15 июнь
| 15 июнь | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 15 июнь Викимилектә | |
15 июнь — григориан стиле буйынса йылдың 166-сы (кәбисә йылында 167-се) көнө. Йыл аҙағына тиклем 199 көн ҡала.
| ← июнь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | ||
| 2023 йыл | ||||||
Байрамдар
Халыҡ-ара
Ер: Ел көнө.
- Оло йәштәгеләргә ҡарата баш-баштаҡлыҡ күрһәтеү тураһында мәғлүмәт таратыу көнө.
- Иғәнә (хәйер-саҙаҡа) биреү көнө.
- Йәйәү йөрөү көнө.
Милли
АҠШ: Электр көнө.
Коста-Рика: Ағас ултыртыу көнө.
Корея республикаһы: Ауыл хужалығы көнө.
СССР: Юннаттар ойошмаһы төҙөлгән көн.
Әзербайжан: Милли ҡотҡарыу көнө.
Әрмәнстан: Флаг көнө.
.svg){kind=small}
Һөнәри байрамдар
Италия: Инженерҙар көнө.
Ҡырғыҙстан: Янғын һүндереүселәр көнө.
Тарихи ваҡиғалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1844: Резинаны вулканлаштырып йәбештереүгә патент алына.
- 1911: АҠШ-та IBM компанияһы ойошторола.
- 1918: Мәскәүҙә Йәш натуралистарҙың үҙәк биостанцияһы (Йәш тәбиғәт яратыусылар станцияһы) ойошторола.
- 1931: ВКП (б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты бюроһы Өфөлә финанс-иҡтисад техникумын (бөгөн Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университеты филиалы) асыу тураһында ҡарар ҡабул итә.
- 1954: Швейцарияла Европа футбол ассоциациялары союзы (УЕФА) ойошторола.
- 2001: Шанхай хеҙмәттәшлек ойошмаһы (рус. Шанхайская организация сотрудничества (ШОС) төҙөлә.
Был көндө тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Рахманов Тәлғәт Лотфулла улы (1920—24.08.2010), партия, хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1962—1987 йылдарҙа КПСС-тың Илеш район комитетының беренсе секретары. КПСС-тың XXII—XXVI съездары делегаты, РСФСР-ҙың 9–11 саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған агрономы, Илеш районының почётлы гражданы.
- Нур Зарипов (1925—6.09.1997), ғалим-фольклорсы, әҙәбиәт белгесе. 1957—1959 йылдарҙа һәм 1964 йылдан СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалының Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1967—1969 йылдарҙа бүлек мөдире. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1971 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы Филология фәндәре кандидаты (1964). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1982), Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1987). 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985).
- Мырҙаҡаев Фәрүәз Ғиниәт улы (1935—14.06.1995), ғалим-гигиенист-токсиколог. 1963 йылдан Өфө гигиена һәм һөнәри ауырыуҙар ғилми-тикшеренеү институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре, 1969 йылдан — лаборатория мөдире, 1975—1983 йылдарҙа — директорҙың фән буйынса урынбаҫары; бер үк ваҡытта 1981 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1983 йылдан — балалар һәм үҫмерҙәр гигиенаһы курсы менән коммуналь гигиена кафедраһы, 1990—1991 йылдарҙа — токсикология, профпатология, хеҙмәт һәм тирә яҡ мөхит гигиенаһы кафедраһы мөдире. Медицина фәндәре докторы (1974), профессор (1984). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1986), СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1969).
- Лощенкова Римма Хәлиулла ҡыҙы (1955), ғалим-педагог-методист. 1981 йылдан хәҙерге Заһир Исмәғилев исемендәге Өфө дәүләт сәнғәт институты уҡытыусыһы. Философия фәндәре кандидаты (2010), профессор (2011). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2001). 1990 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. «Халыҡ ижады — Рәсәй профсоюздарының 100 йыллығына» Бөтә Рәсәй фестивале лауреаты (Өфө, 2005).
- Нәсибуллин Рәсим Мөхлис улы (1960), рәссам, график. 1998 йылдан Рәсәй Рәссамдар союзы ағзаһы. 1982 йылдан республика, төбәк һәм ил кимәлендәге күргәҙмәләрҙә ҡатнашыусы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (2008). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йәрмәкәй районы Рәтамаҡ ауылынан.
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Копылов Василий Данилович (1921—1.04.1966), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, танк бригадаһының мотоуҡсылар отделениеһы командиры, сержант. Советтар Союзы Геройы (1944).
