Һиндостан битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Ил
|Башҡортса исеме=Һиндостан Республикаһы
|Төп исеме=भारत गणराज्य<br>Bhārat Gaṇarājya
|Төп килеш=Һиндостан
|Герб=Emblem_of_India.svg
|Герб урынына=Эмблема
|Девиз=Satyameva Jayate
|Гимн исеме=Jana-Gana-Mana
|Аудио=Janaganamana.ogg
|Идара итеү формаһы=[[Республика]]
|Картала=India (orthographic projection).svg
|Телдәр=[[Һинди]], [[Инглиз теле]]
|Бойондороҡһоҙлоҡ яулауы=[[15 август]] [[1947]]
|Бойондороҡһоҙ=[[Бөйөк Британия]]
|Башҡала=[[Нью-Дели]]
|Иң ҙур ҡалалары=[[Мумбаи]]
|Етәкселәр вазифалары=Президент<br><br>Премьер-министр
|Етәкселәр=[[Рам Натһ Ковинд]]<br>(Ram Nath Kovind)<br>[[Нарендра Моди]]<br>(Narendra Modi)
|Территория буйынса урын=7
|Территория=3 287 590
|Һыу %=9,5
|Халыҡ буйынса урыны=2
|Халыҡ=1 131 191 071
|Иҫәп йылы=2007
|Халыҡ тығыҙлығы=329
|ЭТП=4 042 000 млн.
|ЭТП иҫәпләү йылы=2006
|ЭТП буйынса урын=4
|Кеше башына ЭТП=3737
|Валюта=Һинд рупиһы<br>([[ISO 4217|INR, код 67]])
|Домендар=[[.in]]
|Телефон коды=91
|Ваҡыт бүлкәте= +5:30
}}
{{Һиндостан тарихы}}
'''Һиндостан''' ({{Lang-hi|भारत (Bhārat)}}; {{Lang-en|India}}), рәсми атамаһы '''Һиндостан Республикаһы''' ({{Lang-hi|भारत गणराज्य (Bhārat Gaṇarājya)}}; {{Lang-en|Republic of India}}) — Көньяҡ [[Азия]]лағы дәүләт. Майҙаны буйынса донъяла етенсе, [[халыҡ]] һаны буйынса икенсе ил, шулай уҡ ул либераль демократия [[дәүләт]]тәре араһында иң ҙуры. Һиндостандың диңгеҙ ярҙары ете мең саҡрымдан күберәк. Һиндостан көнбайышта [[Пакистан]] менән, [[төньяҡ]]-[[көнсығыш]]та [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]], [[Непал]] һәм [[Бутан]] менән, [[көнсығыш]]та [[Бангладеш]] һәм [[Мьянма]] менән сиктәш.

== Тарихы ==

=== Веды дәүере (беҙҙен эраға тиклем XIV—VI быуаттар) ===
Арий тамырлы ырыуҙар халҡы менән һуғыша -?.

4 каста төҙөлә (варна) — брахмандар (дин хеҙмәтселәр); кшатрии (етәкселәр, һуғышсылар, яугирҙар); вайшьи (ер эшкәртеүселәр, һатыусылар); шудры (хеҙмәтселәр, ябай эшселәр)).

Хоҡуҡ сығанағы — Изге Ведалар — «Ригведа» (гимндар йыйылмағы); Атхарваведа" (өшкөрөү доғалар йыйылмаһы); упанишады (дин-фәлсәфә трактаттар).

=== Буддизм тыуыу. Сидхартха Гаутама (Шакья Муни) (беҙҙен эраға тиклем 563—483) ===

=== Индуизм ===
Индуизм — яңыртылған Буддизм. Индуизм власҡа оппозицияла булманы.
Дәүләт идеалы — «Артхашастра» трактатта яҙыла .

== Халҡы һәм теле ==
Һиндостан [[Ҡытай]]ҙан ҡала иң күп кеше йәшәгән дәүләт. Халҡының ҙур өлөшө ауылда көн итә. Ҡатын-ҡыҙға ҡарағанда ир-ат күберәк. Был иртә никахтарға (ҡыҙҙарҙы 15 — 17 йәштә үк кейәүгә бирәләр) һәм күп балалар тыуыуына (табыуына) бәйле ҡатын-ҡыҙ араһында үлем кимәленең юғары булыуы менән аңлатыла.

Майҙаны, халҡының һаны буйынса тәүге урындарҙа торһа ла, һиндтарҙың күбеһе ярлылыҡтан интегә һәм белемһеҙ. Хәҙерге көндә былар иң киҫкен мәсьәләләрҙән һанала. Белемле кешеләргә кемдәр инә, тиһегеҙме? Кем тексты уҡый һәм бер нисә һөйләмде аңлайышлы итеп яҙа белә — шулар.

Һиндостан — күп милләтле ил. Унда йәшәгән халыҡтар бер-береһенән тышҡы йөҙө, теле һәм ғөрөф-ғәҙәттәре менән дә айырыла. Һиндттарҙың 70 проценттан ашыуы [[һинд-арий телдәре]] төркөмөнә ингәнгә күрә, бында күпселек кеше [[һинд теле]]ндә аралаша. Уға дәүләт статусы ла бирелгән. Ярҙамсы рәсми тел булған [[инглиз теле]] башлыса эшҡыуарлыҡта һәм хакимиәттә киң ҡулланыла. Шулай уҡ мәғариф өлкәһендә, айырыуса урта һәм юғары белем биреүҙә ҙур урын алып тора.

