18 октябрь
Перейти к навигации
Перейти к поиску
| 18 октябрь | |
 18 октябрь Викимилектә |
18 октябрь — григориан стиле буйынса йылдың 291-се көнө (кәбисә йылында 292-се). Йыл аҙағына тиклем 74 көн ҡала.
| ← октябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шм | Йк |
| 1 | 2 | 3 | 4 | |||
| 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
| 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
| 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | |
| 2020 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Галстук көнө.- Бөтә донъя кәнфит көнө.
Милли
Әзербайжан: Бойондороҡһоҙлоҡ көнө.
Ҡалмыҡ Республикаһы: Республика көнө.
АҠШ: Аляска көнө.
Һөнәри
Рәсәй: Аҙыҡ-түлек сәнәғәте хеҙмәткәрҙәре көнө (октябрҙең өсөнсө йәкшәмбеһе).- Рәсәй: Юл хужалығы хеҙмәткәрҙәре көнө (октябрҙең өсөнсө йәкшәмбеһе).
Тарихи ваҡиғалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1667: Бруклин ҡалаһына нигеҙ һалына.
- 1723: Крондштадт ҡәлғәһенә нигеҙ һалына.
- 1867: Рәсәй империяһы Алясканы АҠШ-ҡа бирә.
- 1892: Беренсе коммерция телефон линияһы үткәрелә.
- 1896: «Нью-Йорк Джорнел»да тәүге комикстар сыға.
- 1914: Бер һыу аҫты кәмәһе икенсе һыу аҫты кәмәһе тарафынан тәүге тапҡыр батырыла.
- 1916: Амур йылғаһы аша Хабаровск күпере сафҡа индерелеп, Себер тимер юлы төҙөлөп бөтә.
- 1920: Башҡортостан өлкә комсомол ойошмаһы төҙөлә.
- 1920: Мәскәүҙең Матбуғат йортонда пролетар яҙыусыларҙың I Бөтә Рәсәй съезы асыла.
- 1921: Совет Рәсәйе составында Ҡырым автономияһы ойошторола, ул 1945 йылда Ҡырым өлкәһе итеп үҙгәртелә, 1954 йылдан Украина ССР-ы составында, 1991 йылдан — Ҡырым Автономиялы Республикаһы. 2014 йылдың 18 мартынан — Рәсәй Федерацияһының Ҡырым Республикаһы.
- 1922: Британияның «BBC» радио корпорацияһы эш башлай.
- 1924: СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы ҡара сәсәктән мотлаҡ прививка эшләтеү тураһында декрет ҡабул итә.
- 1941: Токиола СССР разведчигы Рихард Зорге ҡулға алына.
- 1951: СССР йәҙрә ҡоралын һынау үткәрә.
- 1991: СССР Юғары Советы Президиумының һуңғы ултырышы була.
Был көндө тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Миллер Герард Фридрих (1705—11.10.1783), Рәсәй империяһының ғалим-тарихсыһы, профессор (1731). Урал аръяғы башҡорттары, 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы һәм Салауат Юлаев, Юламан Ҡушаев, Ҡаранай Моратов тураһындағы тарихи материалдар авторы. Сығышы менән хәҙерге Германияның Төньяҡ Рейн-Вестфалия ерендәге Херфорд ҡалаһынан.
- Рабовалюк Михаил Иванович (1915—10.02.1945), 1939—1940 йылдарҙағы совет-фин һуғышында ҡатнашҡан һәм Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир, уҡсылар полкының 45 миллиметрлы пушкалар взводы командиры, лейтенант. Советтар Союзы Геройы (1945, үлгәндән һуң).
- Платонов Анатолий Иванович (1930—17.12.2001), рәссам. 1955—1984 йылдарҙа Башҡортостан ижади художество комбинаты хеҙмәткәре. 1961 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған рәссамы (1990). Сығышы менән хәҙерге Владимир өлкәһенең Ковров ҡалаһынан.
