Давид-городок

Давид-городок
бел. Давыд-Гарадок
Герб
Рәсми атамаһы	Давыд-Гарадок
Латинизация белорусского языка (система 2007 года)	Davyd-Haradok
Дәүләт	Беларусь
Административ үҙәге	Q9269611? һәм Давид-Городокский район[d]
Административ-территориаль берәмек	Столинский район[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны	5715 кеше (1 ғинуар 2024)
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	130 метр
Почта индексы	225540
Иң тәүге яҙма ваҡыты	1127
Категория для почётных граждан субъекта	Q64933713?
Давид-городок Викимилектә

Давид-Городок (бел. Давыд-Гарадок) — Белоруссияның Брест өлкәһе Столин районындағы ҡала. 1940 йылдан ҡала статусында. Горынь йылғаһы буйында урынлашҡан. 2017 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы 5892 кеше тәшкил итә. Р88 һанлы Житковичи — Дауыт ҡаласығы — Украина сиге (Үрге Теребежов) автомобиль юлында урынлашҡан.

Тарихы

Давид-Городок һарайы XI быуат аҙағында йәки XII быуат башында төҙөлгән. Уны археологик яҡтан 1937—1939 йылдарҙа Р. Якимович һәм 1967 йылда П. Ф. Лысенко өйрәнгән. Һарайҙың ур менән уратып алынған төп өлөшө Непрядва йылғаһының Горынь йылғаһына ҡушылған морононда урынлашҡан. Һарай үҙәгенең мәҙәни ҡатламы 3,5 метрға тиклем ҡеүәткә эйә. Һарай эсе урамдарында йорттарҙың урынлашыу тәртибе яҡшы өйрәнелгән. Йорт биләмәләре текә ҡойма менән кәртәләнгән, ихата эстәрендә таҡта түшәлгән. Таштан түшәлгән бер нисә урам асылған. Барлыҡ ҡоролмалар майҙаны 20 квадрат метр булған бураларҙан тора. Торлаҡтарҙа балсыҡ ҡушып һуғылған мейес емереклектәре табылған. Ағастан буралған сиркәү асылған.

Ҡалаға нигеҙ һалыусы тип Витачевола (1100) үткән кенәздәр съезынан һуң Погорыньеға ла эйә булған владимир-волынь кенәзе Давид Игоревич һанала, тап уның хөрмәтенә ҡалаға шундай исем бирелгән дә инде. Давид-Городок тирәләй биләмә тәүҙә Киевтан идара ителә, һуңынан Волынь кенәзлегенә күсә. XII—XIII быуаттарҙа — удел кенәзлектәре үҙәге, һуңынан ҡала Бөйөк Литва кенәзлеге составында була. 1509 йылда Пинск кенәзлеге составына ингән.

XVI быуат уртаһында поляк короле Сигизмунд II Август был ҙур ауыл Вильна воеводаһы кенәз Н. Радзивилл Ҡараға (1558 йылда пожалование грамота менән раҫлаған) бирә. 1586 йылда был имениенан польша короле Стефан Баторий раҫлаған майорат (вариҫлыҡ тәртибе менән нәҫелдең иң өлкәненә йәки иң өлкән улына күскән биләмә) булдырылған.

1655 йылдың 16 сентябрендә кенәз Волконский воеводаһының ҡала ситенә килеп еткән рус отряды литва ғәскәрен осратҡан. Волконский литваларҙы тар-мар иткән һәм уларҙы ҡабат ҡалаға ҡыҫырыҡлаған, Давид-Городокты ҡамаған һәм уны яндырырға бойорған. Ҡасып өлгөрә алмаған күп кеше һәләк булған.

Речь Посполитаяны 1793 йылда 2-се бүлгәндән һуң Рәсәйгә күскән һәм Минск губернаһының өйәҙ үҙәге булған. 1836 йылда ҙур ауыл халҡы крепостной бәйлелектән сығарылған һәм мещандар ҡатламына индерелгән. Ауыл яныңдағы Горынь йылғаһында пристань эшләнгән, 1860 йылда бында 12 судноға һәм 6 һалға 11 153 һумлыҡ 27 835 бот тауар тейәлгән.

