Америка Ҡушма Штаттары

Америка Ҡушма Штаттары
United States of America

Флаг ҙур мисәте {{{name}}}
Девиз: «In God We Trust» (1956 йылдан) «Хоҙайға инанабыҙ» «E Pluribus Unum» (лат., традицион) ингл. «Out of Many, One», башҡ. «Күптән берлек»»
Гимн: «The Star-Spangled Banner»
Үҙаллылыҡ датаһы	4 июль 1776 йыл ( Бөйөк Британия)
Рәсми тел	инглиз теле (де-факто); (Инглиз теленең америка варианты)
Баш ҡала	Вашингтон
Эре ҡалалар	Нью-Йорк, Лос-Анджелес, Чикаго, Хьюстон, Филадельфия, Финикс, Сан-Антонио, Сан-Диего, Даллас
Идара итеү төрө	Президент республикаһы
Президент Вице-президент	Джозеф Байден Камала Деви Харрис
Территория • Бөтәһе • % һыу өҫтө	4 9 518 900 км² 6,76
Халыҡ • Һаны (2010) • Халыҡ тығыҙлығы	313 232 044 чел. (3) 32 чел./км²
ЭТП   • Бөтәһе (2009)   • Бер кешегә	14,256 трлн долл. (1) 46 381 долл.
ИЧР (2011)	▬ 0,910 (бик юғары) (4 урын)
Этнохороним	америкалы, америкалылар
Валюта	АҠШ доллары (USD,код 840)
Интернет-домены	.us, .mil, .gov
Код ISO	US
МОК коды	USA
Телефон коды	+1
Сәғәт бүлкәте	−5…−10

Америка Ҡушма Штаттары (ингл. United States of America), ҡыҫҡаса АҠШ (ингл. USA), йәки Ҡушма Штаттар (ингл. United States, U.S., ябай телдә — Америка) — Төньяҡ Америкала урынлашҡан дәүләт. Майҙаны буйынса донъяла дүртенсе (9 518 900 км²), халыҡ һаны буйынса өсөнсө (304 млн кеше) урында тора. Баш ҡалаһы — Вашингтон.

Америка Ҡушма Штаттары төньяҡта Канада, көньяҡта Мексика менән сиктәш. Көнбайыш яры Тымыҡ океан, көнсығыш яры Атлантик океан менән йыуыла. Административ яҡтан ил 50 штатҡа һәм 1 федераль округҡа (Колумбия) бүленә.

АҠШ-ла юридик рәүештә рәсми тел юҡ.

АҠШ ҙур иҡтисад ҡеүәте, иң ҙур армия менән донъяла тәьҫир итеү үҙәге булып тора. Башҡа илдәргә мәҙәни, фән, йәмғиәт, сәйәсәт яҡтан ҙур йоғонто яһай.

Дәүләт ҡоролошо

АҠШ Конституцияһына ярашлы дәүләт власы суд, башҡарма һәм закондар сығарыу йүнәлештәренә бүленә.

Башҡарма власть

Ҡарағыҙ: АҠШ федераль башҡарма департаменттар
Ҡарағыҙ: Америка Ҡушма Штаттары Хөкүмәте
Ҡарағыҙ: АҠШ Президенты
АҠШ Президенты — ил башлығы һәм иң юғары вазифалы кешеһе.

Суд власы

Ҡарағыҙ: АҠШ Юғары суды

Закондар сығарыу власы

Ҡарағыҙ: АҠШ Конгрессы
Парламенты — АҠШ Конгрессы.

Тарих

Штатларҙың АҠШ-ҡа инеү динамикаһы

Административ бүленеше

Америка Ҡушма Штаттары штаттарға, штаттар округтарға бүленәләр.

