Эстәлеккә күсергә

Зәңгәр малай (картина)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Томас Гейнсборо
Зәңгәр малай, 1770
The Blue Boy
киндер, майлы буяу. 177.8×112.1 см
Хантингтон китапханаһа, Сан-Марино, Калифорния, АҠШ

«Зәңгәр малай» йәки «Зәңгәрҙән кейенгән малай» (ингл. The Blue Boy) — инглиз рәссамы Томас Гейнсборо 1770 йылда яҙған портрет.

Тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Гейнсбороның иң билдәле әҫәрҙәренең береһе — «Зәңгәр малай» Джонатан Баттел портреты (1752—1805), бай тимер-томор менән сауҙа итеүсенең улы, тип оҙаҡ ваҡыт йөрөтөлә, сөнки сауҙагәр картинаның тәүге хужаһы була. Был идентификация бер ҡасан да иҫбатланмаған. Сьюзан Сломан 2013 йылда портрет рәссамдың туғаны Гейнсборо Дюпон (1754—1797) булыу ихтималлығын раҫлай[1]. Был костюм төрө XVII быуат башында Англияла йәшәгән бөйөк фламанд рәссамы Энтони ван Дейктың (1599—1641) портреттары аша таныш булған. Гейнсборо Ван Дейктың эше менән бик һоҡланған.

Малай, күрәһең, Сэр Энтони ван Дайкаға ихтирам билдәһе итеп XVII быуат аристократ костюм кейгән рәссам Гейнсборо Дюпондың бер туғаны.

Был костюмды, шулай уҡ портретты тарихи өйрәнеү : егет XVII быуат кейемендә рәссам Энтони ван Дейкҡа хөрмәт күрһәткәнлекте һәм Ван Дейктың кескәй малайҙары портреттарына оҡшашлыҡты раҫлай.

Гейнсборо «Зәңгәр малай»ҙы башлар алдынан уҡ киндергә нимәлер төшөргән булған. Картина тулы ҙурлыҡта эшләнгән,.Уның үлсәмдәре: киңлеге — 48 дюйм (1200 мм), бейеклеге — 70 дюйм (1800 мм) тәшкил итә.

1821 йылда Британия институтының гравюрасыһы һәм һаҡлаусыһы Джон Янг (1755—1825) беренсе тапҡыр картинаның репродукцияһын баҫтыра һәм рәссамдың сэр Джошуа Рейнольдс кәңәшенә ҡаршы килеп, «Зәңгәр малай»ҙы нисек һүрәтләүе тураһында һөйләй. Король академияһы президенты булараҡ, Рейнольдс 1778 йылда тәҡдим ителгән һигеҙенсе сығышында асыҡтан-асыҡ йылы һәм һалҡын төҫтәр ҡулланыу тураһында лекция менән сығыш яһай.

« Минең ҡарашҡа, картиналағы яҡтылыҡ массаларының йылы, йомшаҡ, һары, ҡыҙыл йәки һарғылт аҡ төҫтә булыуы, күк, һоро йәки йәшел төҫтәрҙең ошо массаға эләкмәүе мотлаҡ. Әйҙәгеҙ, был тәртипте үҙгәртәйек; яҡтылыҡ һалҡын булһын, ә тирә-яҡтағы төҫтәр йылы булһын, һәм шул саҡта сәнғәт, хатта Рубенс һәм Тициан ҡулдарында, картинаны иҫ киткес матур һәм гармониялы итә алмаҫ[2] »

. Был тарих Рейнольдс һәм Гайнсбороның шәхесенә йәмәғәтселек иғтибарын йәлеп итә, сөнки был ике рәссам бер-береһенә ҡаршы була. Король академияһы президенты булараҡ, Рейнольдс тарих һынлы сәнғәте яҡлы була, ул уҡыу программаларын проектлауҙа һәм тапшырыуҙа, шулай уҡ йыл һайын күргәҙмәләр тапшырыуҙа әүҙем роль уйнай. Гайнсборо иһә портретсы һәм пейзажсы , һәм ниндәй ҙә булһа академик функцияларҙан ситтә ҡала. Рейнольдс 1769 йылда рыцарь дәрәжәһенә лайыҡ була. Сәнғәт һәм лекциялар тураһында тәнҡитле мәҡәләләр яҙа, шул уҡ ваҡытта Гейнсборо бер ҡасан да милли танылыу ала алмай.