Дөйөм алғанда, ил конституцияһында халҡының күпселек өлөшө һөйләшкән 21 рәсми тел билдәләнгән.
== Административ ҡоролошо ==
Һиндостан — федератив республика, 28 штат, 6 союз биләмә һәм Дели баш ҡала милли округынан тора. Барлыҡ штаттарҙа, Джама һәм Кашмир, Пондичерри союз биләмәләрендә, Дели баш ҡала милли округында өлөшләтә дәүләтселек, үҙ аллы ҡанун ҡабул итеү һәм идара итеү мөмкинлеге бар. Башҡа биш союз биләмәһендә Һиндостан Президенты тәғәйенләнгән хакимиәт идара итә. Һиндостан штаттары 1956 йылда тел ҡулланыу буйынса төҙөлә. Шул ваҡыттан алып, Һиндостандың административ структураһы үҙгәрмәгән тиерлек.

Һиндостан штаттары: Андһра Прадейш, Аруначал Прадейш, Ассам, Биһар, Гоа, Гуджарат, Джамму һәм Кашмир, Джаркэнд, Көнбайыш Бенгал, Карнатака, Керала, Мадһья Прадейш, Манипур, Маһараштра, Мекһалия, Мизурәм, Нагалэнд, Орисса, Пенджаб, Раджестан, Сикким, Тамиладу, Телингана, Трипура, Уттаркэнд, Уттар Прадейш, Һарьяна, Һимачал Прадейш, Чһаттисгарһ.

Һиндостан союздаш биләмәләре: Андаман һәм Никобар утрауҙары, Дадра һәм Нагар Һәвели, Даман һәм Диу, Лакшадвип, Пондичерри, Чандигарһ.

Һиндостан милли округтары: Дели баш ҡала милли окгругы.

Штаттар, союз биләмәләре 642 округка, улар үҙ сиратында төрлө округтарҙа «талуҡ», «техсил», «мандал» тип аталған ваҡ административ берәмектәргә бүленә.

