4 февраль
| 4 февраль | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 4 февраль Викимилектә | |
4 февраль — григориан стиле буйынса йылдың 35-се көнө. Йыл аҙағына тиклем 330 көн ҡала (кәбисә йылында 331).
| ← февраль → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | |||||
| 2023 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Ер: Кешелек туғанлығы көнө.
- Яҡшы кәйеф көнө.
- Резина калуштың тыуған көнө.
- Яман шеш менән көрәш көнө.
Милли
АҠШ: Өй ашы көнө.
- «Балаларҙы йылмайыу менән бүләкләгеҙ» көнө.
Латвия: Бутҡа көнө.
Шри-Ланка: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Япония: Яҙ башланыу байрамы.
Һөнәри
Ҡытай Республикаһы: Фермерҙар көнө.
Тарихи ваҡиғалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 900 йыл: Людовик IV Сабый Форххаймдағы йыйында көнсығыш франктар короле итеп иғлан ителә.
- 960 йыл: Тай-цзу Ҡытай императоры тәхетен ала, Сун династияһы хакимлығы башлана.
- 1508 йыл: Максимилиан Габсбург Тренто ҡалаһында Изге Рим империяһы императоры титулын ҡабул итә.
- 1719: Пётр I Рәсәй империяһында халыҡ иҫәбен алыу тураһында указ сығара.
- 1722: Петр I «Рангтар тураһында табель» индерә.
- 1755: Мәскәү дәүләт университеты эш башлай.
тулы исемлек
- 1789: Һайлаусылар коллегияһы Джордж Вашингтонды АҠШ-тың тәүге президенты итеп һайлай.
- 1794: Бөйөк француз инҡилабы: Милли конвент Францияла һәм уның колонияларында ҡоллоҡто юҡҡа сығара.
- 1824: АҠШ-та резина калуштың презентацияһы була.
- 1861: АҠШ-тағы граждандар һуғышы: Америка Конфедератив Штаттары ойошторола.
- 1918: Ырымбурҙа Башҡортостандың Ваҡытлы революцион комитеты төҙөлә (рәйесе — Бәхтигәрәй Шәфиев).
- 1919: Совнарком балаларҙы яҡлау тураһында декрет ҡабул итә.
- 1931: Курскиҙа СССР-ҙағы тәүге ел электростанцияһы эшләй башлай.
- 1932: Лейк-Плэсидта III ҡышҡы Олимпия уйындары башлана.
- 1934: СССР һәм Венгрия араһында дипломатик мөнәсәбәттәр урынлаштырыла.
- 1935: Мәскәү метрополитенында тәүге һынау поезы ебәрелә.
- 1939: Пенза өлкәһе ойошторола.
- 1945: СССР, АҠШ, Бөйөк Британия хөкүмәттәре башлыҡтары ҡатнашлығында Ялта конференцияһы эш башлай.
- 1946: «Партизани» (Тирана) албан футбол клубы ойошторола.
- 1948: Шри-Ланка Доминион Цейлон исеме аҫтында бойондороҡһоҙлоҡ ала (Бөйөк Британия доминионы булып ҡала).
- 1961: Анголала португал колонизаторҙарына ҡаршы ҡораллы көрәш башлана.
- 1976: Инсбрукта XII ҡышҡы Олимпия уйындары башлана.
- 1978: Джуниус Ричард Джаявардене Шри-Ланка президенты була.
- 1980: Әбүлхәсән Банисадр Ирандың тәүге президенты була.
- 1993: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми нәшриәте ойошторола.
- 1998: Босния һәм Герцеговинаның флагы раҫлана.
- 2000: Вольфганг Шюссель Австрияның федераль канцлеры була.
- 2003: Сербия һәм Черногорияның Конституцияһы ҡабул ителә.
- 2004: Facebook эшләй башлай.
- 2006: Турин метрополитены асыла.
Был көндө тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Мансуров Гизәр Әхтәм улы (1930—11.05.2013), ғалим-селекционер, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. 1959 йылдан Башҡортостан ауыл хужалығы ғилми-тикшеренеү институтының бүлек мөдире; 1992—2003 йылдарҙа Ботаника баҡса-институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре һәм лаборатория мөдире; 2000 йылдан Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы, 2011 йылдан — уҡыу-фәнни үҙәгенең өлкән ғилми хеҙмәткәре. 1996 йылдан Бөтә Рәсәй тәбиғәтте һаҡлау йәмғиәтенең Башҡортостан республика советы президиумы рәйесе, 2003 йылдан — почётлы рәйесе. Ауыл хужалығы фәндәре докторы (1999). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1980), СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1981). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовар районы Баштирмә ауылынан. Телсе-ғалим Әхтәм Мансуровтың улы.
