4 ноябрь
| 4 ноябрь | |
| Аҙна көнө | Йәкшәмбе, Дүшәмбе, Шишәмбе, Шаршамбы, Кесаҙна, Йома һәм Шәмбе |
|---|---|
 4 ноябрь Викимилектә | |
4 ноябрь — григориан стиле буйынса йылдың 308-се көнө (кәбисә йылында 309-сы). Йыл аҙағына тиклем 57 көн ҡала.
| ← ноябрь → | ||||||
| Дш | Шш | Шр | Кс | Йм | Шб | Йш |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
| 2024 йыл | ||||||
Байрамдар һәм иҫтәлекле даталар
Халыҡ-ара
Ер: Касса аппаратының тыуған көнө.
Милли
АҠШ: Кәнфит көнө.
- Перолы ручка көнө.
Италия: Милли берҙәмлек көнө.
Мысыр: Мөхәббәт көнө.
Панама: Милли флаг көнө.
Рәсәй: Халыҡтар берҙәмлеге көнө.
Төбәк байрамдары
- Удмурт Республикаһы: Дәүләтселек көнө.
Һөнәри
Иран: Студенттар көнө.
Төркмәнстан: Таможня органы хеҙмәткәрҙәре көнө.
Украина: Тимер юлсылар көнө.
Әрмәнстан: Социаль хеҙмәткәрҙәр көнө.
- 1493: Христофор Колумб экспедицияһы Гваделупа утрауын аса.
- 1862: Ричард Гатлинг беренсе күп көбәкле пулемёт уйлап таба.
тулы исемлек
- 1890: Лондонда донъялағы тәүге метро асыла.
- 1926: Силәбе өлкәһендә Кәҫле районы ойошторола.
- 1946: ЮНЕСКО ойошмаһы эш башлай.
- 1952: Дуайт Эйзенхауэр АҠШ президенты итеп һайлана.
- 1967: Останкино телебашняһы сафҡа индерелә.
- 1967: Илеш районының Тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы асыла.
- 2008: Барак Обама АҠШ президенты итеп һайлана.
Башҡортостан менән бәйле шәхестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]0 һәм 5 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Агаронов Ашот Моисеевич (1895—21.08.1962), СССР-ҙың ғалим-табибы, акушер, гинеколог, юғары мәктәп уҡытыусыһы, йәмәғәтсе. Башҡорт дәүләт медицина институтының акушерлыҡ һәм гинекология кафедраһын ойоштороусы һәм уның тәүге мөдире (1935—1945). Бөтә Рәсәй акушер-гинекологтар йәмғиәте Башҡортостан филиалының 1935—1945 йылдарҙағы рәйесе. Медицина фәндәре докторы (1940), профессор (1935). Башҡорт АССР-ының (1945) һәм Әрмән ССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1961).
- Надежкин Станислав Наумович (1940), ғалим-агроном. 1968—2013 йылдарҙа Башҡортостан ауыл хужалығы институты һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1981—1989 йылдарҙа агрономия факультеты деканы, 1983—2012 йылдарҙа аҙыҡ етештереү кафедраһы мөдире. Халыҡ-ара аграр белем академияһы академигы, ауыл хужалығы фәндәре докторы (1995), профессор (1992). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2003). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Бүздәк районы Комсомол ауылынан.
тулы исемлек
- Фәйезов Рөстәм Шәриф улы (1950), СССР һәм Рәсәй спортсыһы һәм бобслей буйынса тренеры. 1994 йылдан Башҡортостан Республикаһының Юғары спорт оҫталығы мәктәбенең өлкән тренеры, бер үк ваҡытта РСФСР (1987—1991), Рәсәй (1992 йылдан) йыйылма командалары тренеры һәм Рәсәй үҫмерҙәр йыйылма командаһының (2010 йылдан) өлкән тренеры; 2009 йылдан — Өфө ҡалаһындағы 15-се Олимпия резервы балалар һәм үҫмерҙәр махсус спорт мәктәбенең бобслей буйынса тренеры. СССР-ҙың спорт мастеры. Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған тренеры (2001), бөтә Рәсәй категорияһындағы судья. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (1998) һәм Халыҡтар дуҫлығы ордены кавалеры (2006).
- Ярмуллин Азат Шакирйән улы (1975), журналист, тарихсы, дәүләт хеҙмәткәре һәм йәмәғәт эшмәкәре. 2018 йылдан — Башҡортостан Республикаһы Милли архивының бүлек начальнигы. Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайының Башҡарма комитет һәм Башҡарма комитеттың Совет ағзаһы (2016). Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге премия лауреаты (2010).
