Башнялар менән йорт

Башнялар менән йорт
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Санкт-Петербург, Каменноостровский проспект[d] һәм Большой проспект Петроградской стороны[d]
Мираҫ статусы	объект культурного наследия России федерального значения[d]
Башнялар менән йорт Викимилектә

Башнялар менән йорт Санкт-Петербургта, шулай уҡ Розенштейн-Белогруд йорто булараҡ билдәле — Лев Толстой майҙанындағы бина, үҙәк өлөшө менән Каменноостровский проспектына ҡарай һәм ҡабырға фасадтары менән Ҙур проспектҡа һәм Лев Толстой урамдарына сыға. Ике ҡеүәтле алты ҡырлы башня-эркерҙары арҡаһында бина Лев Толстой майҙанында архитектура яғынан айырылып тора.

Был килем йорто К. И. Розенштейнға ҡарай, тарихилыҡ стилендә А.Е.Белогруд үҙе төҙөй (неоготика элементтары менән).

Тарих башы

XIX быуат уртаһында был участка чиновнитк А.Копейкин вариҫтарына ҡарай һәм төҙөлөп бөтмәгән була, һуңынан был участкала Пруссия подданыйы К.Ф.Фелькелдең ағас йорто менән баҡсаһы тора (уның ҡустыһы С.Ф.Фелькель како келәт хужаһы була). Участканың буш биләмәһендә 1895 йылдан велодром һәм һырғалаҡ урынлаша, унда 1898 йылда Рәсәйҙә туп менән хоккей буйынса беренсе матч уҙғарыла, шулай уҡ (1898 йылдың 31 майы) бокс буйынса күрһәтмә матч үтә. 1899 йылда биләмә Ф.Ф. Фелькелгә күсә, һәм Архиерей урамы яғынан роман архитектураһы элементтары менән эклектика стилендә перпендикуляр флигель менән биш ҡатлы йорт төҙөлә. Бина майҙанға сыҡмай, ә ҡырлы көмбәҙле түңәрәк башняһы менән уға ҡарай. Бинала ҡатын-ҡыҙҙарҙың башланғыс ҡала училищеһы урынлаша.

1909—1910 йылдарҙа Ҙур проспект Карповка йылғаһына тиклем оҙайтыла, был ҙур планлы эштәр менән бергә алып барыла, уларҙа К. И. Розенштейн ҡатнаша. Уға В.К.Фелькелдең элекке биләмәһе күсә, уның ҙур өлөшө Архиерей майҙаны өсөн китә.

Бинаның төҙөлөшө һәм үҙенсәлектәре

1909 йылда Фелькель йорто ихатаһы биләмәһе Ҙур проспектты Карповка яғына һуҙыу иҫәбенә ҡыҫҡартыла. Ф.Ф.Фелькелдең тол ҡатыны Ф. К. Фелькелдән участка К. И. Розенштейнға күсә, ул был районың яңы планын төҙөүҙә ҡатнаша. Ул килем йортоноң проектын башлай, әммә һуңынан хеҙмәттәшлеккә архитектор А.Е. Белогрудты саҡыра. Һуңғыһы ул ваҡытта урта быуат менән мауыға һәм бинаны инглиз замогы юҫығында стилләштерә. Белогруд ордер схемаһынан баш тарта һәм композицияға неоренессанс һәм неоготика элементтарын ҡыйыу аралаштырып, төрлөлөк индерә. Симметриялы алты ҡырлы башнялар бинаның төп массивынан юғары күтәрелә. Тәҙрә уйымдары һыҙылмалары төрлө. Өсөнсө һәм бишенсе ҡат тәҙрәләре Лев Толстой урамы яғынан аңлы рәүештә башҡа ҡаттарға ҡарата күсерелгән. Башняларҙың мөйөшөн Белогруд рустлай, ә уларҙың бер стенаһына йондоҙнамә билдәләре менән декоратив циферблат урынлаштыра.

Башнялар менән йорттоң киске яҡтыртылыуы, Киске менән яҡтыртыу йортҡа манара, фасадты билдәләү буйынса реставрациялау тамамланды

Лев Толстой урамы яғынан фасадта ике эркер сығып тора.

Үҙенең матурлығы менән бер рәттән был бина ныҡлы төҙөлгән. Йортто йыһазландырыу шул ваҡыттағы юғары стандарттарға тап килә: фатирҙарҙа газ плиталары, иҙәнгә батырып эшләнгән ванналар, таҫтамал киптереү өсөн калориферҙар, беркетелеп эшләнгән шкафтар. Бина ихатаһында гараж урынлашҡан. Розенштейн башҡарған план компактлығы менән айырыла.

Төҙөлөш 1915 йылда тамамлана

«Башнялар менән йорт ваҡыты буйынса һуңғыһы һәм Ҙур проспекттың яңы өлөшөндә беренсе ҡоролма була. Лев Толстой майҙанында ҡеүәтле доминант Петроград яғы символдарының береһе булып тора..

