи Граф]] тыуған.

== Хәҙерге заман ==
[[Файл:Mannheim_Fontäne.JPG|мини|200x200пкс|Мангейм майҙанындағы фонтан]]
ХХ быуаттың. Мангейм иң эре индустриаль ҡала, Европаның мөһим транспорт үҙәге булып тора .

Мангеймда бик күп завод һәм фабрикалар, юғары уҡыу йорттары урынлашҡан.

[[2007 йыл]]да Мангейм (ҡала) үҙенең 400 йыллыҡ юбилейын билдәләй.

== Туғанлашҡан ҡалалары ==
{{Колонки}}
* {{Великобритания}} [[Суонси]] ({{lang-en|Swansea}}), [[Великобритания]] (с [[1957 год]]а)
* {{Франция}} [[Тулон]] ({{Lang-fr|Toulon}}), [[Франция]] (с [[1959 год]]а)
* {{Германия флагы}} район [[Берлин]]а [[Шарлоттенбург (район Берлина)|Шарлоттенбург]] ({{Lang-de|Berlin-Charlottenburg}}), [[Германия]], (с [[1961 год]]а)
* {{Канада флагы}} [[Уинсор (Онтарио)|Уинсор]] ({{lang-en|Windsor}}), [[Канада]], провинция [[Онтарио (провинция)|Онтарио]] (c [[1980 год]]а)
* {{Германия флагы}} [[Риза (город)]] ({{Lang-de|Riesa}}), [[Германия]], земля [[Свободное государство Саксония|Саксония]] (c [[1988 год]]а)
* {{Молдавия}} [[Кишинёв]] ({{lang-mo|Chişinău}}), [[Молдавия]] (c [[1989 год]]а)
* {{Польша}} [[Быдгощ]] ({{Lang-pl|Bydgoszcz}}), [[Польша]] (c [[1991 год]]а)
* {{Литва флагы}} [[Клайпеда]] ({{Lang-lt|Klaipėda}}), [[Литва]] (c [[2002 год]]а)
* {{Ҡытай флагы}} [[Чжэньцзян]] ({{Ҡытайса|镇江|镇江|Zhènjiāng}}, {{lang-en|Zhenjiang}}), [[Китай]] (c [[2004 год]]а)
* {{Рәсәй флагы}} [[Улан-Удэ]] ({{Lang-bua|Улаан-Үдэ}}), [[Россия]]
{{Конец кол}}

== Уйлап табыу ==
<gallery>
draisine1817.jpg|[[Дрез, Карл|Карл Дрез]] төҙөү [[1817 год|1817 йылда]] беренсе [[дрезина]]
1885Benz.jpg|[[Бенц, Карл|Карл Бенц]] . [[1885 год|1885 йылда]] үҙенең тәүге автомобилен
Werkstatt Carl Benz.png|Мангейм Завод Карл Бенц.
berthabenzmemorialrouteschild.jpg|[[Мемориальная трасса имени Берты Бенц|Берта трасса исемендәге мемориаль Бенц]]
</gallery>

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Мангеймский замок
* САП-Арена
* Мемориальная трасса имени Берты Бенц

== Иҫкәрмәләр ==
<references group="" responsive=""></references>

== Һылтанмалар ==
* [https://www.mannheim.de/de Мангейм ҡалаһының рәсми сайты]{{ref-de}}{{ref-en}}
[[Категория:Википедия:Викимәғлүмәттә сығанағы булған мәҡәләләр]]
[[Категория:Википедия:Статьи с переопределением значения из Викиданных]]
[[Категория:Страницы с непроверенными переводами]]