Босния һәм Герцеговина мәҙәниәте

Босния һәм Герцеговина мәҙәниәте — Босния һәм Герцеговина ерендә йәшәгән халыҡтар һәм унан алдағы дәүләттәр мәҙәниәте.

Һынлы сәнғәт

Музыка

Евровидение

2008 йылда Евровидениела Босния һәм Герцеговина 10 урын ала. 2006 йылда — 3 урын. 2009 йылда илдән Regina төркөмө сығыш яһай

Кинематограф

Сараево кинофестивале йыл да ойошторолған күләмле сара.

Иң билдәле фильмдар

• Грбавица — режиссёры һәм сценарисы Ясмила Жбанич.

Наградалары:

• 2006 — Берлин кинофестивале
  • Алтын Айыу
  • Экуменик (христиан) жюри призы
  • Peace Приз Film Awards
• Ничья земля — фильмдың режиссёры, сценарисы Данис Танович.

Наградалары:

• 2002 — «Оскар»
  • Сит телдәге иң яҡшы фильм
• 2001 — Канн кинофестивале
  • Иң яҡшы сценарий —Данис Танович
• 2002 — «Сезар»
  • Яҡшы тәүге эш — данис tanovic
• 2001 — «European Film Awards»
  • Иң яҡшы сценарий яҙыусы — Данис Танович
• 2002 — «Алтын глобус»
  • Сит телдәге иң яҡшы фильм
• 2002 — Роттердам кинофестивале
  • Тамашасылар бүләге — Данис Танович
• 2001 — Сан-Себастьяндағы кинофестиваль
  • Тамашасылар бүләге — Данис Танович

Номинациялары

• 2001 — Канн кинофестивале
  • «Алтын пальма ботағы» — Данис Танович
• 2002 — «Сезар» премияһы
  • Иң яҡшы сценарий — Данис Танович
• 2002 — «
• David di Donatello» премияһы
  • Иң яҡшы сит ил фильмы — Данис Танович
• 2001 — «European Film Awards»
  • Иң яҡшы актёр — Джурич Бранко

Иң билдәле режиссёрҙар

Эмир Кустурица

Горан Брегович

Билдәле сценарий авторҙары

• Абдула Сидран
• Иво Андрич
• Славко Голдштейн

Билдәле актёрҙар

• Ивана Миличевич
• Давор Дуймович
• Беким Фехмию
• Ирфан Менсур
• Семка Соколович-Берток
• Дадо Джехан
• Йован Милицевич
• Раде Радованович
• Ксения Йованович
• Зорана Бечич
• Драго Бука
• Ненад Брандо Марич

Билдәле музыканттар

• Горан Брегович
• Дино Мерлин
• Мухамед Фазлагич

Билдәле композиторҙар

• Д-р Неле Карайлич

Архитектура

Император мәсете

• Вишеград күпере, йәки Мехмед-паша, — 11-тороҡло 180 метр оҙонлоҡтағы таш күпер. Ул Дрина йылғаһы аша Вишеград ҡалаһына һалынған. Күпер урта быуаттағы төрөк инженер сәнғәтенә һәйкәл булараҡ 2007 йылда ЮНЕСКО ҡарары буйынса Бөтә Донъя ҡомартҡыһы иҫәбенә индерелгән.
• Император мәсете — Сараево ҡалаһындағы иң боронғо мәсет. Солтан Сөләймән I хөрмәтенә аталған.

Әҙәбиәт

Босния һәм Герцеговиналағы иртә осорҙағы дини йөкмәткеле китаптар глаголица һәм кириллица менән яҙылған. Босния мосолмандары ғәрәп, төрөк, фарсы һәм хорват телдәрендә яҙған.

Иң билдәле босний яҙыусыһы — Иво Андрич. Ул «Дриналағы күпер» әҙәре өсөн Нобель премияһына лайыҡ була.

Спорт

Босния и Герцеговина волейбол буйынса 2004 йылғы Паралимпия уйындарында чемпион була. Уйынсыларҙың күбеһе 1992—1995 йылдарҙағы һуғышта ғәрипләнгәндәр.