- Исламов Дәүләтша Шайморат улы (псевдонимы Дәүләт Исламов; (1935—7.09.1991), мари шағиры, журналист һәм тәржемәсе. Мари Республикаһының гимн һүҙҙәре авторы. 1977 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Шаран районы Яңы Байгилде ауылынан.
- Токарев Пётр Михайлович (1945—29.09.2012), йырсы, педагог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1975—2000 йылдарҙа Башҡорт дәүләт опера һәм балет театры солисы. Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1995).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Татаринов Дмитрий Иванович (1877—25.07.1956), ғалим-терапевт, юғары мәктәп хеҙмәткәре һәм йәмәғәт эшмәкәре. Медицина фәндәре докторы (1905), профессор (1934). РСФСР-ҙың 1-се һәм 2-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1940), СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1944), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1944) кавалеры.
- Балтина Лидия Ашрафовна (1947), ғалим-химик-органик, юғары мәктәп хеҙмәткәре. Химия фәндәре докторы (1995), профессор (2002). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2003). Сығышы менән Туймазы ҡалаһынан.
- Аҙнаҡаева Рәйлә Шәрәфи ҡыҙы (1952), йырсы һәм юғары мәктәп хеҙмәткәре, 1983 йылдан Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы солисы һәм бер үк ваҡытта 1997 йылдан Өфө дәүләт сәнғәт институты уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (1992).
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Мәжитов Хәсән Барлыбай улы (1923), педагог, мәғариф һәм йәмәғәт эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. 1965—1972 йылдарҙа Күгәрсен районы мәғариф бүлеге мөдире. Ике «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры. РСФСР һәм БАССР мәктәптәренең атҡаҙанған уҡытыусыһы. Райондың һәм Мораҡ ауылының почётлы гражданы. Сығышы менән ошо райондың Сәйетҡол ауылынан.
- Яҡшымбәтов Әҡсән Хәсән улы (1928), Сибай руднигының элекке быраулаусыһы, бригадиры, газ һәм электр менән иретеп йәбештереүсеһе. Башҡортостан Республикаһының хеҙмәт ветераны.
- Ҡорбанова Мәсиҙә Ғабдулла ҡыҙы (1938), хеҙмәт ветераны, Балтас районы Уразай мәктәбенең элекке уҡытыусыһы. Октябрь Революцияһы ордены кавалеры.
- Вуколов Константин Иванович (1948), педагог-төҙөүсе, мәғариф эшмәкәре, шағир. 1975—2013 йылдарҙа Стәрлетамаҡ төҙөлөш һәм һөнәри технологиялар техникумы уҡытыусыһы һәм директоры. Рәсәй Яҙыусылар союзы ағзаһы. Рәсәйҙең почётлы һәм Башҡортостандың атҡаҙанған төҙөүсеһе. Бөтә Рәсәй һәм төбәк әҙәби конкурстар еңеүсеһе, лауреаты һәм дипломанты. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Стәрлебаш районы Васильевка ауылынан.
- Камалетдинов Мөсәүир Зиннур улы (1948), журналистика ветераны, СССР Журналистар союзы ағзаһы. «Туймазинский вестник» гәзитенең элекке мөхәррире. Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
- Салауатова Сәмирә Сәлих ҡыҙы (1948), педагог-методист, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Педагогия фәндәре кандидаты (1992), профессор (2008). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1999), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1991), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2005).
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Травницкий Вениамин Николаевич (1919—18.04.1987), инженер‑нефтсе, хужалыҡ эшмәкәре. СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1972). 1955—1979 йылдарҙа «Аксаковнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығының баш инженеры һәм начальнигы. Октябрь Революцияһы (1974), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1966) һәм ике «Почёт Билдәһе» ордены (1959, 1971) кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Түбәнге Новгород өлкәһенең Починков районы Ризоватово ауылынан.
- Хәкимйән Зарипов (1929—4.04.2012), яҙыусы һәм драматург, юрист, 1971 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1990), Миәкә районының Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге премия лауреаты (1999).