{|- class="standard"
! №
! Штат<br>(башҡортса атамаһы)
! Штат<br>(ерле атамаһы)
! Баш ҡалаһы
! Майҙаны,<br>кв. км
! Халыҡ һаны,<br> кеше. (2011)
! Тығыҙлыҡ,<br>кеше./кв. км
! Картала
|-
! colspan="8" | Штаттар
|-
| 1 || Андһра Прадейш ||{{lang-en|Andhra Pradesh}}<br>{{lang-hi|आन्ध्र प्रदेश}}<br>{{lang-te|ఆంధ్ర ప్రదేశ్}}<br>{{lang-ur|آندھرا پردیش}}||[[Хәйҙәрабад]]|| 160 205 || 49 665 533 || 307,80 || [[Файл:India_Seemandhra_locator_map.svg|center|180px]]
|-
| 2 || Аруначал Прадейш ||{{lang-en|Arunachal Pradesh}}<br>{{lang-hi|अरुणाचल प्रदेश}}|| [[Итанагар]] || 83 743 || 1 382 611 || 16,51 || [[Файл:India Arunachal Pradesh locator map.svg|center|180px]]
|-
| 3 || Ассам ||{{lang-en|Assam}}<br>{{lang-hi|असम}}<br>{{lang-as|অসম}}|| [[Диспур]] || 78 438 || 31 169 272 || 397,37 || [[Файл:India Assam locator map.svg|center|180px]]
|-
| 4 || Биһар ||{{lang-en|Bihar}}<br>{{lang-hi|बिहार}} || [[Патна]] || 94 163 || 103 804 637 || 1102,43 || [[Файл:India Bihar locator map.svg|center|180px]]
|-
| 5 || Гоа ||{{lang-en|Goa}}<br>{{lang-hi|गोवा}}<br>{{lang-kok|गोंय}}<br>{{lang-mr|गोवा}}|| [[Панаджи]] || 3702 || 1 457 723 || 393,77 || [[Файл:India Goa locator map.svg|center|180px]]
|-
| 6 || Гуджарат ||{{lang-en|Gujarat}}<br>{{lang-hi|गुजरात}}<br>{{lang-gu|ગુજરાત}}|| [[Гандинагар]] || 196 024 || 60 383 628 || 308,04 || [[Файл:India Gujarat locator map.svg|center|180px]]
|-
| 7 || Джамму һәм Кашмир ||{{lang-en|Jammu and Kashmir}}<br>{{lang-hi|जम्मू और कश्मीर}}<br>{{lang-ur|جموں و کشمیر}}<br>{{lang-ks|جۄم تٕ کٔشېر}}|| [[Сринагар]] || 222 236 || 12 548 926 || 56,47 || [[Файл:India Jammu and Kashmir locator map.svg|center|180px]]
|-
| 8 || Джаркэнд ||{{lang-en|Jharkhand}}<br>{{lang-hi|झारखंड}}|| [[Ранчи]] || 79 714 || 32 966 238 || 413,56 || [[Файл:India Jharkhand locator map.svg|center|180px]]
|-
| 9 ||Көнбайыш Бенгал ||{{lang-en|West Bengal}}<br>{{lang-hi|पश्चिम बंगाल}}<br>{{lang-bn|পশ্চিমবঙ্গ}}|| [[Колката]] || 88 752 || 91 347 736 || 1029,25 || [[Файл:India West Bengal locator map.svg|center|180px]]
|-
| 10 || Карнатака ||{{lang-en|Karnataka}}<br>{{lang-hi|कर्नाटक}}<br>{{lang-kn|ಕರ್ನಾಟಕ}}|| [[Бангалор]] || 191 791 || 61 130 704 || 318,74 || [[Файл:India Karnataka locator map.svg|center|180px]]
|-
| 11 || Керала ||{{lang-en|Kerala}}<br>{{lang-hi|केरल}}<br>{{lang-ml|കേരളം}}|| [[Тируванантапурам]] || 38 863 || 33 387 677 || 859,11 || [[Файл:India Kerala locator map.svg|center|180px]]
|-
| 12 || Мадһья Прадейш ||{{lang-en|Madhya Pradesh}}<br>{{lang-hi|मध्य प्रदेश}}|| [[Бхопал]] || 308 000 || 72 597 565 || 235,71 || [[Файл:India Madhya Pradesh locator map.svg|center|180px]]
|-
| 13 || Манипур ||{{lang-en|Manipur}}<br>{{lang-hi|मणिपुर}}<br>{{lang-mni|মনিপুর}}|| [[Импхал]] || 22 327 || 2 721 756 || 121,90 || [[Файл:India Manipur locator map.svg|center|180px]]
|-
| 14 || Маһараштра ||{{lang-en|Maharashtra}}<br>{{lang-hi|महाराष्ट्र}}<br>{{lang-mr|महाराष्ट्र}}|| [[Мумбаи]] || 307 713 || 112 372 972 || 365,19 || [[Файл:India Maharashtra locator map.svg|center|180px]]
|-
| 15 || Мекһалия ||{{lang-en|Meghalaya}}<br>{{lang-hi|मेघालय}} || [[Шиллонг]] || 22 429 || 2 964 007 || 132,15 || [[Файл:India Meghalaya locator map.svg|center|180px]]
|-
| 16 || Мизурәм ||{{lang-en|Mizoram}}<br>{{lang-hi|मिज़ोरम}} || [[Аиджал]] || 21 081 || 1 091 014 || 51,75 || [[Файл:India Mizoram locator map.svg|center|180px]]
|-
| 17 || Нагалэнд ||{{lang-en|Nagaland}}<br>{{lang-hi|नागालैंड}} || [[Кохима]] || 16 579 || 1 980 602 || 119,46 || [[Файл:India Nagaland locator map.svg|center|180px]]
|-
| 18 || Орисса ||{{lang-en|Orissa}}<br>{{lang-hi|उड़ीसा}}<br>{{lang-or|ଓଡ଼ିଶା}}|| [[Бхубанешвар]] || 155 707 || 41 947 358 || 269,40 || [[Файл:India Orissa locator map.svg|center|180px]]
|-
| 19 || Пенджаб ||{{lang-en|Punjab}}<br>{{lang-hi|पंजाब}}<br>{{lang-pa|ਪੰਜਾਬ}}|| [[Чандигарх]] || 50 362 || 27 704 236 || 550,10 || [[Файл:India Punjab locator map.svg|center|180px]]
|-
| 20 || Раджестан ||{{lang-en|Rajasthan}}<br>{{lang-hi|राजस्थान}}|| [[Джайпур]] || 342 239 || 68 621 012 || 200,51 || [[Файл:India Rajasthan locator map.svg|center|180px]]
|-
| 21 || Сикким ||{{lang-en|Sikkim}}<br>{{lang-hi|सिक्किम}}<br>{{lang-ne|सिक्किम}}|| [[Гангток]] || 7096 || 607 688 || 85,64 || [[Файл:India Sikkim locator map.svg|center|180px]]
|-
| 22 || Тамиладу ||{{lang-en|Tamil Nadu}}<br>{{lang-hi|तमिलनाडु}}<br>{{lang-ta|தமிழ்நாடு}}|| [[Ченнаи]] || 130 058 || 72 138 958 || 554,67 || [[Файл:India Tamil Nadu locator map.svg|center|180px]]
|-
| 23 || Телингана ||{{lang-en|Telangana}}<br>{{lang-hi|तेलंगाना}}<br>{{lang-te|తెలంగాణ}}|| [[Хайдарабад (Индия)|Хайдарабад]] || 114 840 || 35 286 757 ||  310 ||[[Файл:India_Telangana_locator_map.svg|center|180px]]
|-
| 24 || Трипура ||{{lang-en|Tripura}}<br>{{lang-hi|त्रिपुरा}}<br>{{lang-bn|ত্রিপুরা}}|| [[Агартала]] || 10 492 || 3 671 032 || 349,89 || [[Файл:India Tripura locator map.svg|center|180px]]
|-
| 25 || Уттаркэнд ||{{lang-en|Uttarakhand}}<br>{{lang-hi|उत्तराखंड}}|| [[Дехрадун]] || 53 484 || 10 116 752 || 189,15 || [[Файл:India_Uttaranchal_locator_map.svg|center|180px]]
|-
| 26 || Уттар Прадейш ||{{lang-en|Uttar Pradesh}}<br>{{lang-hi|उत्तर प्रदेश}}<br>{{lang-ur|اتر پردیش}}|| [[Лакхнау]] || 240 928 || 199 581 477 || 828,14 || [[Файл:India Uttar Pradesh locator map.svg|center|180px]]
|-
| 27 || Һарьяна ||{{lang-en|Haryana}}<br>{{lang-hi|हरियाणा}}<br>{{lang-pa|ਹਰਿਆਣਾ}}|| [[Чандигарх]] || 44 212 || 25 353 081 || 573,44 || [[Файл:India Haryana locator map.svg|center|180px]]
|-
| 28 || Һимачал Прадейш ||{{lang-en|Himachal Pradesh}}<br>{{lang-hi|हिमाचल प्रदेश}}|| [[Шимла]] || 55 673 || 6 856 509 || 123,16 || [[Файл:India Himachal Pradesh locator map.svg|center|180px]]
|-
| 29 || Чһаттисгарһ ||{{lang-en|Chhattisgarh}}<br>{{lang-hi|छत्तीसगढ}}|| [[Райпур]] || 136 034 || 25 540 196 || 187,75 || [[Файл:India Chhattisgarh locator map.svg|center|180px]]
|-
! colspan="8" | Союз биләмәләре
|-
| 1 || Андаман һәм  Никобар утрауҙары ||{{lang-en|Andaman and Nicobar Islands}}<br>{{lang-hi|अंडमान और निकोबार द्वीप समूह}}|| [[Порт-Блэр]] || 8249 || 379 944 || 46,06 || [[Файл:India Andaman and Nicobar Islands locator map.svg|center|180px]]
|-
| 2 || Дадра һәм Нагар Һәвели ||{{lang-en|Dadra and Nagar Haveli}}<br>{{lang-hi|दादरा और नगर हवेली}}<br>{{lang-gu|દાદરા અને નગર હવેલી}}|| [[Силвасса]] || 491 || 342 853 || 698,27 || [[Файл:India Dadra and Nagar Haveli locator map.svg|center|180px]]
|-
| 3 || Даман һәм Диу ||{{lang-en|Daman and Diu}}<br>{{lang-hi|दमन और दीव}}<br>{{lang-gu|દમણ અને દિય}}|| [[Даман (город)|Даман]] || 112 || 242 911 || 2168,85 || [[Файл:India Daman and Diu locator map.svg|center|180px]]
|-
| 4 || Лакшадвип ||{{lang-en|Lakshadweep}}<br>{{lang-hi|लक्षद्वीप}}<br>{{lang-ml|ലക്ഷദ്വീപ}}|| [[Каваратти]] || 32 || 64 429 || 2013,41 || [[Файл:India Lakshadweep locator map.svg|center|180px]]
|-
| 5 || Пондичерри ||{{lang-en|Pondicherry}}<br>{{lang-hi|पांडिचेरी}}<br>{{lang-fr|Pondichéry}}<br>{{lang-ml|പുതുച്ചേരി}}<br>{{lang-ta|புதுச்சேரி}}<br>{{lang-te|పుదుచ్చేర}}|| Пондичерри || 492 || 1 244 464 || 2529,40 || [[Файл:India Puducherry locator map.svg|center|180px]]
|-
| 6 || Чандигарһ ||{{lang-en|Chandigarh}}<br>{{lang-hi|चंडीगढ़}}<br>{{lang-pa|ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ}} || Чандигарһ || 114 || 1 054 686 || 9251,63 || [[Файл:India Chandigarh locator map.svg|center|180px]]
|-
! colspan="8" | Баш ҡала милли округы
|-
| 1 || Дели баш ҡала милли окгругы ||{{lang-en|Delhi}}<br>{{lang-hi|दिल्ली}}<br>{{lang-ur|دلی}}<br>{{lang-pa|ਦਿੱਲੀ}}|| [[Дели]] || 1483 || 16 753 235 || 11296,85 || [[Файл:India Delhi locator map.svg|center|180px]]
|- style="background: #CCC;"
|   ||Барлығы||  ||   || 3 287 882 || 1 210 193 422 || 368,07 ||
|}