1 һәм 6 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ярославцева Елизавета Викторовна (1891—1982), педагог. 1910—1957 йылдарҙа хәҙерге Балаҡатай районы Иҫке Балаҡатай башланғыс мәктәбе уҡытыусыһы. Ленин ордены кавалеры (1947). Сығышы менән хәҙерге Татарстан Республикаһының Бөгөлмә ҡалаһынан.
- Кармишин Дмитрий Дмитриевич (1926—7.11.1956), хәрби хеҙмәткәр. 1956 йылда Венгрияла хәрби хәрәкәттәрҙә һәләк булған лётчик, гвардия капитаны. Советтар Союзы Геройы (1956, үлгәндән һуң). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Шаран районы Предтечино ауылынан.
тулы исемлек
- Әхмәҙиев Наил Хатип улы (1946—3.07.1997), ғалим-механик. 1973 йылдан СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан филиалының Физика һәм математика бүлеге ғилми хеҙмәткәре; 1992 йылдан Механика институтының лаборатория мөдире, бер үк ваҡытта Өфө сервис-технология институтының теоретик һәм ғәмәли механика кафедраһы мөдире, 1995 йылдан фәнни эштәр буйынса проректор. Физика-математика фәндәре докторы (1990), профессор (1994). Башҡортостан комсомолы премияһы лауреаты (1978). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Вилданов Урал Сәлим улы (1956), ғалим-философ. 2010 йылдан Башҡорт дәүләт университеты социология факультетының социаль хеҙмәт кафедраһы мөдире. Философия фәндәре докторы (2000), профессор (2001). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2012).
- Әкрәмов Робис Ғәрифйән улы (1961), хирург. Кушнаренко үҙәк район дауаханаһы табибы. Башҡортостандың атҡаҙанған табибы.
- Ҡәҙерғолов Илгиз Раян улы (1976), ғалим-физик. 2017—2021 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Башлығы ҡарамағындағы Башҡортостан дəүлəт хеҙмəте һəм идара итеү академияһы ректоры. Физика-математика фәндәре докторы.
2 һәм 7 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Әбделкәбирова Мәүхиҙә Аҙнағол ҡыҙы (1917—2003), ғалим-геолог, геология-минералогия фәндәре докторы (1973). 1941—1983 йылдарҙа Ҡаҙаҡ ССР-ы Фәндәр академияһының Геология институтында сектор мөдире. Ҡаҙағстандың дәүләт премияһы лауреаты (1990).
- Шарыгин Владимир Михайлович (1947), педагог. Өфө сәнғәт училищеһының физик тәрбиә етәксеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре.
тулы исемлек
- Зыязитдинов Рәфис Миңлеғәли улы (1952), ғалим-тарихсы. Башҡортостан ауыл хужалығы институты һәм Башҡорт дәүләт аграр университеты уҡытыусыһы. Тарих фәндәре докторы (2011), профессор. Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2005), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре (2015) һәм мәғариф отличнигы (2002).
- Әҡсәнов Фәнил Әүхәҙи улы (1957), юрист. 1983 йылдан прокуратура органдары хеҙмәткәре, 2004 йылдан Өфө ҡалаһы Ленин районы хакимиәтенең территориялар һәм кадрҙар менән эшләү идаралығы начальнигы; 2008 йылдан Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте Аппаратының хоҡуҡ экспертизаһы һәм административ органдар бүлегенең баш кәңәшсеһе, бүлек етәксеһе урынбаҫары, бүлек етәксеһе; 2012—2016 йылдарҙа Рәсәй Федераль миграция хеҙмәтенең Башҡортостан Республикаһы буйынса идаралығының Нефтекама ҡалаһындағы бүлеге начальнигы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2010). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әбйәлил районы Ҡушый ауылынан.
- Хөсәйенова Гөлшат Нәбиулла ҡыҙы (1967), педагог. 2007 йылдан Дүртөйлө ҡалаһының Назар Нәжми исемендәге башҡорт гимназияһы директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы 2019) һәм мәғариф отличнигы (2016). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ҡырмыҫҡалы районы Иҫке Муса ауылынан.
3 һәм 8 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Чернов–Шер Александр Александрович (1863—2.05.1948), йырсы, педагог. 1892—1917 йылдарҙа Рәсәй империяһының төрлө ҡалаларында опера театрҙары артисы, 1922 йылдан Башҡорт музыка техникумы (хәҙер Өфө сәнғәт училищеһы уҡытыусыһы. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1940).
- Карпов Михаил Яковлевич (1898—16.07.1937), яҙыусы, журналист. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Мәскәүҙә нәшер ителгән «Земля Советская» журналының яуаплы мөхәррире. «Азнаево» романының авторы. Бөтә Союз радиоһы өсөн «Башкирская литература» йыйынтығын төҙөүсе. Сәйәси золом ҡорбаны. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы Тимашевка ауылынан.