- Иҫәнғолов Вәхит Абдрахман улы (1934), ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Иҡтисад фәндәре кандидаты 1975), доцент (1975).
- Йосопов Рафас Миңлеғәли улы (1939—04.09.2012), инженер-механик, хужалыҡ эшмәкәре. 1957—1999 йылдарҙа Мәсетле районы «Әй» совхозының, артабан республика Ауыл хужалығы министрлығының яуаплы хеҙмәткәре. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (1989).
- Флорида Исмәғилева (1964), йырсы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Туймазы районынан.
Дөйөм исемлек[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 1405: Пий II, 1458—1464 йылдарҙа Рим Папаһы.
- 1738: Андрей Боло́тов, Рәсәй Империяһы яҙыусыһы, ғалим-ботаник, илдә агрономия фәненә нигеҙ һалыусыларҙың береһе.
- 1799: Кристиан Фридрих Шёнбейн, Германия химигы, озон газын асыусы һәм уға исем биреүсе.
- 1847: Александр Лоды́гин, Рәсәй Империяһының электр технигы, лампочка уйлап табыусыларҙың береһе.
- 1859: Анри Бергсон, Францияның философ-идеалисы, әҙәбиәт буйынса 1927 йылғы Нобель премияһы лауреаты («Творческая эволюция», «Материя и память»).
- 1893: Владимир Владоми́рский, Белоруссия һәм [[СССР]-ҙың театр һәм кино актёры, СССР-ҙың халыҡ артисы (1955).
- 1894: Юрий Тынянов, СССР яҙыусыһы, драматург, әҙәбиәт белгесе һәм тәнҡитсе.
- 1901: Владимир Захаров, СССР композиторы, дирижер, СССР-ҙың халыҡ артисы (1944).
- 1908: Николай Каманин, СССР осоусыһы һәм хәрби эшмәкәре, авиация генерал-полковнигы, тәүге Советтар Союзы Геройҙарының береһе (1934), Бөйөк Ватан һуғышында һәм Еңеү парадында ҡатнашыусы.
- 1922: Әнүәр Ғөбәйҙуллин, СССР-ҙың театр актёры, Татар АССР-ының халыҡ артисы (1983).
- 1925: Фазыл Фасиев, телсе-ғалим, тәржемәсе, 1983 йылда Ҡол Ғәлиҙең «Ҡисса-и-Йософ» — («Йософ китабы»)н татар телендә баҫтырып сығарыусы.
- 1934: Кир Булычёв, СССР-ҙың фантаст яҙыусыһы, ғалим, ССР-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1982).
- 1959: Сергей Доренко, СССР һәм Рәсәй журналисы.
- 1960: Жан-Клод Ван Дамм, АҠШ актёры, сценарист и кинорежиссёр (төп исеме Жан-Клод Камилл Франсуа Ван Варенберг, сығышы менән Бельгиянан).
- 1973: Сергей Безруков, Рәсәй актёры.
Был көндө вафат булғандар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- 31: Луций Элий Сеян, преториан гвардияһы командиры (Рим сенаты хөкөмө буйынса язалап үлтерелә).
- 1871: Чарльз Бэббидж, Англия математигы.
- 1931: Томас Алва Эдисон, АҠШ уйлап табыусыһы.
- 1942: Михаил Нестеров, Рәсәй империяһы һәм СССР рәссамы, РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, Өфөлә тыуған.
- 1990: Пётр Федосе́ев, СССР философы, социолог һәм йәмәғәт эшмәкәре. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1978), Ленин премияһы лауреаты (1983).
- 2005: Александр Яковлев, СССР һәм Рәсәй сәйәсмәне, ғалим, публицист, Рәсәй Фәндәр академияһы академигы, СССР-ҙа «үҙгәртеп ҡороу» сәйәсәтен башлаусыларҙың береһе, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
Йыл көндәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
