Цюйфу битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Район|name=Цюйфу|region=Цзинин|area=815|date=2011|population=640000|postalcode=273100|phone=537|map=ChinaJiningQufu.png|site=http://www.qufu.gov.cn/}}'''Цюйфу''' ({{Ҡытайса|2=曲阜|3=Qūfù|4=Цюйфу}}) — Шаньдун ([[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|ҠХР]]) провинцияһы Цзинин ҡала округының  ҡала өйәҙе. Ҡала өйәҙенең исеме «Бөгөлгән уба» аңлата.

== Тарихы ==
Шан дәүерендә был урындар  Янь (奄国) биләмәләре составына инә. Чжоу  дәүерендә улар Лу батшалығы составына эләгә. Һуңынан Чу батшалығы Лу батшалығын яулап алғас, бында Лусянь  өйәҙе барлыҡҡа килә (鲁县).

Цинь батшалығы тәүге тапҡыр Ҡытайҙы берҙәм дәүләткә  берләштергән һуң, илде ''цзюнь-''округтарына бүлә'', ''бында Лусюэ округы ойошторола (鲁薛郡), уның идараһы Цюйфуҙа урынлаша.

Б.э.т. 154 йылда Көнбайыш Хань империяһы дәүерендә Лю Юй «Луский кенәз » титулын  (鲁王) тала һәм Цюйфуҙы үҙенең биләмәләренең баш ҡалаһы итә. 

584 йылда Суй династияһы осоронда Лусянь өйәҙе Вэньян (汶阳县) исеменә үҙгәртелә, ә 598 йылда — Цюйфу (曲阜县) исемен ала. 627 йылда Тан династияһы ваҡытында  Сышуй өйәҙенә ҡушыла , әммә 634 йылда кире тергеҙелә.

1012 йылда Сун империяһы ваҡытында Цюйфу өйәҙе  Сяньюань (仙源县) исеменә итеп үҙгәртелгән. Был ерҙәрҙе чжурчжән Цзинь империяһы яулағандан һуң, 1129 йылда уға Цюйфу өйәҙе исемен ҡайтара.

1511 йылда Мин империяһы заманында  Лю-алтынсы һәм Лю-етенсе етәкселегендәге крәҫтиәндәр ихтилалылында Цюйфу емерелә. Ихтилал баҫтырылғандан һуң, Шаньдун провинцияһы губернаторына Конфуцмй кумирниһы тирәләй яңы үҙәк өйәҙе төҙөргә бойорола.

1945 йылда Цюйфу Сышуй өйәҙе берҙәм Цюйсы (曲泗县) өйәҙенә менән берләштерелә, ләкин  берҙәм 1948 йылда ике өйәҙ тағы бүленә.

1950 йылда Шаньдун провинцияһы составында Тэнсянь (滕县专区) Махсус районы ойошторола, һәм  өйәҙ уның составына инә. 1952 йылда  Пинъюань провинцияһы тарҡатыла, уның составына ингән Махсус Хуси районы (湖西专区) Шаньдун провинцияһы составында тапшырыла. 1953 йылдың июлендә Махсус Хуси районы тарҡатыла; уның 4 өйәҙе Махсус Хэцзэ район составына тапшырыла, ҡалған райондар Махсус Тэнсянь районы менән бергә  Махсус Цзинин (济宁专区) районына ҡушыла. 1958 йылда Цюйфу өйәҙе Цзыянин өйәҙенә ҡушыла. 

1962 йылда  Цзыян өйәҙе ҡабаттан Цюйфу өйәҙенән айырылып, «Яньчжоу» исемен ала. 1967 йылда  Цзинин  махсус районы Цзинин округы исеменә үҙгәртелә (济宁地区).

1983 йылдың 30 авгусында ҠЫТАЙ-ҙың Ҡала советы ҡарары буйынса Цзинин округы Цзинин ҡала округы итеп үҙгәртелә.

1986 йылдың июнендә  Цюйфу өйәҙе  Цюйфу ҡала өйәҙе булып үҙргәртелә. 

== Административ бүленеше ==
Ҡала өйәҙе 4 урам комитетына, 6 ҡасабаға һәм 2 волосҡа бүленә.

== Цюйфу Конфуцианлыҡ үҙәге булараҡ ==
Цюйфу — Египетта һәм Америкла Конфуций кеүек билдәле булған философ [[Конфуций|Кун-цзы]]<nowiki/>ның тыуған ере.  Цюйфуҙа Уҡытыусы [[Конфуций|Кундың]] өс иң мөҡәддәс нәмәһе: Конфуций һарайы йәки Яньшэнгун һарайы, Конфуций ғибәҙәтханаһы һәм Конфуций үҙе һәм уның мең нәҫеле ерләнгән Кунлинь ҡәберлеғе бар. Был объекттар [[ЮНЕСКО|ЮНЕСКО-ның]] [[Бөтә донъя мираҫы|Бөтә Донъя мираҫы исемлегенә]] инә. <gallery>
File:Confuciusmansionqufu.jpg|Старинные домики потомков Конфуция
File:Confucius temple 1912.jpg|План храма Конфуция в 1912
File:Kong Zhengan - felines - P1060126.JPG|Звери кошачьей породы у могилы Кун Чжэньганя (потомка Конфуция в 64-м поколении) — часть стандартного набора хранителей захоронений феодальных правителей Цюйфу
File:Shou Qiu - eastern turtle - seen from SW - P1050803.JPG|Шоу цю, родина легендарного Жёлтого императора
File:Qufu south gate.JPG|Южные ворота городской стены
File:Цуйфу.jpg|Вход на кладбище Кунлинь, где похоронен Конфуций и его потомки
</gallery>

== Һылтанмалар ==
* [http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=704 UNESCO World Heritage Listing]
* [http://www.cctv.com/lm/176/71/88863.html CCTV]
* [http://www.qfnu.edu.cn/office/lxs/duocai/s1.htm Qufu Normal University] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070109205002/http://www.qfnu.edu.cn/office/lxs/duocai/s1.htm |date=2007-01-09 }}
* [http://www.orientalarchitecture.com/qufu/kongmiaoindex.htm orientalarchitecture.com: Confucius Temple]
* [http://qufu.pomosa.com qufu.pomosa.com: Extensive photos from 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215221911/http://qufu.pomosa.com/ |date=2018-12-15 }}
* [http://www.world-heritage-tour.org/asia/cn/qufu/temple.html Panoramic photo of Confucius Temple] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071213074539/http://www.world-heritage-tour.org/asia/cn/qufu/temple.html |date=2007-12-13 }}
* [http://camereye.com/taiwan/confucius.html Photographs of a Confucian Temple ceremony]
* [http://www.chinakongzi.com/2550/eng/index.html Confucian website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010405150428/http://www.chinakongzi.com/2550/eng/index.html |date=2001-04-05 }}
[[Категория:Конфуцианлыҡ]]