тулы исемлек
- Ҡаймирасова Таңһылыу Ғимал ҡыҙы (1923—27.05.2016), тау инженеры‑геолог-ғалим. 1943 йылдан Ҡаҙағстан геофизика тресының магниторазведка отряды, 1949 йылдан — геофизика партияһы начальнигы, 1958 йылдан — Атасу геофизика экспедицияһы геологы; 1960—1988 йылдарҙа Ҡаҙаҡ ССР-ы Фәндәр академияһы К. И. Сатпаев исемендәге Геология фәндәре институтының ғилми һәм өлкән ғилми хеҙмәткәре. Геология-минералогия фәндәре кандидаты (1972). СССР-ҙың дәүләт премияһы лауреаты (1977). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Салауат районы Арҡауыл ауылынан.
- Йәғәфәров Роберт Миҙхәт улы (1948—4.10.2011), табип, рәссам-график. 1977 йылдан Өфө ҡалаһы 13-сө дауаханаһының инфекционист-табибы, 1982—1994 йылдарҙа — инфекция бүлеге мөдире. 1995 йылдан — профессиональ рәссам. 1997 йылдан Рәсәй һәм Башҡортостан Рәссамдар союздары ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (2012, үлгәндән һуң). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Көйөргәҙе районы Яңы Мораптал ауылынан.
- Бикбулатов Илдар Ғәлимнур улы (1953), рәссам, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1986 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы.Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (1999).
- Докичев Владимир Анатольевич (1953), химик-органик-ғалим. 1976 йылдан Органик химия институтының ғилми хеҙмәткәре, 1995—2005 йылдарҙа директор урынбаҫары, бер үк ваҡытта 1996 йылдан лаборатория мөдире һәм 2000—2006 йылдарҙа Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәнни үҙәгенең Президиум рәйесе урынбаҫары; 2010 йылдан Өфө дәүләт авиация техник университетының дөйөм химия кафедраһы, 2014 йылдан — лаборатория мөдире, бер үк ваҡытта 2017 йылдан Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының химик технологиялар һәм яңы материалдар бүлегенең академик-секретары. Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (2016), химия фәндәре докторы (1999), профессор (2003). Рәсәй Фәндәр академияһының А. М. Бутлеров (2003) һәм Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының Д. Ф. Варфоломеев (2012) исемендәге премияһы лауреаты.
- Бәҙәмшина Лилиә Әхмәт ҡыҙы (1958), «Иҙел» мәҙәниәткә ярҙам итеү һәм уны үҫтереү фондының башҡарма директоры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
- Сафина (Круговых) Наилә Файыҡ ҡыҙы (1963), табип-патофизиолог-ғалим. 1988 йылдан Ишембай район үҙәк дауаханаһы табибы, 1994—2003 йылдарҙа Башҡорт дәүләт медицина университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 2001 йылдан — биология кафедраһы мөдире. Медицина фәндәре докторы (2001).
- Асҡарова Сулпан Рәил ҡыҙы (1973), балет артисы, хореограф. Сибай дәүләт филармонияһының элекке артисы, 2017 йылдан Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы эстрада буйынса художество етәксеһе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы (2020).
- Хәбибуллина Айгөл Рәфҡәт ҡыҙы (1973), этнограф-ғалим, дәүләт органдары хеҙмәткәре. 1999 йылдан Башҡорт дәүләт университеты укытыусыһы, бер үк ваҡытта 2001 йылдан Башҡортостан Республикаһы Мәҙәниәт министрлығы хеҙмәткәре. Тарих фәндәре докторы (2011), профессор (2012)
4 һәм 9 һанына тамамланған йылдарҙа тыуғандар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Гузаков Пётр Васильевич (1889—9.12.1944), большевик-революционер, СССР-ҙың дәүләт, партия һәм хужалыҡ эшмәкәре. 1921 йылдың июнь—октябрендә Башҡортостандың Ғәҙәттән тыш комиссияһы рәйесе. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Сәйәси золом ҡорбаны.
- Хәлитов Рәйес Йосоп улы (1934—14.09.2008), рәссам. 1968 йылдан СССР Рәссамдар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған рәссамы (1995). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
Дөйөм исемлек
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 1874: Александр Колчак, Рәсәй империяһы адмиралы.
- 1956: Игорь Тальков, Рәсәй йырсыһы.
- 1847: Феликс Мендельсон, Германия композиторы, пианист һәм дирижёр.
- 1995: Жиль Делёз, Франция философы.
тулы исемлек