== Мәғариф ==
Һиндостанда мәктәп тормошо бик иртә башлана. 3 йәш ярымда уҡ бала форма кейеп, сумка аҫып, әсәһе менән тәүге дәрескә килә. Унда беҙҙәге кеүек балалар баҡсаһы юҡ. Бер мәктәп ҡыйығы аҫтында кескәйҙәр ҙә, бәләкәй һәм өлкән төркөм уҡыусылары ла белем ала. Иң бәләкәстәр 2-4 сәғәт уҡый: инглиз алфавитын, иҫәп-хисапты һәм яҙырға өйрәнәләр, шиғыр ятлайҙар.

Беренсе синыфҡа 6-7 йәштә баралар. Мәктәпкә йөрөүселәрҙең күптәре был ваҡытта инде уҡый белә. Һинд балаһы X синыф белемле булырға тейеш. XI һәм XII синыфтарҙы йә мәктәптә, йә колледжда тамамлай ала. Колледжда тәүге ике йылда дөйөм фәндәрҙе өйрәнәләр, шунан ғына йәштәр белгеслеген билдәләй ала.

Һәр мәктәптең — үҙ формаһы: уға күлдәк, юбка, жакет һәм салбар ғына түгел, шулай уҡ ойоҡ, галстук, ботинка ла инә. Иң бәләкәйҙәр мотлаҡ исеме һәм йәшәгән адресы яҙылған бейджик йөрөтә. Бындай һаҡлыҡ сараһы күреү уҡыусы мәктәп ихатаһынан сығып тайғанда йә ул аҙашҡанда табыуҙа ныҡ ярҙам итә.

Шулай уҡ үҙен ихтирам иткән һәр белем усағының үҙ транспорты бар — билдәле бер хаҡҡа уҡыусы уның менән файҙалана ала. Автобустар ҙурлығы, сыҡҡан йылы буйынса айырылырға мөмкин, әммә мотлаҡ һары төҫтә булырға тейеш. Уларҙы шулай ҡала маршруттарындағы ҡыҙыл автобустарҙан айырырға була.

Мәктәптә ниндәй дәреслектәр өйрәнәләрме? Рәсәйҙәге уҡыусылар кеүек тарихты, географияны, хоҡуҡ нигеҙҙәрен, химияны, физиканы, биологияны, математиканы һәм информатиканы. Шулай уҡ инглиз, һинд һәм шул штаттың урындағы теле, рәсем инә уҡытыу программаһына. Әҙәбиәтте айырым дәреслек булараҡ түгел, ә инглиз телен өйрәнгәндә генә үтәләр. Беҙҙәге кеүек физкультура ла дәрестәр теҙмәһендә юҡ, ләкин «быуындарҙы яҙып алырға», форманы спорт кейеменә алыштырып, йүгереү, күнекмәләр яһау, яратҡан крикет уйынын уйнау өсөн махсус ваҡыт бүленә. Сәйер тойолһа ла, хеҙмәт дәресе лә ҡаралмаған. Был да һинд йәмғиәтенең үҙенсәлеге: касталарға бүлеп ҡарау әллә ҡасан ҡанун менән тыйылһа ла, әле булһа күптәр ҡулына эш ҡоралы алыуҙы дәрәжәһен кәмһетеү тип ҡарай.