- Бураҡанов Нәғим Миңлехужа улы (1950), инженер. 2003—2015 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Дәүләт техник күҙәтеүенең Өфө районы буйынса инспекцияһы начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре.
- Йәнбәков Азат Нотфулла улы (1955), Сибай сәнғәт колледжы уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2010).
- Николай Красников (1985), спортсы, боҙҙа мотоциклда уҙышыу буйынса Рәсәйҙең атҡаҙанған (2008) һәм халыҡ-ара класлы (2003) спорт мастеры. Шәхси зачётта һигеҙ тапҡыр, команда зачетында ун ике тапҡыр донъя чемпионы, күп тапҡыр Рәсәй чемпионы. Салауат Юлаев ордены кавалеры (2004). Сығышы менән хәҙерге Ҡурған өлкәһе Шадринск ҡалаһынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Протазанов Яков Александрович (1881—8.08.1945), кинорежиссёр. «Салауат Юлаев» тарихи фильмын төшөрөүсе. РСФСР-ҙың (1935) һәм Үзбәк ССР-ының (1943) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Сығышы менән Мәскәү ҡалаһынан.
- Григорьев Захар Борисович (1906—18.12.1977), партия эшмәкәре. 1948—1963 йылдарҙа ВКП (б)-ның (1952 йылдан КПСС-тың) Белорет ҡала комитетының беренсе секретары. Башҡорт АССР-ының өсөнсө (1951—1955), дүртенсе 1955—1959) һәм бишенсе (1959—1963) саҡырылыш Юғары Советы депутаты. КПСС-тың XIX съезы делегаты (1952). Ленин, ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Белорет районы һәм Белорет ҡалаһының почётлы гражданы (1967). Сығышы менән Ҡазан губернаһы Келәч ауылынан.
- Лебединская Валерия Павловна (1921—19.08.2010), инженер, хужалыҡ һәм партия эшмәкәре. КПСС-тың Белорет ҡала комитетының элекке икенсе секретары. Ике «Почёт Билдәһе» ордены (1966, 1976) кавалеры. Белорет районы һәм Белорет ҡалаһының почётлы гражданы (2011, үлгәндән һуң). Сығышы менән хәҙерге Белгород өлкәһенең Алексеев районы Совет ауылынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Дробота Василий Егорович (1912—1979), хеҙмәт алдынғыһы. 1953—1972 йылдарҙа Хәйбулла районы «Таналыҡ» совхозының ветеринар фельдшеры, бригадиры. «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1971).
- Ғабдрахманов Хәйфулла Ғабдрахман улы (1927—19.08.2005), нефть сәнәғәте алдынғыһы. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1957—1995 йылдарҙа «Саҡмағошнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы слесары һәм операторы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1969), РСФСР нефть һәм газ сәнәғәтенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (1981). 1-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1977), «Почёт Билдәһе» (1966) һәм 3-сө дәрәжә Дан (1945) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дүртөйлө районы Гөблөкөсөк ауылынан.
- Әхмәтгәрәев Әҡмәлетдин Йыһан улы (1932—28.08.2002), нефтсе, йәмәғәтсе. 1956 йылдан «Туймазыбурнефть» тресы быраулаусыһы һәм быраулау мастеры, 1970 йылдан Нефтекама быраулау эштәре идаралығының быраулау мастеры, 1974—1993 йылдарҙа смена начальнигы. Башҡорт АССР-ының 8-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған нефтсеһе (1965). Нефтекама ҡалаһының почётлы гражданы (1978).
тулы исемлек
- Мөлөков Муса Ғайса улы (1937—9.06.2022), журналист, ғалим-әҙәбиәт белгесе, фольклорсы. 1986 йылдан «Кызыл таң» гәзитенең баш мөхәррире, 1991—2011 йылдарҙа Башҡорт дәүләт педагогия институты һәм М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты уҡытыусыһы. Филология фәндәре кандидаты (1979), доцент (1991). Башҡортостан Республикаһының Почёт грамотаһы менән бүләкләнеүсе (2012), Башҡортостандың мәғариф отличнигы (1992). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовар районы Һынны (Иҫке Һынны) ауылынан.
- Муллабаева Ләлә Зөфәр ҡыҙы (1947—2010), педагог. 1982—2010 йылдарҙа хәҙерге Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты доценты. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Дәүләкән районы Суйынсы ауылынан.
- Нурлығаянов Фират Баян улы (1947), юғары мәктәп ветераны. 1970—2014 йылдарҙа Бөрө дәүләт педагогия институты һәм Башҡорт дәүләт университетының Бөрө филиалы уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1982—1992 һәм 1997—2000 йылдарҙа физика-математика факультеты деканы. Физика-математика фәндәре кандидаты (1979), доцент (1984). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (2000), РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1989). Сығышы менән хәҙерге Дүртөйлө ҡалаһынан.