- Ямалетдинов Сәғҙи Сәләх улы (1921—2005), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, артиллерия бригадаһының отделение командиры, сержант. 1945 йылдың 30 апрелендә 13 сәғәт 20 минутта рейхстаг бинаһына беренсе булып Ҡыҙыл байраҡ элеүсе. Был батырлығы өсөн Ҡыҙыл Байраҡ орденын алыусы, тағы ла 2-се дәрәжә Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Илеш районы Һеңрән ауылынан.
- Әйүпова Фәүзиә Вәлиулла ҡыҙы (1926—?), табип-терапевт, һаулыҡ һаҡлау өлкәһе эшмәкәре. 1962 йылдан Хәйбулла үҙәк район дауаханаһының баш табибы, 1965 йылдан Мәләүез үҙәк район дауаханаһы баш табибының дауалау эштәре буйынса урынбаҫары, 1973 йылдан Башҡорт АССР-ы Һаулыҡ һаҡлау министрлығының өлкән инспекторы, 1988—1995 йылдарҙа табип-статистигы. СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1976), «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры (1981). Сығышы менән Иркутск ҡалаһынан.
- Мөҡминов Рәйес Әғзәметдин улы (1941—15.05.2004), ғалим-тау инженеры.1963 йылдан Өфө нефть институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1972—1984 йылдарҙа хеҙмәтте һәм тирә-яҡ мөхитте һаҡлау кафедрһы мөдире. Техник фәндәр докторы (1987), профессор (1988). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (1998), СССР-ҙың юғары мәктәбе отличнигы (1976) һәм уйлап табыусыһы (1985). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Благовар районы Ҡашҡалаша ауылынан.
- Нуриев Марс Ғималетдин улы (1941), хеҙмәт ветераны, уҡытыусы, яҙыусы, шағир һәм публицист. Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың Яҙыусылар союздары ағзаһы. Халыҡ-ара әҙәби премия лауреаты.
- Әбделмәнов Илшат Ғаяз улы (1941—25.07.2007), ғалим-тау инженеры. 1976—1990 йылдарҙа Мәскәү геология-разведка институтының өлкән ғилми хеҙмәткәре, лаборатория мөдире, 1990—1991 йылдарҙа һәм 1994 йылдан «Экогеоцентр» ғилми-производство үҙәге директоры, бер үк ваҡытта «Металинк» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәте директоры. Техник фәндәр докторы (1995), профессор (1995).
- Миһранов Фәнир Ғилметдин улы (1951), мәҙәниәт өлкәһе ветераны, музыкант. 1968—2016 йылдарҙа Миәкә районы Садовый ауыл мәҙәниәт йорто директоры. Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
- Ғәлиев Радик Гәрәй улы (1956), ғалим-стоматолог. Медицина фәндәре докторы, профессор (2004). 1987 йылдан Башҡорт дәүләт медицина институты һәм Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Миәкә районы Яңы Ишле ауылынан.
- Иманғолов Айҙар Әҙһәм улы (1956), хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре. 2000 йылдан «Октябрьсккоммунводоканал» муниципаль унитар предприятиеһы директоры. 2011 йылдан — Октябрьский ҡала Советы рәйесе. Башҡортостан Республикаһы хеҙмәтләндереү тармағынның атҡаҙанған хеҙмәткәре (2006). Сығышы менән ошо ҡаланан.
- Ҡаҙыева Розалия Мәүләүи ҡыҙы (1956), педагогик хеҙмәт ветераны. 1977—2012 йылдарҙа Мәсетле районы Яңы Мөслим урта мәктәбе уҡытыусыһы. РСФСР мәктәбенең халыҡ мәғарифы отличнигы (1992). Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф» өҫтөнлөклө милли проекты буйынса үткәрелгән «Рәсәйҙең иң яҡшы уҡытыусылары» конкурсы еңеүсеһе (2008). Сығышы менән ошо райондың Абдулла ауылынан.
- Хафизов Фәнил Шамил улы (1956), ғалим-химик-технолог. 1987 йылдан Өфө нефть институты һәм Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы, 2007 йылдан янғын һәм сәнәғәт хәүефһеҙлеге кафедраһы мөдире. Техник фәндәр докторы (1997), профессор (2001). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уйлап сығарыусыһы (2002). Сығышы менән Приют ҡасабаһынан.