Өйгә эштәрҙе башҡарыу өсөн ата-әсә репетитор яллай. Берҙән, балаға үҙаллы эшләргә ауыр, икенсенән, тел ҡаршылығы арҡаһында уға ғаилә лә ярҙам итә алмайҙар. Мәктәптә бит күберәк инглиз телендә уҡыталар, ә өйҙәгеләр башҡа телдәрҙә һөйләшә.
Уҡыусының белемен баһалау иһә беҙҙекенән айырыла. Телдән яуаптарға билдә ҡуйылмай, бер уҡытыусы 60 — 70 баланан нисек һорап өлгөрһөн инде. Иң абруйлы мәктәптәрҙә лә һәр синыфта шунсама уҡыусы булыуы ғәҙәти хәл һанала. Шуға күрә һәр теманан һуң үткәрелгән яҙма контроль эштәргә генә билдә ҡуйыла. Семестр аҙағында имтихандар ҙа тапшыралар.
Шуныһы ла ҡыҙыҡ: иң юғары балл йыйған сығарылыш синыфы уҡыусыларының портреттарын махсус реклама таҡталарына, метро туҡталыштарына, шулай уҡ ҡала транспортына эләләр<ref>[http://yanshishma.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=4105:2014-09-15-12-21-24&catid=3:2011-03-30-09-43-10&Itemid=74 Йәншишмә. 12.09.2014]</ref>.

== Илдең бөгөнгө тормошо ==

=== [[Башҡортостан]] менән бәйләнештәр ===
* Һиндостандың республика тышҡы сауҙа тауар әйләнешендәге өлөшө 3 процент (етенсе урын) тәшкил итә. 2014 йылдың 11 айында сауҙа итеү күләме 397,6 миллион доллар тәшкил итте, шуның менән бергә ошо сумманың 95 проценттан ашыуы экспортҡа тура килә. [[Башҡортостан]]дан Һиндостанға ебәрелгән төп тауарҙар иҫәбендә машиналар һәм ҡорамалдар, шул иҫәптән авиация двигателдәре һәм уларҙың өлөштәре, химия һәм металлургия сәнәғәте продукцияһы бар. Республикаға машиналар төҙөү продукцияһы, органик булмаған химия продукттары, металл изделиелары һәм фармацевтика продукттары индерелә. [[Башҡортостан]] биләмәһендә Һиндостан капиталы ҡатнашлығында 10 берлектәге предприятие эшләй.
* [[Советтар Союзы]] осоронда илебеҙҙең һәр республикаһы, крайы һәм өлкәһендә «Совет — һинд дуҫлығы» Бөтөн союз ирекле йәмғиәтенең бүлексәләре эшләп килә. Ул 1973 йылда [[Башҡорт АССР-ы]]ның баш ҡалаһы [[Өфө]]лә лә ойошторола. Был йәмғиәткә айырым шәхестәр менән бер рәттән төрлө предприятие, ойошма һәм учреждениелар ҙа коллектив ағза булып инә. 1973—1985 йылдарҙа "Совет — һинд дуҫлығы йәмғиәте"нең [[Башҡортостан]] бүлексәһе рәйесе вазифаһын күренекле тарихсы-ғалим һәм йәмәғәт эшмәкәре [[Рәил Кузеев]] (1929—2005) башҡара.
* [[СССР]] тарҡалғандан һуң, [[Рәсәй]] территорияһында барлығы ете филиал тороп ҡала, уларҙың алтыһы Һиндостандың [[Рәсәй]]ҙәге илселеге тарафынан финанслана. Тик беҙҙең республикала ғына ул, «Башҡортостан — Һиндостан» дуҫлыҡ һәм мәҙәни бәйләнештәр йәмғиәте тип үҙгәртелеп, үҙ аллы эшләүен дауам итә. Уның президенты — академик Әсғәт Ғәлимйән улы Ғүмәров.
* 2015 йылдың 1-3 февралендә [[Өфө]]лә Һиндостандың [[Рәсәй Федерацияһы]]ндағы Ғәҙәттән тыш һәм Тулы хоҡуҡлы илсеһе Пунди Шринивасан Рагхаван етәкселегендәге Һиндостан Республикаһы делегацияһы булып китте. Илсе [[Башҡортостан]] Башлығы [[Рөстәм Хәмитов]] менән осрашты. Һөйләшеү барышында яҡтар сәнәғәт һәм сауҙа-иҡтисади хеҙмәттәшлек йүнәлештәрен тикшерҙе. 2015 йылдың июлендә [[Өфө]]лә үтәсәк [[ШОС һәм БРИКС саммиттары]] [[Башҡортостан]] менән Һиндостан араһындағы партнерлыҡ мөнәсәбәттәрен нығытыуға булышлыҡ итәсәк тип билдәләнде. Пунди Шринивасан Рагхаван иҡтисади хеҙмәттәшлекте ил кимәлендә генә түгел, төбәктәргә ҡағылышлы ла киңәйтергә кәрәк, тине. — [[Башҡортостан Республикаһы]]ның Һиндостандағы Харьяна штаты менән туғандарса мөнәсәбәт ойошотороға теләүен беләм. Беҙ ошо бәйләнештәрҙе булдырыу һәм нығытыу өсөн барыһын да эшләйәсәкбеҙ, — тип айырып әйтте илсе.
* Ике республика араһында хеҙмәттәшлек итеү сиктәрендә [[Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры]] XXVIII «Сурадж Кунд Мела» халыҡ-ара фестивалендә ҡатнашты. Халыҡ кәсептәре һәм фольклоры фестивале 2015 йылдың 1 февралдән 15-нә тиклем Дели ҡалаһында үтте. Гастролдәрҙә 14 артист һәм 30-ҙан ашыу ҡурсаҡ ҡатнашты. Ике аҙна дауамында өфөләр тамашасыларҙы «Һинд легендаһы», «Панчатантра» һәм «Урал батыр» спектаклдәре менән ҡыуандырҙы.
* Төбәктә Һиндостан менән хеҙмәттәшлекте һәм сауҙа әйләнешен үҫтерергә ниәтләйҙәр. Башҡортостандың Иҡтисади үҫеш министрлығы Нью-Дели ҡалаһында үткән Петербург халыҡ-ара иҡтисади форумының күсмә сессияһында төбәктең инвестиция ҡеүәте менән таныштырҙы, хеҙмәттәшлектең перспективалы йүнәлештәрен билдәләне. Был — фармацевтика, һаулыҡ һаҡлау өлкәһендә нанотехнологиялар, күн тауарҙар етештереү, мәғлүмәт технологиялары. 2015 йылдың туғыҙ айында Һиндостан менән Башҡортостан араһындағы тауар әйләнеше 194 миллион долларҙан ашыу тәшкил иткән. Быйыл был күрһәткесте арттырыу планлаштырыла<ref>[http://www.bashinform.ru/bash/811187/ «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2016, 1 февраль]{{V|2|02|2016}}</ref>.