АҠШ-тың иң эре компаниялары

АҠШ-тын иң эре компаниялары

№	№, донъяла	Исем	Логотип	Штаб-фатир	Тармаҡ	Барлыҡҡа килеү йылы	Дөйөм килем млрд долл.	Таҙа килем млрд долл.	Активтар млрд долл.	Баҙар һаҡы млрд долл.	Эшселәр һаны меңкеше
1 ▬	1 ▬	JPMorgan Chase		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Банк эше, финанстар	1823 год (2000 год)	115,5	17,4	2117,6	182,2	239,8
2 ▬	3 ▼	General Electric		Фэрфилд, Коннектикут	Машиналар төҙөү сәнәғәте, финанстар	1892 год	150,2	11,6	751,2	216,2	287,0
3 ▲	4 ▬	ExxonMobil		Ирвинг, Техас	Нефть һәм газ, энергетика	1870 год (1999 год)	341,6	30,5	302,5	407,2	83,6
4 ▲	8 ▲	Berkshire Hathaway		Омаха, Небраска	Инвестициялар, финанстар	1955 год	136,2	13,0	372,2	211,0	260,0
5 ▲	10 ▲	Citigroup		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Банк эше, финанстар	1812 год	111,5	10,6	1913,9	132,8	260,0
6 ▼	11 ▼	Wells Fargo		Сан-Франциско, Калифорния	Банк эше, финанстар	1852 год	93,2	12,4	1258,1	170,6	272,2
7 ▼	14 ▼	AT&T		Даллас, Техас	Телекоммуникациялар	1885 год (1983 год)	124,3	19,9	268,5	168,2	265,4
8 ▲	16 ▲	Chevron		Сан-Рамон, Калифорния	Нефть һәм газ	1879 год (1984 год)	189,6	19,0	184,8	200,6	62,0
9 ▼	18 ▼	Walmart		Бентонвилл, Арканзас	Сауҙа	1945 год (1962 год)	421,8	16,4	180,7	187,3	2100,0
10 ▲	22 ▲	ConocoPhillips		Хьюстон, Техас	Нефть һәм газ	1917 год (2002 год)	175,8	11,4	156,3	109,1	29,7
11 ▲	29 ▲	American International Group		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Страхование, финанстар	1919 год	77,3	7,8	683,4	67,1	63,0
12 ▬	31 ▲	IBM		Армонк (инг.)баш., Нью-Йорк	Электроника, информационн технологиялар	1911 год	99,9	14,8	113,4	198,1	426,7
13 ▼	35 ▼	Procter & Gamble		Цинциннати, Огайо	Потребительские товары	1837 год	79,6	11,2	134,3	172,2	127,0
14 ▲	36 ▲	Pfizer		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Фармацевтика	1849 год	67,8	8,3	195,0	155,7	110,6
15 ▼	37 ▼	Goldman Sachs		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Банк эше, финанстар	1869 год	46,0	8,4	911,3	90,0	35,7
16 ▼	42 ▼	Hewlett-Packard		Пало-Альто, Калифорния	Электроника, информационн технологиялар	1939 год	127,2	9,1	119,9	90,3	324,6
17 ▲	47 ▲	Apple		Купертино, Калифорния	Электроника, информационн технологиялар	1976 год	76,3	16,6	86,6	324,3	46,6
18 ▬	50 ▼	Microsoft		Редмонд, Вашингтон	Информационн технологиялар	1975 год	66,7	20,6	92,3	215,8	89,0
19 ▬	54 ▲	Ford		Дирборн, Мичиган	Автомобильдәр төҙөү	1903 год	129,0	6,6	164,7	54,3	164,0
20 ▼	57 ▼	Johnson & Johnson		Нью-Брансуик, Нью-Джерси	Фармацевтика, көнкүреш тауарҙар	1886 год	61,6	13,3	102,9	163,3	114,0
21 ▲	61 ▲	General Motors		Детройт, Мичиган	Автомобильдәр төҙөү	1908 год	135,6	6,2	138,9	49,8	202,0
22 ▼	64 ▼	Verizon Communications		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Телекоммуникациялар	1983 год (2000 год)	106,6	2,5	220,0	101,3	194,4
23 ▲	81 ▲	Morgan Stanley		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Банк эше, финанстар	1935 год	38,0	4,7	807,7	43,8	62,5
