Фосфор битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Карточка химического элемента
| имя = Фосфор/ Phosphorus (P)
| символ = P
| номер = 15
| внешний вид = [[Рәсем:PhosphComby.jpg|240px]]<br />Аҡ, ҡыҙыл, һары, ҡара фосфор <!-- (аллотропические модификации) -->
| атомная масса = 30,973762
| радиус атома = 128
| энергия ионизации 1 = 1011,2(10,48)
| конфигурация = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>3</sup>
| ковалентный радиус = 106
| радиус иона = 35 (+5e) 212 (-3e)
| электроотрицательность = 2,19 <ref>{{cite web |url=http://www.webelements.com/phosphorus/electronegativity.html |title=Phosphorus: electronegativities |publisher=WebElements |lang=en |accessdate=2010-07-15}}</ref>
| электродный потенциал = 0
| степени окисления = 5, 3, 1, 0, −1, −3<ref>{{cite web|url=http://www.cem.msu.edu/~reusch/VirtualText/special2.htm|title=Sulfur and Phosphorus Compounds|lang=en|accessdate=2010-01-27|archiveurl=http://www.webcitation.org/617uwI7wi|archivedate=2011-08-22}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811164444/http://www2.chemistry.msu.edu/faculty/reusch/VirtTxtJml/special2.htm |date=2011-08-11 }}</ref>
| плотность = (белый фосфор)1,82
| теплоёмкость = 21,6<ref name="ХЭ">{{книга
|автор          = Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.)
|часть          = 
|заглавие       = Химическая энциклопедия: в 5 т
|оригинал       = 
|ссылка         = 
|ответственный  = 
|издание        = 
|место          = Москва
|издательство   = Большая Российская энциклопедия
|год            = 1999
|том            = 5
|страницы       = 145
|страниц        = 
|серия          = 
|isbn           = 
|тираж          = 
}}
</ref> (ромбич.)
| теплопроводность = (0,236)
| температура плавления = 317,3
| теплота плавления = 2,51
| температура кипения = 553
| теплота испарения = 49,8
| молярный объём = 17,0
| структура решётки = кубическая, объёмноцентрированная
| параметры решётки = 18,800
| отношение c/a =
| температура Дебая =
}}
{{Элемент периодической системы|align=center|fontsize=100%|number=15}}
'''Фо́сфор''' ({{lang-grc|φῶς}} — яҡтылыҡ {{lang-grc2|φέρω}} — ташыйым; {{lang-grc2|φωσφόρος}} — яҡтылыҡ үткәреүсе; лат. Phosphorus) — [[химик элементтарҙың периодик системаһы]]нда 5-се төркөмдөң төп төркөмсәһе өсөнсө периодындағы химик элемент. Атом массаһы 15. Ер ҡабығында иң таралған химик элементтарҙың береһе. Ер ҡабығының {{nobr|0,08—0,09 %}} массаһын алып тора, диңгеҙ һыуында концентрацияһы {{nobr|0,07 мг/л}}<ref>J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. 1, 1965</ref>.

Химик яҡтан актив булғанға тәбиғәттә ирекле хәлдә осрамай. 190-ға яҡын минералы булыуы билдәле, минералдарҙың иң әһәмиәтлеһе [[апатит]] Ca<sub>5</sub>(PO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>(F,Cl,OH), [[фосфорит]] һәм башҡалар.

Йәшел үҫемлектәрҙең бөтә өлөшөндә лә фосфор бар, үҫемлек емеше һәм орлоғонда фосфор күберәк. Фосфор хайуандарҙың туҡымалары, аҡһым һәм башҡа органик ҡушылмалар ([[АТФ]], [[ДНК]]) соствына керә һәм мөһим йәшәү элементы булып тора.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

{{chem-stub}}
{{Периодик таблица}}