<gallery>
Bombay Stock Exchange 3.jpg|thumb|200px|Мумбаи ҡалаһындағы Бомбей фонд биржаһы бинаһы
Pfau imponierend.jpg|thumb|right|Тауис — Һиндостандың милли ҡошо
Puvar 20080220-1.jpg|thumb|right|Һиндостандың Керала штатында, яр буйында
India north.jpg|thumb|right|[[Ладакх]]тағы тауҙар
New Delhi government block 03-2016 img3.jpg|thumb|right|Һиндостан Парламенты бинаһы
Рельеф Индии.png|Һиндостан рельефы
</gallery>

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡтар ==
* [http://www.ufa2015.ru/brics/members/?ELEMENT_ID=71/ Сайт Офис-группы «ШОС БРИКС» Уфа 2015]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }};

== Һылтанмалар ==
* [http://www.ufaras.ru/?part_id=340,359 Кузеев Раил Гумерович] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304080213/http://www.ufaras.ru/?part_id=340,359 |date=2016-03-04 }};
* [http://www.agidel.ru/?param1=4321&tab=2 СОТРУДНИЧЕСТВО Башкортостан — Индия Дружеские связи прошли проверку временем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304234510/http://www.agidel.ru/?param1=4321&tab=2 |date=2016-03-04 }};
* [http://tol-nabat.info/main/15414-obi-obshhestvo-bashkortostan-indiya.html  Марат Назиров. ОБИ — Общество Башкортостан — Индия]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }};
* [http://vk.com/event55257610 II Всероссийский СЕМИНАР индийского танца. Уфа];
* [http://www.bashinform.ru/bash/695729/ Башҡортостанға Һиндостандың Рәсәйҙәге дипломатик миссия башлығы килә];
* [http://www.bashinform.ru/bash/696453/ Рөстәм Хәмитов Һиндостандың Рәсәйҙәге илсеһе Пунди Шринивасан Рагхаван менән осрашты].
* [http://www.bashinform.ru/bash/701961/ Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры Һиндостандағы халыҡ-ара фестивалдә өс спектакль күрһәтте].
== Әҙәбиәт ==
{{refbegin|2}}
;Дөйөм мәғлүмәт
* {{книга |автор=[[Ивашенцов, Глеб Александрович (географ)|Ивашенцов Г. А.]] |заглавие=Индия |место=М. |издательство=[[Мысль (издательство, Москва)|Мысль]] |год=1989 |страниц=160 |серия=[[У карты мира]] |isbn=5-244-00318-6 |тираж=100000 }}
* {{книга |автор=Неру Дж. |заглавие=Открытие Индии |ответственный=[[Джавахарлал Неру]] / Пер. с англ.; Переводчики: В.В. Исакович, Д.Э. Кунина, И.С. Кливанская, В.Ч. Павлов; Ред. перевода В.Н. Мачавариани. |место=М. |издательство=[[Издательство иностранной литературы]] |год=1955 |страниц=652, [24] }}