24 ▲	83 ▲	MetLife		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Страхование, финанстар	1868 год	52,7	2,8	730,9	48,4	66,0
25 ▲	86 ▲	PepsiCo		Пёрчейз (инг.)баш., Нью-Йорк	Алкогольһеҙ эсемлектәр	1965 год	57,8	6,3	68,2	102,6	294,0
26 ▼	87 ▼	Cisco Systems		Сан-Хосе, Калифорния	Электроника	1984 год	42,4	7,6	82,0	99,2	70,7
27 ▲	91 ▲	Coca-Cola		Атланта, Джорджия	Алкогольһеҙ эсемлектәр	1892 год	35,1	11,8	72,9	148,7	139,6
28 ▬	93 ▲	Intel		Санта-Клара, Калифорния	Электроника	1968 год	43,6	11,5	63,2	114,5	82,5
29 ▼	104 ▼	Comcast (инг.)баш.		Филадельфия, Пенсильвания	Телекоммуникациялар, масс-медиа	1963 год	37,9	3,6	118,5	68,7	102,0
30 ▲	105 ▲	Kraft Foods		Нортфилд (инг.)баш., Иллинойс	Аҙыҡ-түлек	1903 год	49,2	4,1	95,3	55,4	127,0
31 ▼	106 ▼	UnitedHealth Group (инг.)баш.		Миннетонка, Миннесота	Медицина хеҙмәттәр	1977 год	94,2	4,6	63,1	47,7	87,0
32 ▲	107 ▲	Oracle		Редвуд-Сити (инг.)баш., Калифорния	Информационн технологиялар, электроника	1977 год	32,0	6,8	67,2	161,2	104,5
33 ▼	110 ▼	Walt Disney		Бербанк, Калифорния	Күңел асыу индустрияһы, масс-медиа	1923 год	39,0	4,4	71,0	81,5	149,0
34 ▼	112 ▼	United Technologies		Хартфорд, Коннектикут	Машиналар төҙөү	1929 год (1975 год)	54,3	4,4	58,5	74,8	208,2
35 ▲	114 ▬	American Express		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Финанстар	1850 год	30,2	4,1	147,0	53,2	61,0
36 ▼	116 ▼	Prudential Financial (инг.)баш.		Ньюарк, Нью-Джерси	Страхование, финанстар	1875 год	38,4	3,2	539,9	30,7	41,0
37 ▲	118 ▲	Boeing		Чикаго, Иллинойс	Машиналар төҙөү	1916 год	64,3	3,3	68,6	52,7	160,5
38 ▼	119 ▼	CVS Caremark		Вунсокет, Род-Айленд	Сауҙа	1892 год (2007 год)	96,4	3,4	62,2	46,5	161,5
39 ▲	120 ▬	Google		Маунтин-Вью, Калифорния	Информационн технологиялар	1998 год	29,3	8,5	57,9	185,8	24,4
40 ▼	127 ▼	Abbott Laboratories		Норт-Чикаго (инг.)баш., Иллинойс	Фармацевтика	1888 год	35,2	4,6	59,5	75,0	90,0
41 ▼	131 ▼	US Bancorp (инг.)баш.		Миннеаполис, Миннесота	Банк эше, финанстар	1891 год	20,5	3,3	307,8	52,2	60,6
42 ▲	138 ▲	Caterpillar		Пеория, Иллинойс	Машиналар төҙөү	1925 год	42,6	2,7	64,0	63,9	104,5
43 ▲	140 ▲	Dow Chemical		Мидленд (инг.)баш., Мичиган	Химия сәнәғәте	1897 год	53,7	2,3	69,6	43,0	49,5
44 ▼	142 ▼	The Home Depot		Винингс, Джорджия	Сауҙа	1978 год	68,0	3,3	40,1	60,9	189,4
45 ▼	149 ▼	News Corporation		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Масс-медиа	1979 год (2004 год)	33,1	3,1	56,7	45,5	51,0
46 ▲	151 ▲	Marathon Oil		Хьюстон, Техас	Нефть һәм газ	1887 год (2001 год)	67,1	2,6	50,0	35,6	29,7
47 ▬	152 ▼	PNC Financial Services (инг.)баш.		Питтсбург, Пенсильвания	Финанстар	1852 год	17,1	3,4	264,3	33,1	44,8
48 ▼	153 ▼	Philip Morris International		Нью-Йорк, Нью-Йорк	Тәмәке сәнәғәте	1847 год	27,2	7,3	35,0	114,6	78,3
49 ▼	154 ▼	United Parcel Service		Сенди-Спрингс (инг.)баш., Джорджия	Логистика	1907 год	49,5	3,5	33,6	73,1	400,6
50 ▼	155 ▼	Target		Миннеаполис, Миннесота	Сауҙа	1902 год (2000 год)	67,4	2,9	43,7	35,7	355,0