Аллаһы Тәғәлә Тәне костёлы (1936)

1865 йылға ҡарата Давид-Городокта барыһы 3566 халыҡ иҫәпләнгән, 2 православие сиркәүе, католик костел, 3 йәһүд ғибәҙәт мәктәбе, 629 ихата, кирбес һәм һыра заводтары булған.

Давид-Городокта Совет власы 1917 йылдың ноябрендә урынлаштырылған. 1918—1920 йй. Давид-Городок — немец, ә һуңыраҡ поляк ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына; 1921 йылдан алып 1939 йылға саҡлы Польша составында булған.

1939 йылдың сентябрендә ҡала Белорус ССР-ы составына ингән. 1940 йылдан ҡала статусын алған; 1940 йылдың ғинуарынан Давид-Городок — Белорус ССР-ының Пинск өлкәһендәге район үҙәге.

1941 йылдың 7 июлендә ны Ҡыҙыл Армия Давид-Городокты ҡалдырып китергә мәжбүр булған, һәм уны немец-фашист ғәскәрҙәре баҫып алған. Белорус стратегик һөжүм операцияһы барышында 1944 йылдың 9 июлендә 1-се Белорус фронты ғәскәрҙәре тарафынан азат ителгән.

1937—1938 йылдарҙа Давид-Городоктың үҙәк өлөшөндә ҡаҙыныуҙар үткәрелгән. Бурамалы торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыларының ҡалдыҡтары — Зарубинецкий ауылы торағы, бүрәнә урам ҡапламалары, ағас часовня; күп балсыҡ һауыттар фрагменттары (ҡайһы берҙәрендә оҫтаның келәймәһе бар) табылған. Ағастан ваҡ-төйәк эшләнмәләр (мәҫәлән, саған ағасынан эшләнгән спираль биҙәкле суҡмар тотҡаһы, циркуль биҙәкле тараҡтар һ. б.), һөйәк беҙҙәр, балыҡ ауы үрә торған энәләр, шулай уҡ тимер һәм бронзанан күп һанлы ваҡ-төйәк эшләнмәләр табылған. Быяла беләҙек һәм шиферлы (ал йә ҡыҙыл һәүерташты тишеп яһалған) ҡул орсоғона тағылған орсоҡбаш табылыуы XI—XII быуаттарҙа Дауыт ҡаласығының ҡала биләмәһе булыуын раҫлаған. Р. Якимович 1937—1938 йылдарҙағы һәм П. Ф. Лысенконың 1967 йылғы ҡаҙыныуҙары ярҙамында бурамалы торлаҡ, ағас сиркәү, ағас түшәлгән юл ҡалдыҡтары, бер нисә бай ҡәберлек, бик күп ағас, һөйәк, тимер, бронза, быяла эшләнмәләр, шулай уҡ балсыҡ һауыттарҙың ватыҡтары табылған.

Халҡы

Халыҡ һаны:

Ҡалып:Graph:Chart

йыл	1897	1931	1959	1970	1979	1989	2001	2011	2018	2020
халҡы	7800	11 701	9227	7068	7894	7700	7220	6460	5851	5917

1959 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
всего (1959)	белорустар		урыҫтар		украиндар		йәһүдтәр		поляктар
9227	8579	92,98 %	438	4,75 %	134	1,45 %	33	0,36 %	25	0,27 %
2009 йылғы йәниҫәп буйынса милли состав
барлығы (2009)	белорустар		сиғандар		урыҫтар		украиндар
6573	6283	95,59 %	163	2,48 %	76	1,16 %	34	0,52 %

2017 йылда Давид-Городокта 67 кеше тыуған һәм 82 кеше үлгән. Тыуым коэффициенты — 1000 кешегә 11,4 (район буйынса уртаса күрһәткес — 13,4, Брест өлкәһе буйынса — 11,8, Беларусь Республикаһы буйынса — 10,8), Давид-Городокта тыуым кимәле коэффициенты Столиндағыға ҡарағанда бер аҙ юғарыраҡ, үлем кимәле — ике тапҡырға тиерлек юғарыраҡ.