- Мөслимова Әлфиә Рәшит ҡыҙы (1961), ғалим-гинеколог. 2003 йылдан Республика клиник перинаталь үҙәгенең Ғаиләне планлаштырыу һәм репродукция үҙәге мөдире. Медицина фәндәре кандидаты (2000). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Баҡалы районы Баҡалы ауылынан.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Ищериков Пётр Федорович (1892—5.09.1961), тарихсы, археолог, крайҙы өйрәнеүсе, 1945-1958 йылдарҙа СССР Фәндәр Академияһының Башҡортостан филиалы Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтының ғилми хеҙмәткәре. Беренсе донъя, Граждандар һәм Бөйөк Ватан һуғыштарында ҡатнашыусы.
- Шамун Фидаи (1902—06.1920), башҡорт шағиры, журналист, комсомол органдары хеҙмәткәре. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы.
- Ғата Сөләймәнов (1912—25.06.1988), башҡорт йырсыһы, ҡурайсы һәм актёр. РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1978), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған (1953) һәм халыҡ (1963) артисы. Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1971).
- Төхвәт Аслаев (1922—28.10.1995), педагог-методист, башҡорт теле белгесе, дәреслектәр һәм методик ҡулланмалар авторы, профессор (1995), педагогия фәндәре кандидаты (1969), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ һәм «Почёт билдәһе» ордендары кавалеры, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1994), РСФСР (1957) һәм БАССР (1955) мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы. РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1958).
- Фәтҡулла Комиссаров (1922—24.07.1981), башҡорт журналисы, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Ҡыҙыл Йондоҙ һәм Почёт Билдәһе ордендары кавалеры, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. СССР Журналистар союзы ағзаһы.
- Алейников Александр Иванович (1927—13.03.2002), хеҙмәт алдынғыһы, 1945 йылғы совет-япон һуғышында ҡатнашыусы. 1953 йылдан Хәйбулла районы Һамар МТС-ы, 1957 йылдан — «Аҡъяр» совхозы һәм Һамар автотранспорт предприятиеһы, 1970—1987 йылдарҙа — Хәйбулла урман хужалығы водителе. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1957). Сығышы менән Һамар ауылынан.
- Ғәйетбаев Мәүлитбай Шиһап улы (1932—13.05.1998), ауыл хужалығы хеҙмәткәре. 1952—1991 йылдарҙа Баймаҡ районы «Баймаҡ» совхозы механизаторы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған механизаторы (1974). «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. Сығышы менән ошо райондың Буранбай ауылынан.
- Исхаҡов Йәүҙәт Әбдрәхим улы (1932—19.03.2017), хеҙмәт алдынғыһы. 1955—1997 йылдарҙа Салауат нефть химияһы комбинаты һәм «Салауатнефтеоргсинтез» берекмәһе слесары. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1980), 3-сө дәрәжә Хеҙмәт Даны (1975) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Ҡыҙыл Йондоҙ ауылынан.
- Әхмәҙиев Ирек Нуретдин улы (1942), Башҡортостан һәм Ҡырым Республикаларының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
- Иҫәнбаев Рәшит Сафи улы (1947), шахтёр, спортсы. 1973 йылдан Ҡаҙағстандың «Экибастузуголь» производство берекмәһенең тау мастеры, 1987 йылдан — участка начальнигы; 1999—2002 йылдарҙа Хәйбулла юл төҙәтеү-юл һалыу идаралығының юл мастеры, хәүефһеҙлек техникаһы буйынса инженер. 1-се (1998), икенсе (1994) һәм өсөнсө (1983) дәрәжә Шахтёр даны билдәһе эйәһе; Самбо буйынса СССР-ҙың спорт мастеры (1973). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Хәйбулла районы Быҙаулыҡ ауылынан.
- Мукимова Асия Абдулла ҡыҙы (1947), хеҙмәт ветераны. 1972—2013 йылдарҙа Салауат башҡорт дәүләт драма театрының костюмеры, сәхнә костюмдары цехы мөдире. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1999). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ғафури районы Красноусол ауылынан.
- Сирусина Ынйыбикә Шаһибал ҡыҙы (1952), педагог. 1972 йылдан Баймаҡ районы мәктәптәре, 1981—2009 йылдарҙа Баймаҡ ҡалаһының 2-се урта мәктәбе уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (2009) һәм мәғариф отличнигы (2000). Сығышы менән ошо райондың Темәс ауылынан.