— Б.М. Кириков

Бинаның билдәле йәшәүселәре

Башнялар менән йортта төрлө ваҡытта проект авторҙарының береһе Белогруд (1914 й.), яҙыусы Леонид Андреев (1915 й.), йырсы Александр Давыдов (1914—1917 йылдарҙа, 4-се ҡат), Рәсәйҙең атҡаҙанған артисы Тамара Давыдованың атаһы, рәссам Андрей Ушин, блокада ваҡытында МПВО коменданды йәшәй.

1920 йылдар башында йорттоң беренсе ҡатында майҙан яғынан Халыҡ финанс комитетының 5-се кассаһы, һуңыраҡ —һаҡлыҡ кассаһы, һуңынан — Сбербанк бүлексәһе урынлаша, 2013 йылдың 1 февраленән, реставрация башлап, Андрей Миронов исемендәге Санкт-Петербург «Рус антрепризаһы» театры урынлаша.Шулай уҡ беренсе ҡатта 248 урынлыҡ кинотеатр була , ул башта «Элит», һуңынан «Конкурент» тип атала, 1925 йылдан — «Резец», ә 1930 йылдан — «Арс». 1972 йылда уны ябалар, ә бинаны Ленинград телевидениеһына тапшыралар, ул бында 1978 йылға тиклем була. Гипротеатр институты архитекторҙар Б. Г. Устинов һәм Л. Травин һәм инженер М. Б. Медник проекты буйынса 1978 йылда, кинотеатр бүлмәһен театр өсөн үҙгәртеп ҡорлалар. Биҙәүҙә нәфис суйын рәшәткәләр, люстралар, Ҡаслы ҡойонтоһо рамдары һәм өҫтәлдәре айырым урынды ала. 1985 йылдың 12 сентябрендә был бинаны үҙенең етенсе миҙгелен асып, «Эксперимент» миниатюралар театры биләй.

Эш итеүгә һәм һүҙенә үҙенең патенты бар. Толстой майҙанындағы «Эксперимент» театры

— тип яҙа Михаил Дудин, театрҙы яңы урынға күсеүе менән ҡотлап.

«Эксперимент» театры 1995 йылда ябыла, ә 1996 йылдан бында Андрей Миронов исемендәге Санкт-Петербургтың «Рус антрепризаһы» театры асыла, был ойошмаға 1988 йылда билдәле антрепренер, режиссер һәм актер, Рәсәйҙең халыҡ артисы Рудольф Фурманов нигеҙ һала. Революцияға тиклем Андрей Мироновтың олатаһы — Семён Менакер — йорттоң бер өлөшөн һатып ала.

Ваҡиғалар

2009 йылдың 29 майында янғын

• Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында йәнәшәлә ҡеүәтле фугас бомбаһы шартлай, был стенаның тайпылышына килтерә, әммә ҡеүәтле балкалар йортто емерелеүҙән ҡотҡара.
• 2009 йылдың 29 майында бинаның фасадын ремонтлау ваҡытындаянғын сыға, ул йорттоң барлыҡ тиерлек сарҙаҡтарына ҡағыла, әммә уңышлы һүндерелә. Театрҙа барған «Детектор лжи» спектакле туҡтатыла, тамашасылар эвакуациялана. Янғындан төтөн күренеп ҡаланың бөтә яғынан күренә. Һүндереү төн буйы дауам итә.

Әҙәбиәт

• Ленинград: Путеводитель / Сост. В. А. Витязева, Б. М. Кириков. — Издание 2-е, стереотипное, с изменениями. — Л.: Лениздат, 1988. — С. 203 — 248. — 366 с. — ISBN 5-289-00492-0.
• Кириков Б.М. Дом К. И. Розенштейна // Памятники архитектуры и истории Санкт-Петербурга. Петроградский район / Под ред. Б. М. Кирикова. — СПб.: Издательский дом «Коло», 2007. — С. 446—456. — 584 с. — ISBN 5-901841-21-2.
• Привалов В.Д. Каменноостровский проспект. — М.: ЗАО Центрполиграф, 2005. — С. 355—366. — 639 с. — ISBN 5-9524-1882-1.
• Никитенко Г.Ю., Привалов В.Д. Петроградская сторона. Большой проспект. — М.: Центрполиграф, 2009. — С. 284—290. — 349 с. — ISBN 978-5-9524-4515-4.

Һылтанмалар

• Йорт манараһы менән сайтында «Петербург буйынса Йөрөгән»
• Йорт манараһы менән 2018 йыл 31 декабрь архивланған. сайтында «Энциклопедияһы Санкт-Петербург» 2011 йыл 6 ғинуар архивланған.
• Йорт манараһы менән сайтында «Заневский йылъяҙмасыһы»