Иҡтисады

Ҡаланың эре сәнәғәт предприятиеһы — «Давид-Городок электромеханик заводы» асыҡ акционерҙар йәмғиәте (460 хеҙмәткәр; электр йәбештергестәр, йылытҡыстар, шалтыратҡыс ҡыңғырауҙар, СВЧ-мейестәр өсөн электр күсергестәре һ. б. приборҙар, «Атлант» һыуытҡыстары өсөн тулыландырғыстар һәм башҡа приборҙар) етештерә). Шулай уҡ икмәк заводы — «Берестей икмәкханаһы» ААЙ-е филиалы эшләй.

Транспорты

Велосипедтар хәрәкәте

Ҡала властары төп урамдар буйлап веломаршруттар селтәре булдырҙы.

2017 йылда транспорт үтеп йөрөгән урында Беларуста Полоцктан ҡала икенсе велоһыҙат барлыҡҡа килде..

Белем биреү

Белем биреү системаһы составына 2 урта мәктәп инә. Ике балалар баҡсаһы бар. Ҡалала китапхана бар.

Геральдикаһы

1796 йылдың 22 ғинуарында (17435-се закон) (Минск наместниклығының башҡа гербтары менән бергә) Дауыт ҡаласыҡтың гербы раҫлана.

«Ҡалҡандың өҫкө өлөшөндә Минск гербы. Түбәндә — ҡара ҡыр өҫтөндә Припять йылғаһы, уның ярында ике ҡапҡалы һәм ярға терәлгән өс төккә бәйле тауар тейәлгән алтын судно»

Дауыт ҡаласығы гербы 1997 йылдың 28 июнендә Дауыт ҡала башҡарма комитетының 17-се ҡарары менән раҫланған. Герб 1997 йылдың 1 декабрендә Беларусь Республикаһының Герб матрикулына 10-сы һан аҫтында индерелгән:

«рус» йәки «француз» ҡалҡанының ҡара ҡырында, Горынь йылғаһының ярында, ике ҡапҡалы көмөш пристань, һәм уға тауар төктәре тейәгән алтын судно терәлә".

Йәһүд общинаһы

1521—1551 йылдарҙа Дауыт ҡаласығы Польша королеваһы Бона Сфорцтың биләмәһе булған. Уның ыңғай ризалығы арҡаһында, Давид-Городокка һәм уның янындағы ерҙәргә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр күсенеп килеп йәшә Давид-ҡаласыҡҡа һәм эргә-тирәгә Көнбайыш Европанан йәһүдтәр килә һәм күсенә башлай. Улар һөнәрселек һәм сауҙа менән шөғөлләнгән.

Бөйөк Литва кенәзлегендә йәһүдтәр иҡтисад өлкәһендә ярайһы ҙур ташламалар менән файҙаланған, үҙидаралығы булған — община ғәмәлдәрен Кагал йыйылышында хәл иткәндәр, иудаизм йәһүд динен тотҡандар. Давид-Городокта ла ошо хәл күҙәтелгән. Бында үҙҙәренең раввины булған, ике синагога, йәһүд мәктәбе эшләгән. Йәһүдтәрҙең хоҡуҡи хәле 1588 йылғы Конституция менән ҡанунлаштырылған.

1920—1930 йылдарҙа йәһүдтәр үҙәк Юрьев (хәҙер Совет) урамында туранан-тура урамға инеү-сығыу урыны булған йорттарҙа йәшәгән.

Совет власы килгәндән һуң, йәһүдтәр урындағы власть органдарына һайлауҙарҙа әүҙем ҡатнашҡан.

Немец-фашист илбаҫарҙары оккупацияһы осоронда Давид-Городокта урындағы йәһүдтәр өсөн гетто булдырылған, һуңынан уларҙың барыһы ла тиерлек вәхшиҙәрсә үлтерелгән.

Иҫтәлекле урындары

• Георгиев сиркәүе — ағастан, XVII быуат аҙағы — XVIII быуат башы
• Ҡазан сиркәүе — 1913 йыл
• Костёл — 1936 йыл

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Давид-Городокта гетто