Бабасыр уты

	Бабасыр уты
	; Бабасыр уты
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Үҫемлектәр
Аҫҡы батшалыҡ:	Йәшел үҫемлектәр
Бүлек:	Сәскәлеләр
Класс:	Ике өлөшлөләр
Порядок:	Горечавкоцветные
Ғаилә:	Горечавковые
Триба:	Горечавковые
Ярым триба:	Горечавковые
Ырыуы:	Бабасыр уты
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Бабасыр уты L., 1753
Номенклатура тибы
	Gentiana lutea L. — Һары бабасыр уты
Бүлендек таксондар
	См. текст
ITIS	29963
NCBI	21496
EOL	38326
GRIN	4903
IPNI	16570

Бабасыр уты —— (Gentiana), бабасыр уты һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Ҡыҫҡаса тасуирлама

Бер йәки күп йыллыҡ үлән. Һабағы үрмәле йәки төҙ, ябай, бейеклеге 15—60 см. Япрағы ҡыяҡ, киң ланцет, еңсә формаһында, ҡапма‑ҡаршы. Сәскәһе күк, шәмәхә йәки зәңгәр төҫтә, яңғыҙ, ҡуйын йәки ос ярымсатырҙарға йыйылған. Тажы көпшәле йәки буранка һымаҡ. Июнь—августа сәскә ата. Емеше — ҡумта, август—сентябрҙә өлгөрә.

Таралышы

Яҡынса 400 төрө билдәле,^[1] киң таралған, ләкин башлыса Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә үҫә. Башҡортостанда 3 төрө: ятыусан йәки түшәлмә бабасыр уты, сатраш бабасыр уты, үпкә бабасыр уты. Һирәкләп тау болондарында, аҡландарҙа, урман ситтәрендә, ҡыуаҡлыҡтар араһында республиканың бөтә территоряһында осрай.

Файҙаһы

Баллы, буяу, декоратив үҫемлектәр. Составында әсе матдәләр бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Реликт түшәлмә бабасыр уты Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән.

Сығанаҡтар

http://www.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/1354-babasyr-uty 2016 йыл 4 март архивланған.
https://ru.wikipedia(недоступная ссылка).

Иҫкәрмәләр

↑ 2013 йыл 21 сентябрь [https://web.archive.org/web/20130921171440/http://www.theplantlist.org/browse/A/Gentianaceae/Gentiana/ архивланған. Список видов рода Горечавка по данным сайта The Plant List] (инг.) (лат.) (Тикшерелеү көнө: 30 май 2013)

Әҙәбиәт

Род 1154. Горечавка — Gentiana // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редакторы тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1952. — Т. XVIII. — С. 538—620. — 802 с. — 3000 экз.

	Был ботаника буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

[TPL-1] 2013 йыл 21 сентябрь [https://web.archive.org/web/20130921171440/http://www.theplantlist.org/browse/A/Gentianaceae/Gentiana/ архивланған. Список видов рода Горечавка по данным сайта The Plant List] (инг.) (лат.) (Тикшерелеү көнө: 30 май 2013)

[1]