Халыҡ һаны

• 1790 йыл — 3,9 млн кеше
• 1860 йыл — 31,4 млн кеше
• 1900 йыл — 76,2 млн кеше
• 1971 йыл — 216,8 млн кеше
• 1983 йыл — 234,2 млн кеше
• 2000 йыл — 275,6 млн кеше
• 2007 йыл — 303,3 млн кеше
• 2008 йыл — 305,1 млн кеше
• 2009 йыл — 308,0 млн кеше

АҠШ-тың виза сәйәсәте

АҠШ-ның виза сәйәсәте донъяла иң ҡаты булып һанала.

     АҠШ     180 көнгә тиклем визаһыҙ     ESTA сайт аша, 14 USD түләп 90 көнгә визаны алырға мөмкин.     виза ESTA аша алына, ләкин биометрия паспорт кәрәк     визаһыҙ

Канада граждандары АҠШ-а 180 көнгә визаһыҙ инергә мөмкин:

• Канада

Ошо илдәрҙен граждандар ESTA сайт аша, 14 USD түләп 90 көнгә визаны алырға мөмкин:

Австралия Австрия Андорра Бельгия Бруней Бөйөк Британия Германия

Дания Исландия Испания Ирландия Италия Лихтенштейн Люксембург

Ҡалып:MON Нидерланд Яңы Зеландия Норвегия Португалия Сан-Марино Ҡалып:SIN

Словения Финляндия Франция Швейцария Швеция Япония

Ошо граждандарға виза ESTA аша алына, ләкин биометрия паспорт кәрәк

Венгрия Греция Ҡытай Республикаһы

Латвия Литва Мальта

Корея Республикаһы Словакия

Чехия Эстония

Рәсәйҙәге АҠШ илселеге

Илселектең Мәскәү ҡалаһыныңНовинский бульварындағы иҫке йорто

АҠШ-тың Рәсәйҙәге илселеге (ингл. Embassy of the United States in Russian Federation) — АҠШ дипломатия миссияларының береһе.

1978—1983 йылдарҙа илселектә, СССР-ҙан китеү хоҡуғын көтөп, Себер пятидесятниктары йәшәгән.

Илселәр

СССР

• Уильям Буллит (1933—1936)
• Джозеф Эдвард Дэвис (1936—1938)
• Лоуренс Штейнгардт (1936—1941)
• Уильям Стэндли (1942—1943)
• Аверелл Гарриман (1943—1946)
• Уолтер Беделл Смит (1946—1948)
• Алан Кирк (1949—1952)
• Джордж Кеннан (1952—1953)
• Чарльз Боулен (1953—1957)
• Льюллин Томпсон (1957—1962)
• Фой Копер (1962—1967)
• Льюллин Томпсон (1967—1969)
• Джейкоб Бим (1969—1973)
• Уолтер Стессел (1974—1977)
• Малкольм Туун (1977—1979)
• Томас Уотсон (1979—1981)
• Артур Хартман (1981—1987)
• Джек Мэтлок (1987—1991)
• Роберт Страус (1991—1992)

РФ

• Томас Пикеринг (1993—1996)
• Джеймс Коллинс (1996—2001)
• Александр Вершбоу (июль 2001—2005)
• Уильям Джозеф Бёрнс (10 август 2005 — 27 июнь 2008 йыл)
• Джон Байерли (27 июнь 2008 — 15 сентябрь 2011)
• Майкл Макфол (17 сентябрь 2011 — 4 февраль 2014)

Һылтанмалар

• Рәсәйҙәге АҠШ илселеге сайты 2012 йылдың 15 октябрь көнөндә архивланған.
• Рәсәйҙәге АҠШ илселәре