Ниһайәт, картинаны Гейнсборо Рейнольдстың һигеҙенсе сығышына тиклем һигеҙ йыл элек тамамлауы асыҡлана. Уның йылы һәм һалҡын төҫтәр өсөн көрәш һөҙөмтәһе булыуы тураһындағы тарихтан баш тартыу өсөн был яҡшы була. Күп тапҡыр хаталы репортаждар картинаны халыҡ-ара билдәлелеккә еткерә [3]

Хужалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Картина 1796 йылдан, егерме алты йыл дауамында, Баттел ҡулында була. Аҙаҡ ул банкротлыҡҡа сыға һәм картинаны һатырға мәжбүр була. Тәүҙә уны сәйәсмән Джон Несбитт, ә һуңынан, 1802 йылда, портретсы Джон Хоппнер һатып ала. Яҡынса 1809 йылда «Зәңгәр малай» Гросвенор графы коллекцияһына инә. Беренсе донъя һуғышы тамамланғандан һуң, «Европаны һатыу» ваҡытында, герцогтан (арт-дилер Дювин аша) Америка «тимер юл короле» Генри Хантингтон портретты һатып ала. Был мәлгә килешеүҙең хаҡы 728 мең доллар (хәҙерге хаҡ: 10 млн доллар) тәшкил иткән. Картина насар хәлдә була: туҡымаға һөртөлгән ҡалын лак ҡатламы бысраҡты үҙендә тотҡан. Ул бысраҡтан «һоро» күренгән. Хантингтон 5 көн эсендә уға реставрация үткәрә[4]. Океан аръяғына сығыр алдынан, 1922 йылдың октябрендә, картина Лондон Милли галереяһында күргәҙмәгә ҡуйыла. Ямғырлы көн булыуға ҡарамаҫтан,Томас Гейнсбороның "Зәңгәр малай"ын һуңғы тапҡыр ҡарау өсөн халыҡ Милли галереяға сиратҡа теҙелә. 90 000 мең кеше уны ҡарай, матбуғат биттәрендә «Голубой мальчик» «донъялағы иң матур картина» тип яҙыла. Музей директоры картинаның артҡы яғына инглиздәр исеменән хушлашыу һүҙҙәрен яҙа. 1928 йылдан картина Калифорнияла Хантингтон музейы йыйылмаһында төп картина булып хеҙмәт итә[5].

Билдәлелек

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

XIX быуатта һәм XX быуат башында «Зәңгәр малай»ҙың данын үҫтереүҙә Гросвенорҙар ғаиләһе ҙур роль уйнай. Лондондағы резиденцияһына килеүселәргә картинаны ҡарарға рөхсәт биреп кенә ҡалмайҙар, уны мөһим күргәҙмәләрҙә лә йыш күрһәтәләр, шул иҫәптән 1857 йылда Манчестерҙа үткән «Сәнғәт хазиналары» күргәҙмәһендә лә ҡатнаша. «Зәңгәр малай» быға тиклем бер ҡасан да һынлы сәнғәт тураһында уйламаған тамашасыларҙың иғтибарын йәлеп итә. Галерея экскурсоводтары һәм күргәҙмәләр тураһындағы баҫмалар картинаның бәхәсле сығыштары тарихын еткерә. Был «киң билдәле» картинанан да ҙурыраҡ һоҡланыуҙы йәлеп иткән картина, тип баһалана. Һуңынан картина 1862 йылда Лондондың Бөйөк күргәҙмәһендә, 1870 йылда Көньяҡ Кенсингтондың Король академияһында һәм музейында, 1885 йылда Гросвенор галереяһында, 1896 йылда Король академияһында киң танылыу ала.

Гейнсбороның «Зәңгәр малай»ын күргәҙмәләрҙә ҡарауҙан тыш, картина шулай уҡ баҫмаларҙа һәм айырым ҡара-аҡ һәм төҫлө баҫмаларҙа барлыҡҡа килә. Популяр керамик һынға (фигураларға) әүерелә һәм рекламаларҙа күренә. «Зәңгәр малай» ир-егеттәр, ҡатын-ҡыҙҙар, малайҙар һәм ҡыҙҙар образдарында йәшәй: уға оҡшаш костюм кейеп балдарҙа, туй тантаналарында, пантомимдарҙа һәм пьесаларҙа, фильмдарҙа һәм телевизион программаларҙа Гейнсборо егете булып ҡыланалар. «Зәңгәр малай» ваҡытлыса Лондондағы Милли галереяға тапшырыла. 2022 йылдың 25 ғинуарында, 1922 йылда Бөйөк Британиянан киткәндән һуң теүәл бер быуат үткәс, күрһәтелә. Картина биш ай дауамында Милли галереяла ҡала[4].