;Тарих
* [[Антонова, Кока Александровна|Антонова К. А.]], [[Бонгард-Левин, Григорий Максимович|Бонгард-Левин Г. М.]], [[Котовский, Григорий Григорьевич|Котовский Г. Г.]] — История Индии. М.: Изд. центр А3, МСК, 1999
* [[Бонгард-Левин, Григорий Максимович|Бонгард-Левин Г. М.]] Индия эпохи Маурьев /Бонгард-Левин Г. М.; АН СССР. Ин-т востоковедения. — М.: [[Наука (издательство)|Наука]], 1973.
* [[Гусева, Наталья Романовна|Гусева Н. Р.]] Индия в зеркале веков. — М.: Вече, 2002
* [[Дьяков, Алексей Михайлович|Дьяков А. М.]] Индия во время и после Второй мировой войны: (1939—1949 гг.) / Дьяков А. М.; Ред. И. М. Рейснер; АН СССР. Ин-т востоковедения. М.: [[Издательство АН СССР]], 1952
* Индия в древности: Сборник статей / АН СССР. Ин-т народов Азии. — М.: [[Наука (издательство)|Наука]], 1964
* {{книга |автор=[[Сафронова, Александра Львовна|Сафронова А. Л.]] |часть=Глава 4. Государства Южной Азии во второй половине XX в. |заглавие=Новейшая история стран Азии и Африки, XX век: Учебник для студентов высших учебных заведений: В 3 ч. Часть 2: 1945—2000 |ответственный=Под ред. [[Родригес-Фернандес, Александр Мануэльевич|А. М. Родригеса]] |место=М. |издательство=Гуманитарный издательский центр Владос |год=2001 |страницы=221—315 |страниц=320 |isbn=5-691-00644-4, ISBN 5-691-00820-X(II) |ref=Сафронова }}
* Спейт О. Х. К. Индия и Пакистан: Пер. с англ./ Ред. А. М. Рябчиков. М.: [[Иностранная литература (издательство)|Иностранная литература]], 1957
* [http://memoirs.ru/texts/PlanRS1876T15N1.htm План похода в Индию в том виде, как он был договорен между Бонапартом и Павлом I] / Сообщ. Ю. В. Толстой // [[Русская старина]], 1876. — Т. 15. — № 1. — С. 216—217.
* [http://memoirs.ru/texts/PrIndiaRS1872T7N9.htm Проект русско-французской экспедиции в Индию. 1800 г.] // [[Русская старина]], 1872. — Т. 7. — №. 9. — С. 401—409.
* {{Citation |last1=Brown |first1=Judith M. |year=1994 |title=Modern India: The Origins of an Asian Democracy |publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]]. Pp. xiii, 474 |isbn=0198731132 |url=http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780198731139 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081003054156/http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780198731139 |date=2008-10-03 }}
* {{Citation |last1=Kulke |first1=Hermann |last2=Rothermund |first2=Dietmar |year=2004 |title=A History of India |publisher=4th edition. [[Routledge]], Pp. xii, 448 |isbn=0415329205 |url=https://www.amazon.com/History-India-Hermann-Kulke/dp/0415329205/ }}
* {{Citation |last1=Metcalf |first1=Barbara |last2=Metcalf |first2=Thomas R. |year=2006 |title=A Concise History of Modern India (Cambridge Concise Histories) |publisher=Cambridge and New York: [[Cambridge University Press]]. Pp. xxxiii, 372 |isbn=0521682258 |url=https://www.amazon.com/Concise-History-Modern-Cambridge-Histories/dp/0521682258/ }}
* {{Citation |last1=Spear |first1=Percival |year=1990 |title=A History of India, Volume 2 |publisher=New Delhi and London: Penguin Books. Pp. 298 |isbn=0140138366 |url=https://www.amazon.com/History-India-Vol-2/dp/0140138366/ref=pd_ybh_a_6/104-7029728-9591925 }}
* {{Citation |last1=Stein |first1=Burton |year=2001 |title=A History of India |publisher=New Delhi and Oxford: [[Oxford University Press]]. Pp. xiv, 432 |isbn=0195654463 |url=https://www.amazon.com/History-India-World/dp/0631205462/ref=pd_ybh_a_7/104-7029728-9591925 }}
* {{Citation |last1=Thapar |first1=Romila |authorlink=Ромила Тхапар |year=1990 |title=A History of India, Volume 1 |publisher=New Delhi and London: Penguin Books. Pp. 384 |isbn=0140138358 |url=https://www.amazon.com/History-India-Penguin/dp/0140138358/ }}
* {{Citation |last1=Wolpert |first1=Stanley |year=2003 |title=A New History of India |publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]]. Pp. 544 |isbn=0195166787 |url=https://www.amazon.com/New-History-India-Stanley-Wolpert/dp/0195166787/ }}

;География
* {{Citation |last1=Ali |first1=Jason R. |last2=Aitchison |first2=Jonathan C. |title=Greater India |journal=Earth-Science Reviews |volume=72 |issue=3—4 |year=2005 |pages=169—188 |doi=10.1016/j.earscirev.2005.07.005 }}
* {{книга |заглавие=[[Британская энциклопедия|Encyclopædia Britannica]] |год=2007 |страницы=1—29 |часть=India: The Land |ссылка часть=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/285248/India |ref=dikshit |автор=Dikshit, K.R.; Joseph E. Schwartzberg }}
* {{книга |год=2007 |заглавие=India Yearbook 2007 |издательство=Publications Division, Ministry of Information & Broadcasting |isbn=81-230-1423-6 |ref=Government of India |автор=Government of India }}
* {{Citation |last1=Government of India |year=2007 |title=India Yearbook 2007 |publisher=Publications Division, Ministry of Information & Broadcasting |isbn=81-230-1423-6 }}.
* {{Citation |last1=Heitzman |given1=J |last2=Worden |given2=RL |year=1996 |title=India: A Country Study |publisher=Library of Congress (Area Handbook Series) |isbn=0-8444-0833-6 }}.
* {{citation |last1=Kumar |first1=V. Sanil |last2=Pathak |first2=K. C. |last3=Pednekar |first3=P. |last4=Raju |first4=N. S. N. |title=Coastal processes along the Indian coastline |journal=Current Science |volume=91 |issue=4 |year=2006 |pages=530—536 |url=http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf |deadlink=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090908141613/http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf |archivedate=2009-09-08 |access-date=2008-07-29 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090908141613/http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf |date=2009-09-08 }}
* {{Citation |last1=Posey |given1=CA |year=1994 |title=The Living Earth Book of Wind and Weather |publisher=Reader's Digest Association |ID=ISBN 0-8957-7625-1 }}.
* {{Citation |last1=Prakash |first1=B. |last2=Kumar |first2=Sudhir |last3=Rao |first3=M. Someshwar |last4=Giri |first4=S. C. |title=Holocene tectonic movements and stress field in the western Gangetic plains |journal=Current Science |volume=79 |issue=4 |year=2000 |pages=438—449 |url=http://www.ias.ac.in/currsci/aug252000/prakash.pdf }}