1984 йылғы Олимпиада

Босния һәм Герцеговинаның тарихында 14 ҡышҡы Олимпия уйындары айырым урын алып тора. Ул Сараевола 1984 йылдың 8 — 19 февралендә үтә.

Олимпиадала 1127 ир һәм 283 ҡатын-ҡыҙ спортсы ҡатнаша.

Футбол буйынса йыйылма команда

• Элвир Болич
• Элвир Бальич
• Сергей Барбарез
• Хасан Салихамиджич
• Звездан Мисимович
• Эмир Спахич
• Элвер Рахимич
• Саша Папач
• Златан Байрамович
• Сафет Сушич
• Мехо Кодро
• Ведад Ибишевич
• Марко Топич
• Эдин Джеко

Баскетбол буйынса йыйылма команда

• Дамир Мршич
• Харис Муезинович
• Эвлир Овчина
• Зелемир Стеванович
• Мирза Телетович
• Ясмин Хукич

Шахматсылар

• Предраг Николич
• Борки Предоевич
• Иван Соколов

Милли аш

Ит

Һыйыр, һарыҡ, сусҡа ите киң ҡулланыла.

Киң билдәле ризыҡтар:

• «Босански-лонас» — Йәшелсә ҡушып ҡурылған ит;
• «Жапрак» — Йәшелсә, емеш япраҡтарына төрөп бешерелә;
• «Чевапчичи», шешлек «шиш» — үткәрелгән, туралған иттән бешерелә;
• «Хаджийски-чевап» — йәшелсә менән мейестә бешерелгән ит;
• «Джювеч» («гювеч») — дөгө, йәшелсә менән быҡтырылған ит;
• «Гайдук»- ҡурылған ит;
• «Плескавица» — туралған ит;
• Бурек — ит йәки сырҙан;
• «Пита» — ит һәм сыр ҡушылған бәлеш.

Десерт

• «Баклава»;
• «Хәлүә»;
• «Локум»;
• «Гурабие»;
• «Суджук»;
• «Приганица»;
• Сырға ҡушып бешерелгән сәтләүек;
• «Туфахия» — алма бәлеше;
• «Альва» — балға ҡушылған сәтләүек;

Эсемлек

Босния һәм Герцеговинала ҡара кофе, һөтлө сәй, үлән сәйе, бал, төрлө һуттар ҡулланыла. Салеп — ҡыр орхидеяһы тамыры ононан яһалған милли эсемлек.

Алкоголле эсемлектәрҙән һыраны киң ҡулланалар, һолонан яһалған еңелсә иҫерткес буҙа эсәләр, көслөләрҙән — ракия һәм өйҙә эшләнгән көмөшкә. Шулай уҡ урындағы шараптар — «Гангаш» һәм «Жилавка».

Киң мәғлүмәт саралары

Пресса

• «Ослободженье»
• «Дневни аваз»
• «Независне новине»
• «Глас Српске»
• «Дневни лист»
• «Дани»
• «Слободна Босна»
• «Репортер»

Телевидение

• «БГТВ-1»
• Федерация ТВ (ФТВ)
• Радио-ТВ. Сербия (РТРС)
• «Мрежа Плюс»
• Асыҡ радио селтәре (ОБН)
• «ТВ Пинк БГ»

Радио

• БГ Радио-1
• Радио ФБиГ
• Радио-ТВ. Сербия (РТРС)
• Радио Мостар
• Босанска Радио Мрежа (БОРАМ)
• Радио БМ
• Радио Стари Град

Мәғлүмәт агентлығы

• Федерация яңылыҡтары Агентлығы (ФЕНА)
• СРНА
• «Онаса»

Мәғариф

Башланғыс белем биреү 5-6 йәштән туғыҙ йыл дауам итә. Урта белемде дөйөм, профессиональ-техник урта мәктәптәр бирә. Урта дөйөм белем биреү мәктәптәрен тамамлағандарға диплом бирелә һәм улар институтҡа инә ала.