2021 йылдың октябрендә Хантингтон сәнғәт музейында Гейнсбороның «Зәңгәр малайы» алдында Кехинде Уилиҙың йәш джентльмен портреты ҡуйыла[6].[5]

Тасуирламаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Портретҡа Гейнсбороның төп техникаһы хас: бер төҫтән икенсе төҫкә тарҡалыу, рәссам яратҡан көмөш-зәңгәрһыу төҫтәге гаммалар. Был әҫәрендә Гейнсборо Ван Дейк ижадындағы аристократик портрет традицияһын айырыуса нәзәкәтле үҫтерә. Рәссам аңлы рәүештә ябай малайҙы аристократтар Ван Дейк һәм Рубенсҡа ҡаршы ҡуя һәм уға ныҡлы характер бирә. Был портретта шиғриәт, музыкаллек һәм һынлы сәнғәт оҫталығының нескәлеге тулыһынса бирелә. Үҫмерҙең аҡһыл йөҙө иғтибарҙы йәлеп итә. Ул башын эйеп, тамашасының күҙҙәренә тура ҡарап тора. Уның ҡарашында ныҡышмалылыҡ, үҙ-үҙеңде хөрмәт итеү һәм ҡәнәғәтлелелек уҡыла. Уның бер аҙ меланхолик кәйефенә тәбиғәт ауаздаш. Ҡулына ҙур ҡара эшләпә тотҡан. Фигураһы болотло күк йөҙө һәм киске пейзаж фонында айырыла. Ынйы-һоро, алһыу һәм һарғылт йәшел төҫтәр менән байытылған зәңгәр төҫ палитраһы иҫ киткес төҫлө симфония тыуҙыра.[7][8].

Ялған картина

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Британия рәссамы, картиналар буйынса реставратор, фальсификатор Эрик Хебборн «Зәңгәр малай» һүрәтен эшләй һәм уны Гейнсбороның танылған эксперты сэр Эллис Уотерхаузға күрһәтә. Сэр Эллис уны «Зәңгәр малай» портреты өсөн тикшеренеү тип һанай һәм был хаҡта яҙма һығымта бирә. Һүрәт "Сотбис" аукционында төп нөсхә булараҡ һатыла. Һуңыраҡ Хебборн ялғанды үҙе таный[9][10].

Мәҙәниәттә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 1923 йылда Коул Портер картинаға арналған «Зәңгәрҙән кейенгән малай блюзы» йырын яҙа.[11]
  • «Голый пулемёт» комедия фильмында (1988), төп геройҙың антагонисты, наркотиктар лорды Людвиг, Лос-Анджелестағы офисында Т. Гайнсбороның «Зәңгәр малай» фильмының төп нөсхәһен һаҡлай. Төп герой-полицейский Фрэнк Дребин йәшерен рәүештә Людвигтың кабинетына инеп киткәс, ул картинаны юҡ итә, тәүҙә осраҡлы рәүештә кабинетта ут тоҡандыра, ә һуңынан фикусҡа бәреп картинаны йырта.[12].
  • «Бэтмен» фильмында (1989) Джокер үҙенең хеҙмәткәрҙәре менән музейға инә, унда сәнғәт әҫәрҙәрен юҡ итә. Гейнсбороның «Зәңгәр малай»ы ла вандализмға дусар ителә - уны баллондан буяу менән буяйҙар[13].
  • «Умри, но не сейчас» (2002) фильмында Бонд менән ҡылыстарҙа алышҡанда антагонист стенала эленеп торған картинаны яңылыш зарарлай.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Deborah Cherry, Jennifer Harris (1982). «"Eighteenth-Century Portraiture and the Seventeenth-Century Past: Gainsborough and Van Dyck"». Art History 5: 287—309.
  2. ↑ {{cite book|last=Gower|first=Ronald Sutherland|title=Thomas Gainsborough|publisher=G. Bell and Sons|date=1903|pages=77–78|via=Google Books|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.87352%7Caccess-date=2 October 2012
  3. ↑ Hedquist Valerie. Class, Gender, and Sexuality in Thomas Gainsborough's Blue Boy. — New York: Routledge, 2020. — P. 59—79. — ISBN 9781138543423.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Мальчик в голубом» приехал домой
  5. ↑ 5,0 5,1 История картины «Голубой мальчик»
  6. ↑ Томас Гейнсборо. Голубой мальчик. Дата обращения: 31 август 2010. Архивировано 4 март 2016 года.
  7. ↑ Гейнсборо, Томас — биография. Дата обращения: 31 август 2010. Архивировано 8 июнь 2011 года.
  8. ↑ Проза ру / Койфман Валерий. Томас Гейнсборо. История «Голубого мальчика»
  9. ↑ «Настольная книга фальсификатора» Эрика Хебборна. // Мусский И. А. 100 великих афер. — М.: Вече, 2010. ISBN 978-5-9533-4576-7
  10. ↑ Хэбборн Э. Автобиография фальсификатора. // журнал «Иностранная литература», № 4, 2013.
  11. ↑ Официальный сайт Хантингтонского музея(недоступная ссылка).
  12. ↑ Официальный сайт Хантингтонского музея(недоступная ссылка).
  13. ↑ Сцена из фильма «Бэтмен», в которой происходит вандализм картины «Голубой мальчик» Гейнсборо 2020 йыл 2 ноябрь архивланған..

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Булгаков Ф. И. Томас Гэнсборо //Сто шедевров искусства. -- СПБ изд.ред. Нового журнала иностранной литературы, 1903.-С.25-26
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Зәңгәр_малай_(картина)&oldid=1192457» битенән алынған