;Флора һәм фауна
* {{Citation |last1=Ali |first1=Salim |last2=Ripley |first2=S. Dillon |year=1995 |title=A Pictorial Guide to the Birds of the Indian Subcontinent |publisher=Mumbai: Bombay Natural History Society and [[Oxford University Press]]. Pp. 183, 106 colour plates by John Henry Dick |isbn=0195637321 }}
* {{Citation |last1=Blatter |first1=E. |last2=Millard |first2=Walter S. |year=1997 |title=Some Beautiful Indian Trees |publisher=Mumbai: Bombay Natural History Society and [[Oxford University Press]]. Pp. ''xvii'', 165, 30 colour plates |isbn=019562162X }}
* {{Citation |last1=Israel |first1=Samuel |last2=Sinclair (editors) |first2=Toby |year=2001 |title=Indian Wildlife |publisher=Discovery Channel and APA Publications. |isbn=9812345558 }}
* {{Citation |last1=Prater |first1=S. H. |year=1971 |title=The book of Indian Animals |publisher=Mumbai: Bombay Natural History Society and [[Oxford University Press]]. Pp. ''xxiii'', 324, 28 colour plates by Paul Barruel. |isbn=0195621697. }}
* {{Citation |last1=Rangarajan |first1=Mahesh (editor) |year=1999 |title=Oxford Anthology of Indian Wildlife: Volume 1, Hunting and Shooting |publisher=New Delhi: [[Oxford University Press]]. Pp. ''xi'', 439 |isbn=0195645928 }}
* {{Citation |last1=Rangarajan |first1=Mahesh (editor) |year=1999 |title=Oxford Anthology of Indian Wildlife: Volume 2, Watching and Conserving |publisher=New Delhi: [[Oxford University Press]]. Pp. ''xi'', 303 |isbn=0195645936 }}
* {{Citation |last1=Tritsch |first1=Mark F. |year=2001 |title=Wildlife of India |publisher=London: [[Harper Collins Publishers]]. Pp. 192 |isbn=0007110626 }}

; Культура
* {{статья|автор=[[Железнова, Наталья Анатольевна|Железнова Н. А.]]|заглавие=Глобализация: индийский ответ на мировой вызов|ссылка=http://vphil.ru/index.php?id=53&option=com_content&task=view|издание=[[Вопросы философии]]|год=2009|номер=7|страницы=54—67|issn=0042-8744|ref=Железнова| |язык=ru}}
* {{citation |last1=Dissanayake |first1=Wimal K. |last2=Gokulsing |first2=Moti |title=Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change |year=2004 |publisher=Trentham Books, Pp. 161 |url=https://books.google.com/books?id=_plssuFIar8C&dq |isbn=1858563291 }}
* {{citation |last1=Johnson |first1=W. J. (translator and editor) |title=The Sauptikaparvan of the Mahabharata: The Massacre at Night |year=1998 |publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]] (Oxford World's Classics). Pp. 192 |url=https://books.google.com/books?id=d8sYSPhSBEAC |isbn=0192823618 }}
* {{citation |last1=Kalidasa |first1= |last2=Johnson (editor) |first2=W. J. |authorlink1=Калидаса |title=The Recognition of Śakuntalā: A Play in Seven Acts |year=2001 |publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]] (Oxford World's Classics). Pp. 192 |url=https://books.google.com/books?id=zLvwoEiIpJ4C |isbn=0192839114 }}
* {{Citation |last1=Karanth |first1=K. Shivarama |year=1997 |title=Yakṣagāna |publisher=(Forward by H. Y. Sharada Prasad). Abhinav Publications. Pp. 252 |url=https://books.google.com/books?id=PjNLdY-UOq8C |isbn=8170173574 }}
* {{Citation |editor-last=Kiple |editor-first=Kenneth F. |editor2-last=Ornelas |editor2-first=Kriemhild Coneè |title=The Cambridge World History of Food |year=2000 |place=Cambridge |publisher=[[Cambridge University Press]] |isbn=0521402166 }}
* {{Citation |last1=Lal |first1=Ananda |year=1998 |title=Oxford Companion to Indian Theatre |publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]]. Pp. 600 |isbn=0195644468 |url=https://books.google.com/books?id=DftkAAAAMAAJ }}
* {{citation |last=MacDonell |first=Arthur Anthony |authorlink=Макдонелл, Артур Энтони |title=A History Of Sanskrit Literature |year=2004 |publisher=Kessinger Publishing |isbn=1417906197 }}.
* {{Citation |last=Majumdar |first=Boria |last2=Bandyopadhyay |first2=Kausik |title=A Social History Of Indian Football: Striving To Score |year=2006 |publisher=Routledge |isbn=0415348358 }}
* {{Citation |last=Massey |first=Reginald |title=India's Dances |year=2006 |publisher=Abhinav Publications |isbn=8170174341 }}
* {{Citation |last1=Rajadhyaksha |first1=Ashish |last2=Willemen (editors) |first2=Paul |title=Encyclopedia of Indian Cinema, 2nd revised edition |year=1999 |publisher=University of California Press and British Film Institute, Pp. 652 |url=https://www.ucpress.edu/books/bfi/pages/PROD0008.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070806090314/http://ucpress.edu/books/bfi/pages/PROD0008.html |archivedate=2007-08-06 |isbn=0851706696 . |access-date=2008-10-27 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070806090314/https://www.ucpress.edu/books/bfi/pages/PROD0008.html |date=2007-08-06 }}
* {{Citation|last=Vilanilam|first=John V. |title= Mass Communication in India: A Sociological Perspective |year=2005 |publisher=Sage Publications | isbn=0761933727 }}
* {{Citation|last=Zvelebil |first= Kamil V.| title = Companion Studies to the History of Tamil Literature| publisher= Brill Academic Publishers | year = 1992| isbn = 9004093656
}}
{{refend}}

== Сығанаҡтар ==
{{Навигационный блок
 | state     = collapsed
 | заголовок = Һиндостан
|Азия илдәре
|ШОС
| G20
|БРИКС
}}

[[Категория:Азия илдәре]]
[[Категория:Һиндостан]]
[[Категория:Бөйөк Британияның элекке колониялары]]
[[Категория:Федератив дәүләттәр]]
[[Категория:Инглиз телле илдәр һәм территориялар]]
[[Категория:Ғәрәбстан диңгеҙе буйындағы илдәр]]
[[Категория:Андаман диңгеҙе буйындағы илдәр]]