- Абыҙгилдин Айрат Юнир улы (1962—22.10.2016), инженер‑технолог. Техник фәндәр докторы (1998). Сығышы менән Ишембай ҡалаһынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Ғайнан Хәйри (1903—16.10.1938), башҡорт совет яҙыусыһы, шағир һәм журналист. Беренсе башҡорт романы «Боролош»тоң авторы. 1934 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Пролетар яҙыусыларҙың I Бөтә Союз съезы делегаты. ХХ быуаттың 30-сы йылдарында комсомол органдары хеҙмәткәре.
- Әхмәтғәлин Хәкимйән Рәхимйән улы (1923—19.07.1944), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яугир, уҡсылар полкының взвод командиры ярҙамсыһы, өлкән сержант. Советтар Союзы Геройы (үлгәндән һуң, 1945).
- Әйүпова Зилара Ғайса ҡыҙы (1933—20.06.2014), бейеүсе, 1955—1975 йылдарҙа Башҡорт дәүләт халыҡ бейеүҙәре ансамбле солисы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы (1959). «Почёт Билдәһе» ордены (1955) кавалеры.
- Мөхәмәтшина Фәүзиә Миҙхәт ҡыҙы (1953), журналист, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998), Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия лауреаты (2016).
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Әсфәғәнов Минислам Ислам улы (1889—1965), ғалим-биолог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Биология фәндәре кандидаты (1940). Башҡорт дәүләт медицина институты профессоры. Беренсе донъя һәм граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәсетле районы Яңы Мөслим ауылынан.
- Миңләхмәтов Нурлы Миңләхмәт улы (1914—9.09.1989), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, уҡсылар дивизияһы айырым сапер батальонының отделение командиры, гвардия сержанты. Советтар Союзы Геройы (1944).
- Ҡурсаев Хәмзә Ибраһим улы (1929—14.04.2009), актёр. 1944—2004 йылдарҙа (өҙөклөктәр менән) Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры актёры. 1954 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. РСФСР-ҙың атҡаҙанған (1986), Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1979).
- Мәмлиев Тәлғәт Абдулхәйер улы (1934—2016), педагог, 1962—2001 йылдарҙа Кушнаренко ауыл хужалығы техникумы уҡытыусыһы, директор урынбаҫары һәм 1989 йылдан — директоры. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1981).
- Тыуалбаев Хәмзә Сәлимйән улы (1939), тау мастеры, хужалыҡ эшмәкәре. 1960—1996 йылдарҙа Бүребай тау-байыҡтырыу комбинатының бүлек етәксеһе һәм баш инженеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған шахтёры (1996).
- Вәлиев Айтуған Минзаһир улы (15.06.1954), хоҡуҡ һаҡлау органдары хеҙмәткәре. 1980 йылдан Хәйбулла районы прокуратураһы тәфтишсеһе; 1990 йылдан район суды судьяһы, рәйесе; 1997—2009 йылдарҙа Өфө ҡалаһы Киров район суды рәйесе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәсетле районы Дыуан-Мәсетле ауылынан.
- Шәймиев Вадим Әүхәт улы (1954), ғалим-тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 2007 йылдан Өфө дәүләт нефть техник университетының урыҫ теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (2000). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ҡариҙел районы Байҡыбаш ауылынан.
Дөйөм исемлек[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1330: Эдуард Плантагенет (ҡушаматы «Ҡара Принц»), 100 йыллыҡ һуғыштың танылған хәрби эшмәкәре.
- 1755: Антуан де Фуркруа, Франция ғалимы, химик, сәйәси эшмәкәр.
- 1880: Сергей Антимонов, Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың театр актёры.
- 1915: Томас Хакл Уэллер, АҠШ-тың табип-вирусологы, академик, Нобель премияһының 1954 йылғы лауреаты.
- 1920: Алла Казанская, СССР һәм Рәсәйҙең театр һәм кино актёры, театр педагогы, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1971).
- 1920: Альберто Сорди, Италия актёры, кинорежиссёр.
- 1930: Одиль Версуа, Франция актрисаһы, сығышы менән рус милләтенән, Марина Владиҙың апаһы.
- 1930: Магомедали Магомедов, СССР һәм Рәсәйҙең дәүләт эшмәкәре, 1994—2006 йылдарҙа Дағстан Республикаһының Дәүләт Советы рәйесе. Рәсәй Федерацияһының Хеҙмәт Геройы (2019).
- 1950: Любомирас Лауцявичюс, СССР һәм Литваның театр һәм кино актёры.
Был көндө вафат булғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Йыл көндәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