- Иванов Виталий Николаевич (1952), педагогик хеҙмәт ветераны. 1981—2015 йылдарҙа Баймаҡ ҡалаһының 2-се урта мәктәбе директоры. Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы.
- Насретдинов Фәүәрис Хәниф улы (1957), ауыл хужалығы ветераны. Борай ремонт-техник предприятиеһының элекке водителе. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты.
- Ғәлләмов Рәфил Әмин улы (1962), ауыл хужалығы һәм муниципаль хеҙмәт ветераны. 2000—2006 йылдарҙа Тәтешле район хакимиәте башлығының урынбаҫары һәм беренсе урынбаҫары — ауыл хужалығы идаралығы начальнигы; Балтас район хакимиәтенең элекке башлығы, «Башсельхозтехника» предприятиеһының элекке генераль директоры. Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Тәтешле районы Иҫке Һикәяҙ ауылынан.
- Петрова Лилиана Рафиҡ ҡыҙы (1972), ғалим-социолог. Башҡорт дәүләт университетының Идара һәм эшҡыуарлыҡ именлеге институты уҡытыусыһы. Социология фәндәре кандидаты (2000). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Агишев Иҙел Миһран улы (1928—2008), телсе, лексиколог, йәмәғәтсе. 1964—1991 йылдарҙа Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты лексикография бүлегенең ғилми хеҙмәткәре. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1985).
- Әхмәт Лотфуллин (1928—10.07.2007), рәссам. 1960 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Рәсәй Сәнғәт академияһы академигы (1997), Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының почётлы академигы. СССР-ҙың (1989) һәм РСФСР-ҙың халыҡ (1982), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1966). Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1982).
- Макаров Агавий Григорьевич (1933), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1970—1979 һәм 1989—2002 йылдарҙа Ҡалтасы районының баш ветеринар табибы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ветеринар табибы. Сығышы менән Дүртөйлө районынан.
- Вәлиәхмәтов Рифат Миңләхмәт улы (1938—25.06.2014), ғалим-педагог. Хәҙерге М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының физик культура факультетын ойоштороусы. Педагогия фәндәре кандидаты, профессор. Рәсәй Федерацияһының (2004) һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре. СССР-ҙың мәғариф, РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы, Рәсәй Федерацияһының иң яҡшы физик культура хеҙмәткәре, Физик культура һәм спорт отличнигы.
- Маликова Йондоҙ Таһир ҡыҙы (1948), һаулыҡ һаҡлау өлкәһе хеҙмәткәре. 1992—2003 йылдарҙа Кушнаренко үҙәк район дауаханының баш табип урынбаҫары. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы.
- Үлмәҫова Светлана Викторовна (1953—6.04.2009), спортсы. Еңел атлетика буйынса СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1978). Ике тапҡыр Европа (1978, 1982) һәм СССР (1975) чемпионы.
- Әҙиәтов Данис Ғәниәт улы (1958), һаулыҡ һаҡлау өлкәһе хеҙмәткәре. Ҡариҙел районы Кирҙә ауыл участка дауаханаһының элекке баш табибы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған табибы.
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Муллайән Халиҡов (1894—23.08.1937), башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте етәкселәренең береһе, дәүләт эшмәкәре. 1921—1925 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Халыҡ комиссарҙары советы рәйесе. Сәйәси золом ҡорбаны.
- Ишерский Владимир Владимирович (2004—7.03.1981), нефтсе, 1941—1957 йылдарҙа «Башнефть» берекмәһенең бүлек начальнигы. Ленин (1954), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1948) һәм «Почёт Билдәһе» (1948) ордендары кавалеры. Сығышы менән Омск ҡалаһынан.
- Сәлихов Шәйхелислам Ғүмәр улы (1914—19.06.1978), Дан орденының тулы кавалеры. Совет-фин һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы.
- Нәзиров Ромэн Ғафан улы (1934—16.01.2004), ғалим-әҙәбиәт белгесе. 1965—2004 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы. Филология фәндәре докторы (1996), профессор (1997).
Дөйөм исемлек[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1933: Жак Превер, Франция шағиры, сценарист.
- 1933: Игорь Кваша, СССР һәм Рәсәй-ҙең театр һәм кино актёры, режиссёр, телетапшырыуҙар алып барыусы. РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1978).
- 1945: Полад Бюль-Бюль Оглы, СССР һәм Әзербайжан йырсыһы, дәүләт эшмәкәре һәм дипломат. Әзербайжан ССР-ының халыҡ артисы (1982).
Был көндө вафат булғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1975: Луис Джордан, джаз музыканты, композитор.
Йыл көндәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
